WHO khuyến cáo các nước có chung đường biên giới với Lào khẩn trương triển khai các biện pháp phòng bệnh, cảnh báo nguy cơ virus bại liệt xâm nhập vào Việt Nam là "rất cao và hiện hữu".
Nhằm chủ động ứng phó kịp thời trước nguy cơ bệnh bại liệt xâm nhập vào Việt Nam, sáng 12/12, Bộ Y tế tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh bại liệt.
Phát biểu khai mạc, Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Liên Hương, Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết, nhờ duy trì hiệu quả Chương trình tiêm chủng mở rộng, đặc biệt là vaccine bại liệt, Việt Nam không ghi nhận ca mắc nào trong nhiều năm và được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000.
Tuy nhiên, tình hình dịch bệnh tại Lào đang diễn biến phức tạp. Cuối tháng 8/2025, Lào ghi nhận một trường hợp dương tính với virus bại liệt tuýp 1 có nguồn gốc từ vaccine (VDPV1). Đến đầu tháng 10/2025, thêm hai trường hợp dương tính tiếp tục được phát hiện. Ngày 17/10, Lào chính thức công bố dịch bại liệt trên phạm vi toàn quốc. WHO xác định đây là ổ dịch của khu vực và khuyến cáo các nước có chung đường biên giới với Lào khẩn trương triển khai các biện pháp ứng phó; cảnh báo nguy cơ virus bại liệt xâm nhập vào Việt Nam là "rất cao và hiện hữu".
Trước tình hình đó, Bộ Y tế chủ động, khẩn trương chỉ đạo các đơn vị trực thuộc và các địa phương triển khai nhiều giải pháp phòng, chống. Các nhiệm vụ trọng tâm bao gồm: tăng cường giám sát liệt mềm cấp; nâng cao hiệu quả tiêm chủng thường xuyên để duy trì miễn dịch cộng đồng; tổ chức đánh giá nguy cơ; củng cố năng lực xét nghiệm; đồng thời giao nhiệm vụ cụ thể cho các Viện chuyên ngành trong việc hoàn thiện hướng dẫn chuyên môn, kỹ thuật và xây dựng kế hoạch giám sát, đáp ứng khi có nguy cơ bùng phát.
Bộ Y tế đã rà soát và cập nhật tiến độ các hoạt động đã triển khai; đánh giá nguy cơ tại từng địa phương, đặc biệt là những tỉnh có chung đường biên giới với Lào; từ đó đề xuất các giải pháp phòng chống phù hợp và hiệu quả trong thời gian tới.
Đại diện WHO cho biết Việt Nam đã loại trừ bệnh bại liệt được 25 năm, tuy nhiên điều đó chưa đủ để bảo đảm nguy cơ tái xuất bệnh bại liệt không còn. Một điểm đáng quan ngại, dù nhiều khu vực trên thế giới đã được tuyên bố thanh toán bệnh bại liệt, song gần đây lại xuất hiện các chủng virus bại liệt biến đổi gen. Hiện có ba quốc gia trong khu vực Tây Thái Bình Dương ghi nhận chủng virus này là Indonesia, Papua New Guinea và Lào. Khi ghi nhận một ca bại liệt hoặc xác định có ổ dịch lưu hành, quy trình ứng phó sẽ vô cùng phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp trong nước, khu vực và quốc tế. Ngoài ra, toàn bộ quá trình đáp ứng, giám sát và chờ được công nhận chấm dứt dịch phải tính thời gian bằng năm. Điều đó đồng nghĩa nguồn lực về nhân sự, kinh phí và các hoạt động chuyên môn sẽ phải tăng lên gấp nhiều lần, do vậy việc củng cố hệ thống tiêm chủng, giám sát và xét nghiệm trong giai đoạn hiện nay là vô cùng cấp thiết.
Tại hội nghị, các chuyên gia lưu ý Việt Nam từng ghi nhận virus bại liệt Sabin-like type 3 biến đổi tại Đắk Lắk năm 2024, cho thấy nguy cơ lưu hành virus biến đổi trong cộng đồng là có thật. Hoạt động giám sát liệt mềm cấp tại một số địa phương chưa đáp ứng chuẩn WHO về báo cáo, lấy mẫu và giám sát môi trường. Một số tỉnh, thành phố có nguy cơ không đạt tỷ lệ tiêm chủng bại liệt theo yêu cầu của Bộ Y tế trong năm 2025. Ngoài ra, theo Cục Phòng bệnh, Việt Nam có nguy cơ xâm nhập cao vì dân cư đi lại giữa Việt Nam và Lào rất lớn; các vấn đề liên quan đến điều kiện vệ sinh, ăn uống; lũ lụt thường xuyên; chuẩn bị Tết cổ truyền, di biến động dân cư, đi làm ăn xa về…
Trước thực tế này, WHO khuyến cáo, ngành y tế Việt Nam cần triển khai đồng bộ các biện pháp, trước hết cần tổ chức chiến dịch tiêm chủng bổ sung bOPV tại các địa phương có nguy cơ cao; tăng cường tiêm bù, tiêm vét bOPV/IPV ở các tỉnh còn lại nhằm đảm bảo tỷ lệ bao phủ vaccine tối ưu. Bên cạnh đó, cần xây dựng kế hoạch chuẩn bị và ứng phó dịch bại liệt toàn diện, tăng cường hệ thống giám sát liệt mềm cấp. Các cơ sở y tế phải duy trì thăm khám định kỳ hằng tuần, phát hiện sớm ca nghi ngờ, thực hiện lấy mẫu bệnh phẩm kịp thời tại tất cả bệnh viện các tuyến; chủ động chuẩn bị đầy đủ vật tư, sinh phẩm phục vụ xét nghiệm.
Việt Nam tăng cường phối hợp xuyên biên giới với Lào, hợp tác với các tổ chức quốc tế như WHO, UNICEF, GPEI... nhằm cập nhật thông tin, chia sẻ cảnh báo, huy động hỗ trợ kỹ thuật khi cần thiết. Ngoài ra, Luật Phòng bệnh vừa được Quốc hội thông qua cần sớm được cụ thể hóa bằng các nghị định, thông tư hướng dẫn, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho hoạt động phòng, chống bại liệt và các bệnh truyền nhiễm khác trong bối cảnh nguy cơ dịch bệnh luôn hiện hữu./.
