Dự thảo Luật Dân số đã được xây dựng, hoàn thiện theo hướng kế thừa, chỉnh lý 10 điều, sửa đổi 1 điều, bãi bỏ 26 điều của Pháp lệnh Dân số năm 2003 để phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong công tác dân số.
Tại cuộc họp cung cấp thông tin báo chí về dự thảo Luật Dân số do Bộ Y tế tổ chức ngày 7/11, ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số, Bộ Y tế cho biết, dự thảo Luật Dân số đã được xây dựng, hoàn thiện theo hướng kế thừa, chỉnh lý 10 điều, sửa đổi 1 điều, bãi bỏ 26 điều của Pháp lệnh Dân số năm 2003 để phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong công tác dân số.
Bộ Y tế cũng đã nghiên cứu bổ sung 15 điều gồm các quy định về: truyền thông, vận động, giáo dục về dân số; điều chỉnh quy mô, cơ cấu, phân bố dân số; nâng cao chất lượng dân số; điều kiện đảm bảo thực hiện công tác dân số.
Cục trưởng Lê Thanh Dũng cho biết: Đến nay chưa có quốc gia nào trên thế giới có Luật Dân số, Việt Nam là quốc gia đầu tiên xây dựng dự luật này. Luật Dân số không thể bao phủ hết được mong muốn của hơn 100 triệu dân nhưng hướng tới đáp ứng tối đa được nhu cầu của người dân. Trong quá trình xây dựng luật, Ban soạn thảo nhận được rất nhiều ý kiến đóng góp, chia sẻ để luật sớm đi vào cuộc sống.
Theo ông Dũng, một trong những chính sách gây chú ý nhất là việc ưu tiên mua nhà xã hội được đề xuất trong dự luật bởi trước đó dự thảo luật quy định phụ nữ sinh đủ hai con hoặc nam giới có hai con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã qua đời, được ưu tiên hưởng chính sách nhà ở xã hội nhằm giảm gánh nặng về nhà ở để tập trung chăm sóc, nuôi dạy con cái. Sau đó, nhiều ý kiến, người dân bình luận cho rằng vẫn có kẽ hở khi "nam giới ly hôn để mua nhà xã hội sau đó lại kết hôn lại".
Do đó, để Luật được ban hành không còn khoảng trống pháp lý, phiên bản mới nhất được chỉnh sửa đã quy định "nam giới hai con đẻ, vợ qua đời" mới được ưu tiên mua nhà xã hội. Như vậy, nam giới có hai con đẻ mà không có vợ sẽ không được đề xuất ưu tiên như trước đó để đảm bảo các khoảng trống pháp lý liên quan, Cục trưởng Lê Thanh Dũng cho thông tin.
Dự luật cũng bổ sung quy định ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội đối với phụ nữ sinh đủ hai con, hoặc nam giới nuôi hai con mà vợ đã mất.
Về nội dung này, bà Đặng Quỳnh Thư, Trưởng phòng Quy mô dân số và Kế hoạch hóa gia đình kiêm Trưởng phòng Tổ chức cán bộ, Cục Dân số cho biết, thực tế theo quy định hiện hành, phụ nữ đã nằm trong đối tượng ưu tiên mua nhà ở xã hội. Việc bổ sung vào dự thảo Luật Dân số để tăng khả năng tiếp cận cho các gia đình có đủ hai con, cũng là chính sách nhằm khuyến sinh.
Dự thảo luật Dân số cũng xác định việc quyết định thời điểm, số con và khoảng cách sinh là quyền của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân, song Nhà nước khuyến khích duy trì mức sinh thay thế. Theo đó, phụ nữ sinh con thứ hai được nghỉ thêm một tháng thai sản; nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con. Phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, phụ nữ dân tộc thiểu số và ở địa phương có mức sinh thấp được hỗ trợ tài chính theo chính sách của Nhà nước.
Ngoài ra, các địa phương được giao căn cứ điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ để quy định cụ thể, bảo đảm tính linh hoạt và phù hợp ngân sách. Chính quyền có thể mở rộng các phúc lợi xã hội cho gia đình sinh đủ hai con như giảm học phí, ưu tiên dịch vụ giữ trẻ, hỗ trợ giáo dục mầm non. Các chính sách này nhằm khuyến sinh, giúp gia đình, vợ chồng, cá nhân có hai con sớm an cư, giảm bớt gánh nặng tài chính, tập trung cho việc chăm sóc, nuôi dạy con cái.
Theo Phó Cục trưởng Cục Dân số Phạm Vũ Hoàng, so với Pháp lệnh Dân số, dự án luật đã quy định cụ thể hơn các chính sách, biện pháp về nâng cao chất lượng dân số, truyền thông, vận động, giáo dục về dân số. Dự thảo Luật Dân số đã thể chế hóa việc chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển thông qua việc tập trung quy phạm hóa 4 chính sách lớn. Theo đó có các nội dung bổ sung mới so với quy định của Pháp lệnh Dân số, gồm:
Duy trì mức sinh thay thế: tăng thời gian nghỉ thai sản, hỗ trợ tài chính khi sinh con, bổ sung tiêu chí ưu tiên được mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở.
Giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên: Cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức trừ trường hợp xác định giới tính phục vụ chẩn đoán và điều trị các bệnh di truyền liên quan đến giới tính.
Khuyến khích đưa nội dung không trọng nam hơn nữ, không lựa chọn giới tính khi sinh vào hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư, đình chỉ đối với người hành nghề y có hành vi công bố, thông báo, tiết lộ thông tin về giới tính thai nhi cho khách hàng trừ trường hợp xác định giới tính phục vụ chẩn đoán và điều trị các bệnh di truyền liên quan đến giới tính theo quy định của Bộ Y tế.
Thích ứng với già hóa dân số, dân số già: Hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi, phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi; cung cấp, xử lý thông tin, thông báo, tố giác hành vi xâm phạm, cản trở người cao tuổi thực hiện các quyền hợp pháp.
Nâng cao chất lượng dân số: Thực hiện tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh.../.
