Chuyển tư duy kiểm soát - xử lý sang phòng ngừa - phát triển bền vững môi trường
“Một điểm nổi bật là tư duy quản lý môi trường đã chuyển từ “kiểm soát - xử lý” sang “phòng ngừa - phát triển bền vững”; coi môi trường là một trụ cột của tăng trưởng kinh tế và an sinh xã hội.
Theo dõi Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV diễn ra sáng 28/10 về Báo cáo của Đoàn giám sát Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành cùng phiên thảo luận tại hội trường và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề, cử tri tỉnh Hưng Yên bày tỏ sự nhất trí cao.
* Bước tiến dài về nhận thức
Ông Trần Đăng Anh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên đã dành thời gian theo dõi buổi làm việc của Quốc hội và nhận thấy không khí phiên làm việc diễn ra dân chủ, sôi nổi và có chiều sâu. Các ý kiến phát biểu ngắn gọn, súc tích, đúng trọng tâm, tập trung vào những nội dung mà cử tri và đại biểu quan tâm như việc phân cấp, phân quyền trong quản lý môi trường, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, nước thải công nghiệp, kiểm soát ô nhiễm tại làng nghề, cụm công nghiệp cũng như chính sách thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, phát triển xanh và thị trường carbon.
Các đại biểu Quốc hội đã nêu nhiều ý kiến tâm huyết, phản ánh sát thực tiễn công tác bảo vệ môi trường ở Trung ương và địa phương. Ngay từ sáng, Quốc hội đã nhận được 46 lượt đại biểu đăng ký phát biểu. Qua đó, ông nhìn nhận, các đại biểu đã nêu bật kết quả kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành, công tác bảo vệ môi trường trên phạm vi cả nước có nhiều chuyển biến tích cực và thực chất. Hệ thống chính sách, pháp luật về môi trường ngày càng được hoàn thiện, thống nhất và tiệm cận với chuẩn mực quốc tế, tạo hành lang pháp lý đồng bộ để triển khai các công cụ quản lý mới như: Giấy phép môi trường, đánh giá tác động môi trường, phân loại rác tại nguồn, kinh tế tuần hoàn và thị trường carbon.
“Một điểm nổi bật là tư duy quản lý môi trường đã chuyển từ “kiểm soát - xử lý” sang “phòng ngừa - phát triển bền vững”; coi môi trường là một trụ cột của tăng trưởng kinh tế và an sinh xã hội. Nhiều chương trình, dự án đầu tư hạ tầng xử lý rác thải, nước thải, tái chế chất thải được triển khai. Công tác xã hội hóa và huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, cộng đồng có bước tiến rõ nét”, ông Trần Đăng Anh nhấn mạnh.
Liên hệ với thực tế địa phương, ông Trần Đăng Anh cho biết, tỉnh Hưng Yên đã ban hành đầy đủ các văn bản quy phạm pháp luật, kế hoạch, đề án về bảo vệ môi trường phù hợp với Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và khả thi. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật được đẩy mạnh, nâng cao nhận thức cộng đồng và ý thức tự giác bảo vệ môi trường của người dân. Tỉnh đã có 27 công trình xử lý nước thải sinh hoạt với tổng công suất hơn 41.000 m3/ngày đêm; mục tiêu đến năm 2030 đạt 100% khu dân cư có hệ thống xử lý nước thải. Bước đầu, địa phương tập trung kiểm soát ô nhiễm tại các khu công nghiệp, làng nghề. Đặc biệt là với hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải, tỉnh đã thiết lập đường dây nóng phối hợp với Hà Nội và Hải Dương để xử lý ô nhiễm nguồn nước. Nhiều doanh nghiệp đã lắp đặt hệ thống quan trắc tự động, góp phần giám sát và phòng ngừa ô nhiễm hiệu quả.
Tuy nhiên, Hưng Yên vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức đặc thù như: Áp lực ô nhiễm tại các làng nghề truyền thống, cụm công nghiệp và khu dân cư nông thôn. Công tác thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải chưa đáp ứng yêu cầu; một số dự án xử lý môi trường còn chậm tiến độ. Do đó, tỉnh cần tiếp tục đẩy mạnh đầu tư hạ tầng xử lý chất thải, tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm vi phạm môi trường; đồng thời phát huy cơ chế xã hội hóa, thu hút doanh nghiệp đầu tư công nghệ xanh, kinh tế tuần hoàn. Ông Trần Đăng Anh nêu rõ, những tồn tại ở Hưng Yên cũng là thực tế của nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước trong thực thi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 được nhiều đại biểu đề cập.Ông Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng phòng Kinh tế xã Long Hưng nêu rõ, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã thể hiện sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy quản lý môi trường thông qua thể chế hóa chính sách phát triển dựa trên quy luật tự nhiên với quan điểm “không hy sinh môi trường để đổi lấy tăng trưởng kinh tế”. Lần đầu tiên, Luật tiếp cận phương pháp quản lý môi trường đối với dự án đầu tư dựa trên các tiêu chí môi trường; không khuyến khích các dự án không tuân theo quy luật tự nhiên, chiếm dụng lớn diện tích rừng, đất lúa, tác động đến các di sản thiên nhiên, khu bảo tồn; áp dụng công cụ quản lý môi trường phù hợp theo từng giai đoạn từ việc xây dựng chiến lược, quy hoạch đến thực hiện dự án đầu tư.
* Cần thêm những hướng dẫn trong thực thi
Trưởng phòng Kinh tế xã Long Hưng Nguyễn Tiến Dũng thông tin, xã Long Hưng có cụm công nghiệp 42 ha. Đến nay, địa phương đã thu hút 9 nhà đầu tư thứ cấp với diện tích trên 32ha. Trên cơ sở phân cấp, ủy quyền các nhiệm vụ từ tỉnh và ngành chức năng, xã Long Hưng đã và đang dành sự quan tâm đặc biệt đến vấn đề môi trường. Công tác quản lý nhà nước về môi trường được nâng cao; nhận thức của cộng đồng về vai trò chủ thể được quy định trong Luật dần được cải thiện…. Các doanh nghiệp đã nghiêm túc chấp hành chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường.
Để Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 phát huy hiệu quả tối đa, nhất là phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cử tri Nguyễn Tiến Dũng kiến nghị, Chính phủ, Bộ, ngành, địa phương cần hoàn thiện và đồng bộ hóa các văn bản hướng dẫn; đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng xử lý rác thải và nâng cao năng lực cán bộ quản lý môi trường ở cấp địa phương. Đặc biệt hiện nay, các nhiệm vụ quản lý nhà nước về môi trường được chuyển về cấp xã nên rất cần có những văn bản hướng dẫn chi tiết để việc thực thi pháp luật trên thực tế được đồng bộ, đúng quy định.
Dưới góc nhìn của giảng viên thỉnh giảng, ông Vũ Văn Pho (Trường Đại học Thái Bình) cho rằng, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đem lại nhiều thay đổi mang tính cốt lõi, tập trung vào ba trụ cột chính: Cải cách thủ tục, thúc đẩy kinh tế xanh và nâng cao vai trò cộng đồng.
Ông Vũ Văn Pho phân tích, sau gần 5 năm triển khai, Luật đã cho thấy những bước tiến lớn trong nâng cao hiệu quả quản lý của nhà nước, thay đổi nhận thức và hành vi của doanh nghiệp; đồng thời bước đầu thay đổi thói quen của cộng đồng. Trong đó, việc phân cấp cho chính quyền địa phương trong thẩm định và cấp phép đã tăng tính chủ động, trách nhiệm và rút ngắn thời gian giải quyết công việc. Cộng đồng dân cư được quy định trong Luật là chủ thể trong công tác bảo vệ môi trường, có quyền tham gia giám sát, cung cấp thông tin và phản biện các hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm, thông tin về môi trường được công khai minh bạch hơn; qua đó giúp người dân có căn cứ để tham gia giám sát và yêu cầu doanh nghiệp thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường theo quy định của Luật. Cụ thể nhiều tổ chức chính trị - xã hội (Hội Nông dân, Hội Phụ nữ…) đã bắt đầu triển khai các chương trình thí điểm phân loại rác tại nguồn, bước đầu hình thành ý thức và thói quen mới cho người dân./.
