Góp ý dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng: Phát huy vai trò người cao tuổi trong chiến lược phát triển quốc gia
Các đại biểu kiến nghị đẩy mạnh xã hội hóa công tác chăm sóc người cao tuổi, phát triển mạng lưới các cơ sở dịch vụ và chăm sóc tại cộng đồng thân thiện, nhân văn, hiện đại.
Sáng 6/11 tại Hà Nội, Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam đã tổ chức Hội nghị góp ý các dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Đây là sự kiện chính trị quan trọng, thể hiện tinh thần trách nhiệm, dân chủ, phát huy trí tuệ, tâm huyết của các cấp Hội cũng như toàn thể hội viên người cao tuổi trên cả nước đối với những vấn đề trọng đại của đất nước.
*Đưa người cao tuổi vào trung tâm chính sách quốc gia
Phát biểu đề dẫn Hội nghị, Phó Chủ tịch Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam Phan Văn Hùng khẳng định, các dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng được chuẩn bị công phu, toàn diện, bài bản, thể hiện rõ tư duy đổi mới và tầm nhìn chiến lược của Đảng trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Hệ thống Văn kiện không chỉ tổng kết khách quan thành tựu, hạn chế của nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng, mà còn đề ra những mục tiêu, định hướng lớn, nhiệm vụ trọng tâm và giải pháp chủ yếu cho giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến giữa thế kỷ XXI.
Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới của Đảng chỉ rõ, người cao tuổi là "kho báu trí tuệ và kinh nghiệm", giữ vai trò quan trọng trong việc truyền thụ các giá trị văn hóa, đạo đức, lịch sử dân tộc cho thế hệ trẻ; là lực lượng nòng cốt góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Tuy nhiên, trong bối cảnh Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011, dự báo đến năm 2036 sẽ trở thành nước có dân số già, những thách thức mới đã và đang đặt ra. Người từ 60 tuổi trở lên sẽ chiếm khoảng 21% dân số trong khi nhiều chính sách an sinh, y tế, giáo dục, và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi chưa theo kịp thực tiễn. Đặc biệt, người cao tuổi ở khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa vẫn đang đối mặt với khó khăn về điều kiện sống, hạn chế trong tiếp cận dịch vụ y tế, văn hóa, cũng như thiếu cơ hội phát triển bản thân, làm việc và đóng góp cho cộng đồng.
Trước thực trạng đó, Hội nghị đã tập trung thảo luận và thống nhất nhiều kiến nghị quan trọng nhằm bổ sung và làm sâu sắc thêm nội dung trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng. Một trong những đề xuất nổi bật là cần xác lập quan điểm, tầm nhìn chiến lược về thích ứng với già hóa dân số, đồng thời đưa nhiệm vụ "chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi" thành một chỉ tiêu cụ thể trong Chương trình hành động của toàn hệ thống chính trị thực hiện Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng, cũng như trong các chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia.
Ngoài ra cần hoàn thiện khung pháp lý về người cao tuổi: Sớm sửa đổi, bổ sung Luật Người cao tuổi (2009) theo hướng mở rộng đối tượng được chăm sóc, nâng mức trợ cấp, đồng thời tăng cường chính sách hỗ trợ người cao tuổi tham gia chuyển đổi số, kinh tế xanh, khởi nghiệp, lao động phù hợp sức khỏe; hoàn thiện hệ thống chính sách bảo trợ xã hội, chăm sóc sức khỏe, bảo hiểm y tế, tạo điều kiện để người cao tuổi được sống vui, sống khỏe, sống có ích.
Các đại biểu cũng kiến nghị đẩy mạnh xã hội hóa công tác chăm sóc người cao tuổi, phát triển mạng lưới các cơ sở dịch vụ và chăm sóc tại cộng đồng thân thiện, nhân văn, hiện đại; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong chăm sóc và quản lý người cao tuổi. Bên cạnh đó, cũng cần tăng cường sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả hơn nữa giữa Hội Người cao tuổi với các bộ, ngành, đoàn thể, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế. Sự phối hợp này nhằm tạo ra nguồn lực xã hội hóa mạnh mẽ để vừa chăm sóc, vừa phát huy tốt hơn vai trò của người cao tuổi.
*Đổi mới tư duy để không lãng phí nguồn lực
Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhấn mạnh, văn hóa phương Đông nói chung và truyền thống Việt Nam nói riêng luôn coi trọng đạo hiếu, xem đó là đạo lý làm người căn bản, thể hiện qua sự kính trọng, biết ơn công lao sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ. Tiếp nối truyền thống đó, Đảng và Nhà nước ta ngay cả trong những giai đoạn khó khăn nhất, vẫn luôn quan tâm, ban hành các chính sách chăm sóc người có công, lão thành cách mạng, người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn. Chính sách nhất quán và đậm chất nhân văn ấy, như việc trợ cấp hàng tháng cho người từ 70 tuổi trở lên, đang lan tỏa trong toàn xã hội.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức cũng chỉ ra một thực tế đầy thách thức. Số lượng người cao tuổi Việt Nam ngày càng đông, nhu cầu chăm sóc ngày càng cao và đa dạng hơn. Nếu chỉ dựa vào ngân sách và các cơ quan nhà nước thì không thể đáp ứng đầy đủ. Ông dẫn số liệu từ Cục Bảo trợ xã hội (Bộ Y tế) cho biết, hiện cả nước chỉ có 218 cơ sở chăm sóc người cao tuổi, đáp ứng được nhu cầu cho khoảng 15.000 người, chủ yếu ở các đô thị lớn. Thực tế này đặt ra câu hỏi lớn về việc hàng triệu người cao tuổi khác, nhất là ở nông thôn, sẽ được chăm sóc như thế nào. Ông nhấn mạnh, chăm sóc người cao tuổi hiện nay không chỉ là lo ăn, mặc, ở, mà còn là chăm sóc toàn diện cả về sức khỏe thể chất lẫn tinh thần, nhằm nâng cao chất lượng sống, tạo điều kiện cho họ hội nhập, tiếp tục cống hiến. Vấn đề này đòi hỏi một nhận thức đầy đủ và toàn diện hơn để có những chính sách hiệu quả, thiết thực.
Từ góc nhìn chuyên môn, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Sửu, Phó Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công, đánh giá cao sự chuẩn bị chu đáo của dự thảo Văn kiện lần này; cho thấy sự tích hợp khoa học, tinh gọn và khái quát cao, giúp toàn bộ hệ thống chính trị, cán bộ, đảng viên, nhân dân dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện. Một trong những điểm mới quan trọng nhất của dự thảo Văn kiện là nhấn mạnh tinh thần "tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc". Đây không chỉ là khẩu hiệu, mà là phương châm hành động mang tính thời đại, đặc biệt có ý nghĩa khi Việt Nam đang vươn lên khẳng định vị thế trong khu vực và trên thế giới.
Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Sửu kiến nghị Văn kiện Đại hội XIV của Đảng cần có định hướng rõ ràng hơn về việc phát huy vai trò người cao tuổi; xây dựng chiến lược quốc gia ứng phó với già hóa dân số gắn với việc đào tạo lại lao động trung niên, tạo cơ hội cho người cao tuổi tiếp tục làm việc, tham gia sản xuất, kinh doanh hoặc hoạt động tình nguyện phù hợp.
Để làm rõ hơn kiến nghị này, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Sửu đề xuất một loạt giải pháp đồng bộ. Đó là cần thay đổi căn cơ về nhận thức, không xem người cao tuổi chỉ là đối tượng bảo trợ mà phải coi họ là nguồn lực xã hội quan trọng. Bên cạnh đó, cần phát triển đồng bộ hệ thống an sinh xã hội và y tế, chuyển từ chữa bệnh sang chăm sóc sức khỏe chủ động, phòng bệnh và chăm sóc dài hạn tại cộng đồng.
Điểm mấu chốt theo Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Sửu, là cần khuyến khích phát triển "kinh tế bạc", đây là lĩnh vực có tiềm năng rất lớn khi dân số già tăng nhanh. Tại Nhật Bản, "kinh tế bạc" chiếm hơn 10% GDP, bao gồm các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, dược phẩm, thực phẩm dinh dưỡng, nhà ở thông minh, du lịch, giải trí, giáo dục suốt đời và các sản phẩm dịch vụ chuyên biệt cho người cao tuổi. Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển nền "kinh tế bạc" của riêng mình, dựa trên nhu cầu ngày càng tăng của gần 17 triệu người cao tuổi hiện nay. Vì vậy nhà nước cần có cơ chế khuyến khích tài chính, thuế, tín dụng để thúc đẩy lĩnh vực này.
Tại Hội nghị, các ý kiến tâm huyết đều chung một niềm tin tưởng sâu sắc vào tầm nhìn chiến lược của Đảng. Già hóa dân số là xu thế không thể đảo ngược, nhưng cách chúng ta ứng phó sẽ quyết định tương lai đất nước. Một quốc gia biết chăm sóc tốt người già là quốc gia có trách nhiệm và có tầm nhìn xa; một nền kinh tế biết tận dụng nguồn lực tuổi già chính là một nền kinh tế nhân văn và thông minh./.
