Hai nước cần nâng tầm hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư, tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ cao, năng lượng tái tạo, hạ tầng thông minh và kinh tế số.
Ngày 3/10, tại Hà Nội, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội phối hợp cùng Hiệp hội Tương lai châu Á (Asia Future Association - AFA) tổ chức Diễn đàn Việt Nam - Nhật Bản 2025 với chủ đề "Quan hệ Đối tác Việt Nam - Nhật Bản: Hợp tác và Phát triển trong bối cảnh biến động toàn cầu".
Diễn đàn được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, thu hút sự tham gia của đại diện Đại sứ quán hai nước, đại diện các tổ chức quốc tế, các học giả đến từ các trường đại học hàng đầu của Nhật Bản - Việt Nam, doanh nghiệp Nhật Bản - Việt Nam cùng các chuyên gia, nhà nghiên cứu và người học.
Phát biểu tại diễn đàn, ông Nakashima Yusuke, Bí thư thứ hai, Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam chia sẻ: Hiện nay, thế giới đang phải đối mặt với bối cảnh quốc tế phức tạp, biến đổi khí hậu nghiêm trọng ở quy mô toàn cầu, cùng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI) khiến cho những kinh nghiệm trong quá khứ không còn đủ để ứng phó, một thời đại khó dự đoán đã thực sự bắt đầu. Chính vì vậy, chủ đề của diễn đàn này là vô cùng thiết thực và đúng thời điểm. Việc Việt Nam và Nhật Bản cùng chia sẻ tri thức, kinh nghiệm, tăng cường giao lưu học thuật có ý nghĩa to lớn trong thúc đẩy quan hệ đối tác và củng cố mạng lưới hợp tác giữa hai nước.
Phó Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Anh Thu, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: Quốc tế hóa và chuyển giao tri thức luôn là trọng tâm sứ mệnh của nhà trường. Trong hợp tác với Nhật Bản, Trường Đại học Kinh tế duy trì quan hệ hợp tác chặt chẽ với nhiều trường đại học hàng đầu như: Đại học Waseda, Đại học Yokohama, Đại học Saga, Đại học Soka, Đại học Oita, Đại học Akita, Đại học Thương mại Chiba, Đại học Tokai, Đại học Hitotsubashi… Thông qua đó, hai bên đã triển khai các hoạt động trao đổi giảng viên và sinh viên, nghiên cứu chung, cùng thiết kế các chương trình đào tạo chất lượng cao. Những sáng kiến này góp phần kết nối các cơ sở giáo dục, các nền văn hóa và ý tưởng, nhằm phục vụ lợi ích chung của cả hai bên.
Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế nhấn mạnh: Diễn đàn lần này không chỉ là một sự kiện học thuật, mà còn là cầu nối quan trọng quy tụ các học giả, nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và tổ chức phát triển của hai nước; cùng nhau tìm kiếm các cơ hội hợp tác mới trong kinh tế số, đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững, hợp tác văn hóa – xã hội và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Tại phiên thảo luận, các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và học giả trao đổi sâu về những động lực và thách thức trong hợp tác Việt Nam - Nhật Bản; nhấn mạnh một số trụ cột then chốt cho quan hệ đối tác chiến lược giai đoạn mới.
Ông Tạ Đức Minh, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Nhật Bản cho biết: Hiện Nhật Bản là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam, đồng thời là nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài hàng đầu và là quốc gia cung cấp ODA lớn nhất cho Việt Nam. Quan hệ hợp tác hai nước mang tính chất bổ trợ cao: Việt Nam có lợi thế về thị trường rộng lớn, nguồn nhân lực dồi dào và tiềm năng phát triển công nghiệp, trong khi Nhật Bản có thế mạnh về công nghệ, vốn, quản trị và nhu cầu đa dạng hóa chuỗi cung ứng.
Tuy nhiên, thời gian qua, bên cạnh những thuận lợi, hợp tác kinh tế – thương mại hai nước cũng đối diện với một số thách thức. Các doanh nghiệp vẫn chưa khai thác hết tiềm năng hiện có, đối với một số mặt hàng nông sản và thực phẩm của Việt Nam vẫn gặp nhiều thách thức khi xuất khẩu vào Nhật Bản. Doanh nghiệp Việt còn hạn chế về chế biến sâu, xây dựng thương hiệu, quản trị chuỗi cung ứng. Vì vậy, xuất khẩu hàng nông sản, thực phẩm của Việt Nam dù nhiều về số lượng nhưng giá trị kim ngạch chưa tượng xứng, lợi nhuận xuất khẩu phải chia sẻ qua nhiều khâu trung gian.
Các chuyên gia cho rằng, hai nước cần nâng tầm hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư, tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ cao, năng lượng tái tạo, hạ tầng thông minh và kinh tế số. Tính đến hết tháng 7/2025, Nhật Bản tiếp tục là một trong những đối tác đầu tư lớn nhất tại Việt Nam với hơn 5.600 dự án, tổng vốn đăng ký đạt gần 80 tỷ USD, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế và chuyển giao công nghệ.
Đồng thời, hai nước cần đẩy mạnh hợp tác khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, với trọng tâm là xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy nghiên cứu chung và chuyển giao công nghệ tiên tiến từ Nhật Bản sang Việt Nam. Việc áp dụng các chuẩn mực môi trường quốc tế thông qua thương mại và đầu tư sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Song song với đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt. Nhật Bản đã và đang hỗ trợ Việt Nam đào tạo hàng nghìn kỹ sư, chuyên gia thông qua các chương trình học bổng, trao đổi học thuật và đào tạo tại chỗ. Việc mở rộng hợp tác giáo dục - đào tạo sẽ tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và chuyển đổi công nghệ.
Nhằm ứng phó với các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, an ninh lương thực và phát triển bền vững, Nhật Bản với kinh nghiệm trong công nghệ xanh, quản lý môi trường và Việt Nam với vị thế quan trọng tại Đông Nam Á có thể cùng nhau đóng góp tích cực cho khu vực và thế giới.
Sau phiên thảo luận chung, tại các phiên thảo luận chuyên đề, các học giả từ Đại học Thương mại Chiba, Đại học Tokai và Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã trình bày các bài nghiên cứu chuyên sâu về nhiều chủ đề thời sự như: chuyển giao tri thức và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, phát triển doanh nghiệp vi mô và tác động kinh tế - xã hội tại Việt Nam, chuyển đổi số và công nghệ xanh trong quan hệ đối tác song phương, mô hình đại học xanh và bài học từ Nhật Bản, cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến quan hệ thương mại hai bên./.
