Mỗi cộng đồng dân tộc trên địa bàn miền núi, vùng sâu, vùng xa Nghệ An đều có cách đón Tết Độc lập theo phong tục, văn hóa riêng nhưng đều thể hiện lòng tự hào dân tộc, tình yêu đất nước, quê hương, bản làng.
Cùng với người dân cả nước hân hoan chào mừng Tết Độc lập 2/9, đồng bào miền núi phía Tây tỉnh Nghệ An cũng đang tổ hức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao vui chơi, giao lưu trong những ngày nghỉ lễ. Mỗi cộng đồng dân tộc trên địa bàn miền núi, vùng sâu, vùng xa đều có cách đón Tết Độc lập theo phong tục, văn hóa riêng nhưng đều thể hiện lòng tự hào dân tộc, tình yêu đất nước, quê hương, bản làng.
* Tết Độc lập trong tâm thức người Mông
Bản Huồi Cọ (xã Nhôn Mai, tỉnh Nghệ An) có hơn 50 hộ là dân tộc Mông đã sinh sống qua nhiều đời trên đỉnh Pu Ka quanh năm mây mờ, sương giăng. Từ quốc lộ 16 huyết mạch, độc đạo nối quốc lộ 48 với quốc lộ 7 nhìn lên dãy núi Pu Ka, bản Huồi Cọ hiện ra với những ngôi nhà gỗ tựa như những chiếc bát úp nằm san sát nhau, lẩn quất trong sương mờ. Hành trình vượt dốc, chinh phục hơn 3km đường bê-tông nhỏ, hẹp vắt vẻo lưng chừng núi phải mất gần 1 giờ đồng hồ. Đến điểm trường Huồi Cọ - Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Nhôn Mai là đặt chân đến trung tâm bản. Từ đây, ở độ cao hơn 1.000m so với mực nước biển, phóng tầm mắt ra xa có thể nhận ra các cụm dân cư thuộc các bản Thằm Thẩm, Xói Voi, Có Hạ, Na Lợt, Na Hỷ, Xà Mặt, Huồi Xá… xa mờ dưới chân núi, được xâu chuỗi với nhau bằng quốc lộ 16 uốn lượn như dải lụa mềm chạy dọc khe Hỷ.
Điều dễ nhận thấy và nổi bật nhất ở Huổi Cọ là sự hiện diện của những lá cờ Tổ quốc được cắm trên cổng và trong khuôn viên điểm trường Huồi Cọ, bên hiên những ngôi nhà gỗ của người dân. Vào sâu trong bản là âm thanh rộn vang tiếng Cự- Xia (dân ca Mông) được phát ra từ những chiếc đài nhỏ, điện thoại di dộng; tiếng nói cười rôm rả của nhiều người đang ngồi trò chuyện bên hiên nhà. Trên những bãi đất trống, các em nhỏ xúng xính trong những bộ trang phục truyền thống đầy màu sắc đang nô đùa.
Ông Và Xai Tểnh, người dân trong bản Huồi Cọ cho biết, nhiều năm qua, trong tâm thức đồng bào dân tộc Mông, ngày 2/9 là ngày Tết - Tết Độc lập. Vào những ngày này người dân trong bản sẽ ngừng việc lên nương rẫy để dành thời gian quây quần bên gia đình. Nhà nhà sẽ mổ gà, hoặc chung nhau mổ lợn để làm mâm cỗ cúng tổ tiên, tưởng nhớ tri ân đến những thế hệ tiền nhân đã có công khai phá, dựng nên bản làng và mời mọi người trong bản đến dự tiệc, chung vui. Sau đó sẽ đi thăm thân, họ hàng, dòng tộc để thắt chặt tình cảm, tính cố kết cộng đồng. Người dân gặp nhau, cầu chúc cho nhau sức khỏe, mùa màng bội thu và chia sẻ cho nhau những kinh nghiệm, cách làm hay, hiệu quả trong phát triển kinh tế, mang lại ấm no cho gia đình.
Theo Trưởng bản Huồi Cọ Và Khua Đớ, từ năm 2015 về trước, "cổng trời" Huồi Cọ là bản "đa không", điện, đường, trường, trạm đều không có. Kinh tế của người dân phụ thuộc vào thiên nhiên, cuộc sống nhiều khó khăn, vất vả. Từ khi con đường bê tông dài hơn 3km, rộng 3m nối bản xuống quốc lộ 16 được mở, cuộc sống của người dân nơi đây đã thật sự đổi thay. Dân bản không còn du canh du cư, chẳng phải lo thiếu đói. Nền tảng kinh tế bền vững nên các thiết chế, giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống, phong tục của người dân, bản làng được dựng xây, phát triển. Đến nay, tỷ lệ hộ nghèo trong bản giảm xuống dưới 30%, hơn 90% gia đình trong bản đạt văn hóa, Hơn 20 năm qua bản giữ vững danh hiệu bản văn hóa cấp tỉnh. Thành quả, đổi thay đó có được là nhờ dân bản đã đoàn kết, phát huy nội lực và được quan tâm của Đảng, Nhà nước, cấp ủy chính quyền các cấp đã hỗ trợ, đầu tư cho Huồi Cọ nhiều dự án, chính sách phát triển kinh tế, xã hội.
Rời Huồi Cọ, đến các khu vực trung tâm đông dân cư, sầm uất cảnh bán buôn tại các xã Tri Lễ, Nhôn Mai, Mường Lống, Huồi Tụ, Mường Xén… chúng tôi dễ dàng gặp đông đảo người Mông đang đi chơi Tết Độc lập. Để có mặt tại các khu vực trung tâm của các xã, hòa chung vào không khí mừng Tết Độc lập cùng các dân tộc khác, họ đã chở nhau bằng xe máy, vượt qua hàng chục km đường đồi núi. Vốn dĩ thường ngày, người Mông trọng tình, mến khách, trong những ngày này, sự cởi mở, thân thiện và hòa đồng càng thể hiện rõ. Bởi với họ, Tết Độc lập đã thành một phong tục, một sự kiện trọng đại, ý nghĩa và là dịp vui lớn trong năm.
Vào dịp Tết Độc lập, người Mông dành các ngày từ 29 đến 31/8 để vui chơi tại bản làng, từ ngày 1 đến hết ngày 2/9 sẽ tập trung đi đến các khu trung tâm, các chợ của các xã để tham gia các trò chơi, hoạt động văn hóa, văn nghệ. Đồng bào Mông xuống núi thường chọn cho mình những bộ trang phục đẹp, rực rỡ sắc màu, có nhiều phụ kiện, trang sức. Đàn ông, thanh niên trai tráng thì cổ đeo vòng bạc; phụ nữ, con gái thì mặc những bộ váy rực rỡ sắc màu do chính tay mình thêu thùa, may vá. Người Mông quan niệm, Tết Độc lập là phải đi chơi tại các chợ, khu dân cư đông đúc để gặp gỡ, thăm hỏi bạn bè, họ hàng, chơi những trò chơi dân gian, thấy sự đổi thay của quê hương, đất nước và lựa chọn, mua về cho con cái, người thân trong gia đình những món quà nhỏ, ý nghĩa.
* Vui Tết Độc lập của đồng bào Thái nơi thượng nguồn Nậm Kho
Na Kho (xã Nga My, tỉnh Nghệ An) là bản của người Thái, nằm biệt lập giữa đại ngàn Pù Huống, cách xa trung tâm xã khoảng 15km. Nhiều năm qua, gần 80 hộ với hơn 370 nhân khẩu nơi thượng nguồn dòng Nậm Kho này đã coi Ngày Quốc khánh 2/9 là ngày trọng đại trong năm.
Ông Lữ Văn Uôn, Trưởng bản Na Kho cho biết, năm nào cũng vậy, cứ gần đến ngày 2/9 là dân bản đồng loạt tổ chức quét dọn đường liên bản, nhà văn hóa sinh hoạt cộng đồng, kiểm tra lại hệ thống bóng đèn điện năng lượng mặt trời chạy dọc bản, cắm cờ Tổ quốc trên tuyến đường trung tâm bản và tại các ngôi nhà sàn; xây dựng kế hoạch, nội dung tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể thao và tổ chức liên hoan tập thể tại bản. Trước khi bản làng bước vào các hoạt động mừng Ngày Quốc khánh, việc làm đầu tiên là Ban quản lý bản và mọi người cùng dâng hương, tưởng nhớ tri ân đến 24 nạn nhân hi sinh trong vụ bị ném bom năm 1972, được dân bản thờ tự chung tại miếu thờ.
Người Thái ở Na Kho tập trung đón mừng Ngày Quốc khánh từ ngày 1/9 bằng việc nhà nhà treo cờ cờ Tổ quốc, các chủ sở hữu những bộ cồng chiêng, khắc luống thì mang ra lau chùi sạch sẽ để chuẩn bị phục vụ các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể thao. Đội văn nghệ của bản thì chuẩn bị các dụng cụ để biểu diễn tiết mục, tổ chức nhảy sạp, múa xòe. Nhiều nhà mổ gà, làm bánh sừng trâu, gói bánh chưng, đồ xôi nếp nương, chế biến các món ăn truyền thống như cá nướng, gỏi cá, mọc cá, chuẩn bị rượu cần để làm mâm cỗ cúng tổ tiên, gia đình dùng dân trong những ngày nghỉ và đãi khách đến chơi.
Theo chị Chương Thị Tuyết, người dân bản Na Kho, mọc cá là món ăn của người Thái thường được chế biến trong các sự kiện có ý nghĩa lớn của bản làng. Mọc cá có nhiều gia vị đi cùng gồm gạo nếp, sả băm, thân cây chuối rừng, mắc khén, muối… được gói lại và nấu cách thủy nhiều giờ đồng hồ. Món ăn này có hương thơm của sả, ớt tiêu, vị béo của cá nên rất được người dân trong bản và khách ưa thích.
Ông Lữ Văn Uôn, Trưởng bản Na Kho chia sẻ, trong kỳ nghỉ, mừng lễ Quốc Khánh, người dân trong bản đi làm ăn xa cũng cố gắng thu xếp công việc để về chung vui với gia đình, thăm hỏi mọi người trong bản, thắt chặt tình cảm họ hàng, bản làng. Năm nay, người dân trong bản Na Kho mừng ngày Quốc khánh càng vui hơn bởi sau bao năm trông mong, tháng 1/2025, cây cầu dân sinh vượt lũ bắc qua khe suối trong bản đã được hoàn thành, đưa vào sử dụng. Từ đây, người dân trong bản không phải vất vả gùi thóc, nông sản lội qua khe suối nữa. Con cháu học sinh bậc Mầm non, Tiểu học tại các điểm trường trong bản cũng không phải nghỉ học mỗi khi mưa lớn, nước khe suối dâng cao, chảy mạnh.
Những ngày nghỉ lễ Quốc khánh, người dân trong bản Na Kho thường động viên nhau chăm chỉ, siêng năng hơn nữa trong lao động, lên nương rẫy; người lớn khuyên dặn con cháu chăm chỉ học hành, vâng lời ông bà, cha mẹ, thầy cô. Bản làng liên tục rộn vang tiếng cồng chiêng, âm thanh khắc luống và các hoạt động múa hát, uống rượu cần dưới những ngôi nhà sàn truyền thống. Tiếng nói, cười của mọi người hòa trong âm thanh các loại nhạc cụ, vang xa khắp thung lũng, vọng vào vách núi Pù Hiêng.../.
