Cuộc đời Đại tá, Thầy thuốc Nhân dân, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Kim Nữ Hiếu chính là "bản hùng ca" thầm lặng về sự hy sinh và cống hiến không biết mệt mỏi, một hành trình trải dài từ chiến trường khói lửa đến những ngày tháng gieo mầm hy vọng nơi biên cương.
Đầu tháng 10, làn gió khẽ len qua những giỏ hoa lan, chậu hoa cẩm cù ở một góc ban công, trong phòng khách căn chung cư nhìn ra sông Hồng, người phụ nữ ngoài 80 tuổi vẫn miệt mài với công việc. Ở cái tuổi xưa nay hiếm, Đại tá, Thầy thuốc Nhân dân, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Kim Nữ Hiếu, nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vẫn điều hành các dự án thiện nguyện qua điện thoại.
Trong câu chuyện của bà, là những đàn dê đang sinh sôi, là hàng nghìn cây chè đang lên xanh mơn mởn ở cửa khẩu Lóng Sập (Sơn La) xa xôi. Đôi mắt bà sáng lên, tiếng cười rổn rảng, tràn đầy năng lượng. Cuộc đời bà chính là "bản hùng ca" thầm lặng về sự hy sinh và cống hiến không biết mệt mỏi, một hành trình trải dài từ chiến trường khói lửa đến những ngày tháng gieo mầm hy vọng nơi biên cương.
Giấu niềm riêng, giữ trọn lời thề người lính
Sinh ra trong một gia đình trí thức danh giá, cô gái Nguyễn Kim Nữ Hiếu khi ấy được thừa hưởng cả nền nếp học thức và cốt cách thanh tao. Cha bà là cố Bộ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Văn Huyên, người đã dành trọn đời cho sự nghiệp trồng người; mẹ là bà Vi Kim Ngọc, con gái của Tổng đốc Vi Văn Định, nức tiếng một thời.
Là “lá ngọc cành vàng”, Nguyễn Kim Nữ Hiếu có đủ điều kiện để lựa chọn một cuộc sống êm đềm, an nhàn. Thế nhưng, khi đất nước chìm trong khói lửa của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, ngọn lửa yêu nước trong tim người con gái Hà Nội ấy đã đập những nhịp đập mãnh liệt, hòa chung với triệu triệu trái tim yêu nước.
Hưởng ứng phong trào "Ba đảm đang", tháng 5/1965, chưa kịp tốt nghiệp đại học, cô sinh viên y khoa Nữ Hiếu cùng 100 sinh viên Đại học Y Hà Nội đã tình nguyện lên đường nhập ngũ.
Sau khóa huấn luyện gian khổ tại Viện Nghiên cứu Y học Quân sự (tiền thân của Học viện Quân y), bà được điều về Quân y viện 9, rồi Đội điều trị 11 và Viện Quân y 108 (sau này là Bệnh viện Trung ương Quân đội 108). Trải qua những tháng ngày chiến tranh ác liệt, ban ngày bà cùng đồng đội luồn rừng đi khám cho bệnh nhân; đêm lại chia nhau túc trực, theo dõi sức khỏe từng người bệnh. Dẫu gian khổ, hiểm nguy luôn cận kề, trong lòng bà vẫn cháy bỏng khát khao được ra chiến trường “chia lửa” cùng đồng đội.
Tháng 1/1972, bà nhận quyết định tham gia Đoàn chuyên gia 730B của Viện Quân y 108, lên đường vào chiến trường Quảng Trị. Khi ấy, bà vừa lập gia đình được bốn tháng với người đồng chí, đồng đội - Giáo sư Nguyễn Lân Dũng. Điều đặc biệt hơn cả là niềm hạnh phúc, thiêng liêng nhất trong cuộc đời người phụ nữ cũng vừa đến: bà đang mang trong mình đứa con đầu lòng.
Âm thầm giấu niềm vui sắp được làm mẹ, đứng trước lựa chọn giữa hạnh phúc riêng tư và nghĩa vụ với Tổ quốc, nữ bác sĩ quân y trẻ tuổi Nguyễn Kim Nữ Hiếu khi ấy đã quyết định lên đường cùng "mầm sống nhỏ bé" trong bụng và một trái tim quả cảm, chan chứa tình yêu đất nước.
Trong suốt những tháng ngày ở chiến trường Quảng Trị, mỗi khi màn đêm buông xuống, tiếng bom đạn tạm lắng, cô bác sĩ trẻ lại khẽ thì thầm với đứa con trong bụng, mong con khỏe mạnh để cùng mẹ hoàn thành nhiệm vụ. Mang thai được 6 tháng, bà ra Bắc, tiếp tục công tác ở Viện Quân y 108, nhưng tâm trí vẫn đau đáu hướng về chiến trường - nơi đồng đội đang ngày đêm chống chọi với sốt rét và lỵ trực khuẩn, hai căn bệnh cướp đi sinh mạng của biết bao chiến sĩ.
Từ những trăn trở ấy, bà bắt tay vào nghiên cứu chuyên sâu về hai loại bệnh này, với khát vọng duy nhất: Tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả, giảm thương vong, giữ vững sức chiến đấu cho bộ đội.
Nhiều năm sau, em bé từng cùng mẹ vượt Trường Sơn giữa mưa bom bão đạn, nay đã trở thành một trong những chuyên gia tim mạch hàng đầu của Việt Nam - Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, đại biểu Quốc hội khóa XIV và XV.
Còn sức khỏe là còn cống hiến
Đất nước hòa bình, bác sĩ Nguyễn Kim Nữ Hiếu tiếp tục miệt mài cống hiến trong quân đội. Trải qua nhiều vị trí công tác tại Khoa Truyền nhiễm, Khoa Cán bộ cao cấp, Khoa Nhi, rồi trở thành Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, bà luôn được các lãnh đạo tin tưởng, đồng nghiệp yêu quý bởi sự học hỏi không ngừng. Bà còn được cử đi tu nghiệp về quản lý bệnh viện tại Ba Lan.
Ở bất kỳ vị trí công tác nào, bà cũng luôn tâm niệm và giữ gìn sự nghiêm cẩn, chỉn chu, tác phong làm việc khoa học, hiệu quả. Không chỉ làm tốt nhiệm vụ quản lý và khám, chữa bệnh cho bộ đội, thương bệnh binh, bà còn có 44 công trình khoa học đăng trên các tạp chí và là tác giả của nhiều cuốn sách về nhi khoa, truyền nhiễm.
Năm 2003, bà nghỉ hưu, trở về với đời thường. Nhưng “chất lính” trong người và thói quen làm việc khiến hai chữ nghỉ ngơi dường như quá xa lạ.
Một hành trình mới lại bắt đầu. Hơn 20 năm qua, Phó Giáo sư, Thầy thuốc Nhân dân Nguyễn Kim Nữ Hiếu vẫn bền bỉ tham gia công tác xã hội. Bà dành 10 năm đầu tiên sau khi nghỉ hưu để tham gia Ban Chấp hành Hội Cựu chiến binh, rồi 10 năm tiếp theo cho Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin. Cùng một người bạn, bà sáng lập nhóm “Nữ trí thức - Bạn của bạn”, tổ chức nhiều hoạt động thiện nguyện ở vùng biên Lóng Sập (Sơn La), tặng quà cho các gia đình khó khăn, học sinh nghèo hiếu học, giúp phụ nữ dân tộc nơi biên cương xóa đói, giảm nghèo bằng nuôi dê, trồng chè, nuôi lợn rừng…, những việc làm nhỏ nhưng gieo mầm hy vọng lớn.
Từ những chuyến đi tiền trạm, bà Nữ Hiếu cùng nhóm thiện nguyện khởi động Dự án “Nuôi dê sinh sản” ở Lóng Sập (Sơn La). Với 50 triệu đồng quyên góp được, bà đã trao cho 5 hộ gia đình dân tộc Mông ở Lóng Sập, mỗi hộ 4 con dê làm vốn. Không chỉ trao con giống, bà còn cùng Bộ đội Biên phòng và chính quyền địa phương ký biên bản phối hợp, trực tiếp theo dõi từng bước triển khai. Bà tỉ mỉ hướng dẫn đồng bào cách làm chuồng trại, chuẩn bị thức ăn, mời cả chuyên gia kỹ thuật về tập huấn tận nơi. Từ 20 con dê ban đầu, đến nay đàn dê đã sinh sôi, mang lại nguồn thu nhập ổn định, giúp nhiều hộ dân thoát nghèo.
Tiếp nối thành công ấy, bà triển khai Dự án “Trồng chè Shan tuyết” tại xã biên giới Chiềng Khừa, trao 16.000 cây giống cho hai hộ gia đình, với tỷ lệ sống lên đến 95%. Gần đây nhất, bà tiếp tục mở rộng mô hình “Nuôi lợn rừng”, giúp nhiều gia đình vùng cao có thêm sinh kế bền vững.
Chia sẻ về những việc làm thiện nguyện của Phó Giáo sư Nguyễn Kim Nữ Hiếu, ông Bùi Xuân Bắc, Chủ tịch MTTQ Việt Nam xã Lóng Sập xúc động nói: “Có những ngày bà xuất phát từ Hà Nội lúc 4 giờ sáng và trở về khi đã quá 22 giờ đêm. Ấy vậy mà chưa bao giờ tôi thấy bà than mệt, lúc nào cũng xuất hiện với nụ cười trên môi và ý chí làm việc quyết liệt. Cán bộ chúng tôi học được nhiều điều ở bà, nhất là sự cống hiến không biết mệt mỏi”.
Trong cơ thể nhỏ bé của người chiến sĩ áo trắng ấy lại mang trong mình biết bao căn bệnh. Từ thuở ấu thơ, bà đã phải chống chọi với căn bệnh lao xương, khiến việc đi lại trở nên khó khăn và phải điều trị trong nhiều năm. Đến nay, bà lại mang trong mình căn bệnh đa khớp dạng thấp, đã phải thay hai khớp gối nhân tạo, cùng với đó là chứng thoái hóa cột sống nặng. Năm 2020, bà tiếp tục đối diện với chẩn đoán ung thư tử cung - phải trải qua một cuộc đại phẫu và 6 đợt hóa trị ròng rã… Thế nhưng, trong suốt những ngày tháng chiến đấu với bệnh tật, người ta chưa bao giờ thấy bà gục ngã hay than vãn. Trái lại, bà luôn lạc quan, mạnh mẽ và trở thành điểm tựa tinh thần vững chắc cho chồng mình - Giáo sư Nguyễn Lân Dũng, người cũng đang kiên cường chống chọi với bệnh hiểm nghèo.
“Sáu năm nay, kể từ khi ông lâm bệnh, tôi chưa một ngày rời xa mà đều tự tay chăm sóc, động viên ông. Đây cũng là lý do tôi chỉ dám đi Sơn La 1 ngày, sáng đi, tối về”, bà Nữ Hiếu dịu dàng kể.
Những nỗ lực không ngừng nghỉ của Phó Giáo sư Nguyễn Kim Nữ Hiếu đã được ghi nhận bằng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Chiến công hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến hạng Ba, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất, Huân chương Chiến sỹ vẻ vang hạng Nhì và Ba, các Huy chương: Vì thế hệ trẻ, Vì sự nghiệp Khoa học và công nghệ, Vì sự nghiệp giải phóng phụ nữ, Quân kỳ Quyết thắng... Bà cũng được trao Kỷ niệm chương Chiến sĩ bảo vệ thành cổ Quảng Trị năm 1972...
Cuộc đời của Đại tá, Thầy thuốc Nhân dân, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Kim Nữ Hiếu chính là một minh chứng sống động cho phẩm chất cao đẹp của người lính "Bộ đội Cụ Hồ". Ở bà, người ta thấy ý chí của người lính kiên trung nơi chiến trường, bản lĩnh của một nhà lãnh đạo tận tâm trong thời bình và giờ đây là một "bà tiên" nhân hậu của những người phụ nữ nghèo nơi biên cương xa xôi./.
