Ít ai ngờ rằng giữa rừng núi cheo leo, hiểm trở trên sườn núi Rồng - thôn Đồn Điền, xã Yên Cường, tỉnh Tuyên Quang lại có một nơi từng là “địa ngục trần gian”, nơi thực dân Pháp giam giữ các chiến sĩ cộng sản - đó là Căng Bắc Mê.
Tám mươi năm đã trôi qua kể từ mùa thu lịch sử năm 1945, nhưng những ký ức về Cách mạng tháng Tám vẫn còn nguyên vẹn trong tâm khảm người dân đất Việt. Trên vùng non cao nơi địa đầu Tổ quốc - mảnh đất nay là tỉnh Tuyên Quang mới sau hợp nhất vẫn còn lưu giữ những địa danh in đậm dấu chân cách mạng: Tân Trào, Căng Bắc Mê, Tiểu khu Trọng Con… như những mạch nguồn bất tận của lòng yêu nước và khát vọng độc lập tự do.
* Nơi khởi nguồn Cách mạng
Nhắc đến Cách mạng tháng Tám không thể không nhắc tới Tân Trào - mảnh đất thiêng liêng được chọn làm trung tâm chỉ đạo cuộc tổng khởi nghĩa toàn quốc. Nơi đây, giữa núi rừng Tuyên Quang, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng đã sống, làm việc và đưa ra những quyết sách lịch sử làm nên thành công vĩ đại của dân tộc.
Giữa những hàng cọ rợp bóng và tiếng suối róc rách, Lán Nà Nưa - nơi Bác Hồ ở và làm việc từ cuối tháng 5 đến ngày 22/8/1945 vẫn lặng lẽ như chứng nhân của thời khắc chuyển mình đất nước. Cũng tại đây, nhiều văn kiện quan trọng đã được Bác soạn thảo, trong đó có Chỉ thị Tổng khởi nghĩa. Đình Tân Trào - nơi Quốc dân Đại hội ngày 16 - 17/8/1945 đã tán thành chủ trương tổng khởi nghĩa, bầu ra Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.
Dưới tán cây đa Tân Trào chiều 16/8/1945, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đọc Bản Quân lệnh số 1, phát lệnh toàn quốc khởi nghĩa. Trong tiếng vỗ tay và ánh mắt kỳ vọng của nhân dân, đội quân Giải phóng đã làm lễ xuất quân, mở đầu cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên khắp cả nước.
Ông Hà Hữu Tiệp, Phó Chủ tịch UBND xã Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang chia sẻ: Tân Trào hôm nay không chỉ là nơi lưu giữ ký ức hào hùng của dân tộc mà còn là điểm đến thiêng liêng của mỗi người dân Việt Nam. Những hoạt động giáo dục truyền thống, sinh hoạt chính trị, dâng hương, vệ sinh môi trường… được tổ chức thường xuyên nhằm lan tỏa tinh thần cách mạng đến thế hệ trẻ.
* Ánh lửa cách mạng từ miền sơn cước
Nằm bên dòng suối mát của xã Bằng Hành, Tiểu khu Trọng Con từng là “cứ địa đỏ” trong những năm sôi sục cách mạng. Lấy tên Anh hùng Lý Tự Trọng, tiểu khu gồm các xã: Bằng Hành, Liên Hiệp, Kim Ngọc, Vô Điếm, Hữu Sản - nơi những cán bộ cách mạng đầu tiên đã "gieo mầm đỏ" cho các phong trào yêu nước.
Chỉ trong một thời gian ngắn sau khi đội vũ trang tuyên truyền gồm 54 chiến sĩ do các đồng chí Lê Quảng Ba và Bế Triều chỉ huy, tiến vào vùng này, hàng loạt tổ chức như đội du kích, đoàn thể cứu quốc, lớp học chính trị được thành lập. Ngày 24/6/1945, cuộc mít tinh lớn tại Thác Vệ đã công bố thành lập chính quyền cách mạng, đốt bỏ bằng sắc phong kiến, chấm dứt ách áp bức hàng trăm năm.
Từ một tiểu khu nhỏ, Trọng Con đã góp phần bồi đắp lực lượng, khí thế và tinh thần cho cuộc tổng khởi nghĩa tháng Tám. Đến nay, Tiểu khu Trọng Con không chỉ là một di tích cách mạng cấp quốc gia, mà còn là điểm đến giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.
* “Trường học cách mạng” giữa chốn lao tù
Ít ai ngờ rằng giữa rừng núi cheo leo, hiểm trở trên sườn núi Rồng - thôn Đồn Điền, xã Yên Cường, tỉnh Tuyên Quang lại có một nơi từng là “địa ngục trần gian”, nơi thực dân Pháp giam giữ các chiến sĩ cộng sản - đó là Căng Bắc Mê.
Từ năm 1939 đến 1942, nơi đây trở thành trại tù chính trị với mục đích dập tắt tinh thần yêu nước. Nhưng chính trong lao tù ấy, các chiến sĩ cách mạng đã không gục ngã. Họ tổ chức sinh hoạt chi bộ, bí mật liên lạc với bên ngoài, rải truyền đơn, giữ vững niềm tin vào lý tưởng cách mạng. Căng Bắc Mê đã vượt lên ý nghĩa một trại giam - trở thành biểu tượng cho tinh thần bất khuất, cho ý chí “biến nhà tù thành trường học cách mạng”.
Anh Nông Văn Đức, người dân xã Yên Cường bộc bạch: “Chúng tôi luôn tự hào vì nơi mình sinh sống là một phần của lịch sử dân tộc. Giữ gìn Căng Bắc Mê không chỉ là gìn giữ một di tích, mà là giữ lấy khí phách cha ông để truyền lại cho con cháu”.
* Tuyên Quang - Tiếp nối hào khí Cách mạng tháng Tám
Với việc sáp nhập hai tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang, mảnh đất Tuyên Quang mới đã hình thành một không gian văn hóa, lịch sử rộng lớn, nơi quy tụ những “bảo tàng sống” của cách mạng Việt Nam. Từ Tân Trào - thủ đô Khu giải phóng, Căng Bắc Mê - địa ngục hóa thành đài vinh quang, đến Tiểu khu Trọng Con rực cháy khí thế… tất cả đã dệt nên bản hùng ca không thể nào phai trong lịch sử dân tộc.
Chia sẻ tại lễ dâng hoa, dâng hương tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị tiền bối cách mạng tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Tân Trào - nơi ghi dấu những dấu mốc thiêng liêng trong hành trình cứu nước (được tổ chức ngày 8/8), Thượng tướng Lê Quang Minh, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam nhấn mạnh: Chuỗi hoạt động về nguồn được tổ chức tại Tân Trào là để tri ân quá khứ và tiếp thêm sức mạnh cho thế hệ cán bộ, chiến sĩ hôm nay. Mỗi tấc đất ở đây đều thấm đẫm máu xương, đều có giá trị giáo dục to lớn về tinh thần yêu nước, ý chí cách mạng.
Trong dòng người về nguồn, bà Nguyễn Thị Bé, du khách đến từ tỉnh Bến Tre xúc động: “Tôi chưa từng nghĩ mình sẽ có cơ hội được đứng tại nơi mà Bác Hồ từng sống, từng viết nên những quyết định lịch sử. Mọi cảm xúc như ùa về, vừa tự hào, vừa biết ơn vô hạn”.
Hôm nay, trên mảnh đất ấy, những cây cầu mới được nối dài, những tuyến cao tốc đang gấp rút hoàn thiện, đời sống người dân ngày càng khấm khá. Các di tích lịch sử được bảo tồn, tôn tạo, gắn kết với phát triển du lịch cách mạng - tạo sinh kế, nâng cao ý thức gìn giữ truyền thống.
Tám mươi năm nhìn lại, Cách mạng tháng Tám không chỉ là mốc son chói lọi của lịch sử dân tộc mà còn là ngọn lửa thắp sáng khát vọng phát triển hôm nay. Mảnh đất Tuyên Quang, với lớp lớp nhân dân kiên trung, nghĩa tình vẫn đang từng ngày viết tiếp khúc tráng ca cách mạng bằng công cuộc đổi mới và hội nhập, để xứng đáng là quê hương cách mạng - nơi khởi nguồn của độc lập, tự do và khát vọng vươn tới tương lai tươi sáng./.
