Khi được thông qua, Luật sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc, đầy đủ cơ sở hơn để Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.
Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước và Quân đội ta, thể hiện trách nhiệm và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Sau 11 năm triển khai, yêu cầu hoàn thiện hành lang pháp lý trở nên cấp thiết. Theo chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, chiều 26/6, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.
Dự thảo Luật được thông qua sẽ góp phần hoàn thiện nền tảng, hành lang pháp lý để triển khai hoạt động này một cách thống nhất, bài bản, đúng pháp luật.
Bước tiến vững chắc trên hành trình vì hòa bình
Dự thảo Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc được Bộ Quốc phòng chủ trì xây dựng từ năm 2022, qua nhiều lần tổ chức lấy ý kiến, đảm bảo chặt chẽ, kế thừa và tham chiếu chuẩn mực Liên hợp quốc. Luật gồm 5 chương, 34 điều quy định về nguyên tắc, thẩm quyền, tổ chức, huấn luyện, hậu cần, tài chính và chế độ chính sách. Tại các buổi thẩm tra dự án Luật của Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, đa số ý kiến đều cơ bản tán thành với sự cần thiết ban hành Luật, trong đó nhất trí việc bổ sung đối tượng dân sự tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.
Thiếu tướng Vũ Xuân Hùng, Ủy viên Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội đánh giá, dự án Luật này đã thể hiện được tính đổi mới khi hồ sơ dự thảo chỉ quy định vấn đề liên quan đến thực tiễn đã được kiểm nghiệm; đồng thời quy định những phần nguyên tắc thuộc trách nhiệm của Quốc hội, còn các nội dung hướng dẫn thực hiện và thủ tục hành chính giao cho Chính phủ quy định bằng các nghị định và các thông tư.
So với Nghị quyết 130/2020/QH14 của Quốc hội Việt Nam quy định về việc tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, dự thảo Luật đã mở rộng đối tượng là dân sự, tức là cán bộ, công chức hoặc viên chức để tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình, bên cạnh đó nêu thêm một số chế độ, chính sách trên tinh thần quy định về nguyên tắc để bảo đảm cho lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình có những chính sách đặc thù vượt trội, qua đó động viên lực lượng này yên tâm làm nhiệm vụ ở những địa bàn xa Tổ quốc và tình hình khó khăn, phức tạp. Khi luật hóa được những cam kết, nỗ lực và kinh nghiệm thực tiễn, Việt Nam sẽ tiến thêm một bước vững chắc trong hành trình trở thành đối tác tin cậy, thành viên trách nhiệm của Liên hợp quốc và cộng đồng quốc tế.
Là cơ quan chuyên môn của Bộ Quốc phòng về lĩnh vực này, quá trình tham mưu, xây dựng dự thảo Luật có sự đóng góp tích cực của Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam. Theo Thiếu tướng Phạm Mạnh Thắng, Cục trưởng Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam, khi được thông qua, Luật sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc, đầy đủ cơ sở hơn để Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc với một sự điều hành, quản lý, chỉ huy nhịp nhàng hơn; đồng thời tạo ra sự phối hợp cụ thể về chế độ, chính sách, công tác bảo đảm cũng như việc quyết định về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức. Bên cạnh đó, nâng cao hiệu quả hoạt động, quản lý, chỉ huy, điều hành nhằm đảm bảo hợp lý chế độ chính sách, rút ngắn quy trình thủ tục cho lực lượng tham gia; tạo sự động viên kịp thời cho các lực lượng của Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.
Qua 11 năm tham gia vào sứ mệnh nhân đạo quốc tế, hành trình của hàng nghìn người lính mũ nồi xanh Việt Nam đã và đang mang hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tới những vùng đất xa xôi, những nơi còn xung đột, bất ổn và đói nghèo. Những đóng góp lặng thầm nhưng đầy quả cảm ấy cần được bảo vệ, được ghi nhận không chỉ bằng lời tri ân, mà bằng một khuôn khổ pháp lý đồng hành và tiếp sức. Là một thành viên công tác tại Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 6 (phái bộ UNMISS, Nam Sudan), Trung úy Đỗ Tô Diệu Huyền cho rằng, dự thảo Luật được xây dựng và biểu quyết để thông qua thể hiện sự quan tâm của các ban, bộ, ngành Trung ương cũng như thủ trưởng các cấp đối với lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, tạo động lực to lớn đối với các cá nhân đang thực hiện nhiệm vụ gìn giữ hòa bình tại các phái bộ.
Quá trình Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc cũng nhận được rất nhiều sự hỗ trợ từ các đối tác quốc tế, trong đó có Australia. Không chỉ phối hợp cùng phía Việt Nam tổ chức nhiều khóa huấn luyện chuyên sâu về chuyên môn gìn giữ hòa bình, đào tạo ngoại ngữ, Australia đã nhiều lần cử máy bay vận tải C17 Globemaster III - máy bay vận tải quân sự cỡ lớn để hỗ trợ Việt Nam vận chuyển bệnh viện dã chiến cấp 2 của Việt Nam sang Nam Sudan.
Đại tá Michael Jansen, Tùy viên Quốc phòng Australia tại Việt Nam cho rằng, việc xây dựng Luật là một bước tiến lớn, mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam trong quá trình triển khai lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình cũng như giúp các đối tác như Australia phối hợp hiệu quả hơn trong việc hỗ trợ Việt Nam thực hiện các sứ mệnh gìn giữ hòa bình thời gian tới.
“Đi muộn nhưng không thể đi sau”
Đây là khẳng định của Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng khi phát biểu giải trình, làm rõ thêm một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu tại phiên thảo luận hội trường về dự án Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã nhấn mạnh, việc tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình là trách nhiệm của một quốc gia thành viên. Với tinh thần "chúng ta đi muộn nhưng không thể đi sau", những năm qua Việt Nam đã thể hiện mạnh mẽ sự cam kết của mình với việc tham gia vào sứ mệnh nhân đạo chung.
Điểm lại hành trình tham gia sứ mệnh gìn giữ hòa bình, Đại tướng Phan Văn Giang cho biết, khởi đầu từ những chuyến khảo sát thực địa năm 2012, đến năm 2014, hai sĩ quan đầu tiên của Việt Nam đã được cử tới các phái bộ gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Tiếp nối thành công đó, các sĩ quan cá nhân và lực lượng quân y, lực lượng Công binh sau đó đã được triển khai tại các địa bàn chiến lược như Trung Phi, Nam Sudan, khu vực Abyei. Theo Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, một trong những điểm khác biệt và tạo nên dấu ấn sâu sắc của người lính "mũ nồi xanh" Việt Nam chính là các hoạt động hỗ trợ cộng đồng, vượt ra ngoài nhiệm vụ chính được giao, đặc biệt là trong bối cảnh thực tế thực hiện nhiệm vụ nhiều khó khăn.
Điển hình như Nam Sudan là một quốc gia vừa giành độc lập năm 2012, đối mặt với vô vàn thách thức. Điều kiện cơ sở vật chất hết sức thiếu thốn, từ sân bay quốc tế không có băng chuyền hành lý, đến những con đường bụi mù với bùng binh chỉ là một chiếc lốp xe ô tô... Những điều đó đòi hỏi một sự nỗ lực phi thường để hoàn thành tốt nhiệm vụ của những người lính mũ nồi xanh.
Trong khi lực lượng nhiều nước khác chủ yếu thực hiện nhiệm vụ theo phân công của phái bộ, thì cán bộ, chiến sĩ Việt Nam còn chủ động xây trường, dạy học, khám chữa bệnh, cấp thuốc cho người dân, thậm chí may khẩu trang tặng các cộng đồng sở tại. Những hành động này đã để lại niềm tin và ấn tượng rất sâu sắc trong lòng người dân địa phương.
Bộ trưởng Phan Văn Giang cũng chia sẻ về nhiều rủi ro mà các quân nhân Việt Nam phải đối mặt trong quá trình tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình như dịch bệnh, xung đột, khí hậu khắc nghiệt, nguy cơ lây nhiễm các bệnh truyền nhiễm như HIV... trong khi trước đây chúng ta chưa có chính sách đặc thù cho những rủi ro này.
“Hầu như các sĩ quan, các cán bộ của chúng tôi tham gia các phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc cơ bản bị sốt rét, thời tiết rất khắc nghiệt, khí hậu rất khắc nghiệt, mặc dù anh em mang sang rất nhiều loại thuốc nhưng bệnh này cũng cứ ập đến như trong rừng, rất khổ”, Bộ trưởng chia sẻ.
Trước những khó khăn, vất vả đó, sự hy sinh, cống hiến của các quân nhân Việt Nam đã được ghi nhận xứng đáng. Nhiều cá nhân đã được lãnh đạo các phái bộ, Liên hợp quốc gửi thư khen, trao tặng kỷ niệm chương và đánh giá cao. Rất nhiều đồng chí, đặc biệt là các nữ quân nhân, sau khi hoàn thành nhiệm vụ trở về đã được thăng quân hàm trước niên hạn, được ưu tiên bố trí công tác.
“Có nữ sĩ quan đi là Đại úy, về được thăng Thiếu tá, hay có đồng chí hiện đang giữ cương vị Phó Trưởng ban Phụ nữ Quân đội. Đó là sự ghi nhận cho những nỗ lực phi thường của họ, khi phải xa gia đình, đối mặt với khó khăn, nguy hiểm ở một môi trường hoàn toàn xa lạ", Đại tướng Phan Văn Giang nói.
Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, chính những phát sinh từ thực tế cho thấy sự cần thiết phải ban hành Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Điều này sẽ tạo ra một hành lang pháp lý đầy đủ, cụ thể hóa các chính sách, chế độ, đặc biệt là các chính sách vượt trội, trong đó ưu tiên cho nữ quân nhân, để họ yên tâm thực hiện nhiệm vụ. Việc ban hành Luật sẽ là sự ghi nhận, động viên và tạo điều kiện tốt nhất cho lực lượng đang ngày đêm góp phần làm rạng danh Tổ quốc trên trường quốc tế./.
