Việt Nam là một trong 12 trung tâm đa dạng sinh học toàn cầu, với hệ sinh thái biển phong phú và độc đáo. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế thiếu bền vững, nhiều hệ sinh thái đang bị suy thoái nghiêm trọng.
Ngày 5/6, tại Hà Nội, Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học biển” nhân Ngày Môi trường thế giới (5/6) và Tháng hành động vì môi trường. Sự kiện thu hút đông đảo các nhà khoa học, cán bộ nghiên cứu và đại diện các tổ chức xã hội cùng tham gia thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả thực thi chính sách môi trường biển trong bối cảnh hiện nay.
Phát biểu tại hội thảo, Tiến sỹ Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, Việt Nam là một trong 12 trung tâm đa dạng sinh học toàn cầu, với hệ sinh thái biển phong phú và độc đáo. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế thiếu bền vững, nhiều hệ sinh thái đang bị suy thoái nghiêm trọng. Tiến sỹ Đặng Xuân Thanh dẫn chứng tình trạng giảm mạnh diện tích rừng ngập mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long và sự suy giảm độ phủ rạn san hô ở nhiều khu vực ven biển là những tín hiệu đáng lo ngại. Trước thực trạng đó, Tiến sỹ Đặng Xuân Thanh cho rằng, vai trò then chốt của việc triển khai hiệu quả chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học biển, đặc biệt là Nghị quyết số 36-NQ/TW về phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ phát triển bền vững đất nước trong tình hình mới.
Tiến sỹ Đặng Xuân Thanh đánh giá cao những chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành vi bảo vệ môi trường của đội ngũ cán bộ Viện Hàn lâm trong thời gian qua, nhờ vào các hoạt động truyền thông nội bộ về tiêu dùng xanh, văn phòng xanh, giảm thiểu, tái chế, tái sử dụng. Tiến sỹ Đặng Xuân Thanh đề nghị mỗi cán bộ, nhà nghiên cứu hãy hành động thiết thực và chủ động đề xuất các sáng kiến phục vụ tư vấn chính sách về kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh và sử dụng hiệu quả tài nguyên quốc gia.
Từ góc độ nghiên cứu và quản lý, Tiến sỹ Nguyễn Song Tùng, Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững cho biết, Việt Nam hiện là một trong 10 trung tâm đa dạng sinh học biển và thuộc nhóm 20 quốc gia có nguồn lợi hải sản lớn nhất toàn cầu. Trong những năm qua, nhiều văn bản pháp luật đã được ban hành như Luật Đa dạng sinh học, Luật Thủy sản, Luật Bảo vệ môi trường cùng các kế hoạch, đề án, chương trình quốc gia nhằm bảo vệ tài nguyên biển và phục hồi hệ sinh thái. Tuy vậy, theo Tiến sỹ Nguyễn Song Tùng, việc thực thi vẫn chưa đồng đều, chưa phát huy đầy đủ vai trò của cộng đồng và chưa gắn kết hiệu quả giữa bảo tồn với phát triển sinh kế. Tiến sỹ Nguyễn Song Tùng đề xuất cần mở rộng các khu bảo tồn biển dựa vào sự tham gia của người dân, đồng thời đẩy mạnh truyền thông và giám sát cộng đồng.
Chia sẻ tại hội thảo, Thạc sĩ Thân Thị Hiền, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn sinh vật biển và Phát triển cộng đồng (MCD) cho biết, các mô hình do MCD triển khai tại Đồng bằng sông Hồng, Duyên hải miền Trung và Đồng bằng sông Cửu Long đã cho thấy hiệu quả tích cực trong bảo tồn rừng ngập mặn, rạn san hô và phát triển sinh kế bền vững. Dẫn chứng về mô hình nuôi tôm sinh thái tại Cà Mau, sáng kiến đồng quản lý rạn san hô ở miền Trung và hỗ trợ thành lập khu bảo tồn biển cấp tỉnh tại Cô Tô và Cà Mau, theo Thạc sĩ Thân Thị Hiền, bài học then chốt là cần đặt cộng đồng vào trung tâm, tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan và tích hợp yếu tố giới, thích ứng biến đổi khí hậu trong các chương trình bảo tồn. Thạc sĩ Thân Thị Hiền cho rằng cần tăng cường hợp tác nghiên cứu đánh giá khả năng hấp thụ carbon của các hệ sinh thái biển và thúc đẩy chuyển đổi sinh kế xanh, hướng đến phát triển bền vững.
Đại diện Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) trình bày về thực trạng vi phạm pháp luật liên quan đến rùa biển tại Việt Nam. Theo đó, từ năm 2018 đến 2024, hệ thống theo dõi của ENV ghi nhận hàng trăm vụ việc liên quan đến buôn bán, tàng trữ rùa biển trái phép tại các điểm nóng như Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu), Phú Quốc (Kiên Giang), Nha Trang (Khánh Hòa), Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Trong số này, có nhiều vụ án điển hình như: Vụ Hoàng Tuấn Hải tại Nha Trang, Trần Xuân Mậu và Võ Thị Xuân tại Phú Quốc, Nguyễn Văn Cường tại Hà Nội, vợ chồng Võ Ngọc Trung và Trần Thị Cúc tại Côn Đảo. Đại diện ENV cũng nhấn mạnh vai trò của truyền thông cộng đồng trong thay đổi nhận thức.
Đại diện Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) trình bày về thực trạng vi phạm pháp luật liên quan đến rùa biển tại Việt Nam. Theo đó, từ năm 2018 đến 2024, hệ thống theo dõi của ENV ghi nhận hàng trăm vụ việc liên quan đến buôn bán, tàng trữ rùa biển trái phép tại các điểm nóng như Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu), Phú Quốc (Kiên Giang), Nha Trang (Khánh Hòa), Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Trong số này, có nhiều vụ án điển hình như: Vụ Hoàng Tuấn Hải tại Nha Trang, Trần Xuân Mậu và Võ Thị Xuân tại Phú Quốc, Nguyễn Văn Cường tại Hà Nội, vợ chồng Võ Ngọc Trung và Trần Thị Cúc tại Côn Đảo. Đại diện ENV cũng nhấn mạnh vai trò của truyền thông cộng đồng trong thay đổi nhận thức.Tại hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận ba nội dung chính: Tổng quan vấn đề bảo tồn đa dạng sinh học biển; hệ thống chính sách, pháp luật hiện hành và thực tiễn thực hiện; các kết quả, bài học và sáng kiến từ các địa phương và tổ chức xã hội. Từ đó, các đại biểu đề xuất tiếp tục mở rộng mô hình đồng quản lý, nâng cao năng lực cho cán bộ địa phương, khuyến khích hợp tác công tư và tích hợp khoa học công nghệ trong giám sát, đánh giá và phục hồi hệ sinh thái biển./.
