Một số nhà khoa học đã đề xuất cụ thể hóa chính sách để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, khuyến khích liên minh giữa tổ chức khoa học công nghệ với doanh nghiệp, địa phương...
Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết 57) đã và đang được toàn bộ hệ thống chính trị tích cực triển khai nhằm hiện thực hóa mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Một số nhà khoa học đã đề xuất cụ thể hóa chính sách để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, khuyến khích liên minh giữa tổ chức khoa học công nghệ với doanh nghiệp, địa phương...
*Hướng tới phát triển hạ tầng số
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Hùng Cường, Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, cụ thể hóa Nghị quyết 57, Viện Hàn lâm đã thành lập Ban Chỉ đạo về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, được hợp nhất từ Ban Chỉ đạo Cải cách hành chính và Ban Chỉ đạo Chuyển đổi số, nhằm thống nhất chỉ đạo và phối hợp thực hiện các chủ trương, chiến lược.
Đặc biệt, Viện Hàn lâm đã giao nhiệm vụ xây dựng Đề án tăng cường chuyển đổi số giai đoạn 2026-2030 và Đề án số hóa thư viện giai đoạn 2026-2030, định hướng lộ trình số hóa và phát triển hạ tầng số. Kế hoạch thực hiện Nghị quyết 57 và Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ cũng đã được ban hành, yêu cầu các đơn vị báo cáo định kỳ. Một đột phá quan trọng nữa là việc thành lập Quỹ phát triển Khoa học và công nghệ của Viện Hàn lâm vào ngày 25/6/2025. Quỹ này giúp Viện Hàn lâm chủ động bố trí kinh phí cho các nhiệm vụ đột xuất quan trọng, thực hiện cơ chế đãi ngộ, trọng dụng nhân tài, đặc biệt trong bối cảnh khó thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn.
Viện Hàn lâm cũng ban hành văn bản kêu gọi đề xuất nghiên cứu nhiệm vụ khoa học và công nghệ độc lập cấp Bộ năm 2026 tập trung vào “Bộ tứ trụ cột” gồm Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 59-NQ/TW, Nghị quyết số 68-NQ/TW và Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, được các cán bộ nghiên cứu của Viện Hàn lâm hưởng ứng rất cao với hơn 200 đề xuất, vượt cả số lượng các nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp Bộ đang thực hiện theo kế hoạch khoa học giai đoạn 2025-2026.
Có thể nói, việc kịp thời thành lập Ban chỉ đạo về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Viện Hàn lâm, ban hành Kế hoạch thực hiện Nghị quyết 57, xây dựng các Đề án tăng cường chuyển đổi số, Đề án số hóa thư viện, thành lập Quỹ phát triển Khoa học và công nghệ và kêu gọi các đề xuất khoa học và công nghệ độc lập cấp Bộ năm 2026 tập trung vào “bộ tứ trụ cột” đã hình thành những nền tảng, những bước đi ban đầu quan trọng để triển khai Nghị quyết 57 tại Viện Hàn lâm.
Quá trình triển khai Nghị quyết 57, cá nhân Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Hùng Cường đề xuất Bộ Khoa học và Công nghệ cần phát huy vai trò "nhạc trưởng" trong chuyển đổi số quốc gia, đưa ra định hướng về phần mềm quản trị và thiết kế cơ sở dữ liệu số. Điều này sẽ đảm bảo sự liên thông, kết nối, chia sẻ dữ liệu, tránh rủi ro đầu tư trùng lặp cho các địa phương và cơ quan.
Bên cạnh đó, theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Hùng Cường, hàm lượng nội dung, quy định liên quan đến khoa học xã hội và nhân văn trong dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo còn khá khiêm tốn. Kinh phí từ ngân sách nhà nước dành cho lĩnh vực này luôn ở mức thấp, chênh lệch lớn so với khoa học tự nhiên và công nghệ.
“Vấn đề này cần được giải quyết trong các Nghị định, Thông tư triển khai Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong phân bổ ngân sách để khoa học xã hội và nhân văn được đối xử công bằng hơn, tương xứng với những đóng góp quan trọng trong việc thay đổi tư duy, nhận thức xã hội, xác lập mô hình phát triển, cung cấp luận cứ khoa học cho hoạch định chiến lược và chính sách quốc gia, đảm bảo đoàn kết dân tộc, an ninh quốc gia, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, xây dựng xã hội, con người Việt Nam văn minh, hiện đại”, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Hùng Cường nhấn mạnh.
*Kiến tạo hệ sinh thái của các tổ chức khoa học công nghệ
Nói về thuận lợi và thách thức khi triển khai Nghị quyết 57 tại các tổ chức khoa học và công nghệ, Thạc sỹ Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững cho biết, từ các nội dung trong Nghị quyết 57, các tổ chức khoa học và công nghệ đã định hướng hoạt động với chính sách rõ ràng hơn, đặc biệt là đối với các tổ chức ngoài công lập, giúp họ chủ động hơn trong quản lý tài chính, nhân sự và mô hình vận hành. Điều này mở ra cơ hội huy động nguồn lực đa dạng, nhất là từ doanh nghiệp và nhà đầu tư, khi các tổ chức xây dựng được mô hình bền vững. Đồng thời, tính hợp tác và lan tỏa tác động cũng được tăng cường, đặc biệt là với những tổ chức ngoài công lập có thế mạnh trong việc kết nối cộng đồng, mạng lưới học thuật, chính quyền và quốc tế.
Mặc dù có nhiều thuận lợi, các tổ chức khoa học và công nghệ vẫn đối mặt với những thách thức đáng kể như: Khó tiếp cận các nguồn vốn đầu tư công hoặc hỗ trợ chính sách là một vấn đề lớn; thiếu chính sách ưu đãi tương xứng…Khoảng cách về năng lực quản trị đổi mới sáng tạo, đặc biệt ở các tổ chức nhỏ hoặc địa phương, gây ra không ít trở ngại khi các tổ chức này chuyển đổi sang cơ chế tự chủ.
Để triển khai hiệu quả Nghị quyết 57 tại các tổ chức doanh nghiệp xã hội, Thạc sỹ Nguyễn Phương Linh đề xuất, Nhà nước cần tạo cơ chế "mở" để các tổ chức khoa học công nghệ tham gia hệ sinh thái đổi mới sáng tạo xã hội; cần công nhận vai trò kiến tạo hệ sinh thái, xem các tổ chức khoa học công nghệ không chỉ là nhà cung cấp dịch vụ mà còn là đơn vị dẫn dắt kết nối giữa nghiên cứu, thực tiễn và chính sách.
Bên cạnh đó, Nhà nước cũng cần linh hoạt hóa cơ chế tài chính và đặt hàng công, khuyến khích liên minh giữa tổ chức khoa học công nghệ với doanh nghiệp, địa phương, tổ chức xã hội trong thiết kế và triển khai các giải pháp ứng dụng khoa học công nghệ ở cấp cộng đồng. Cùng với đó, các tổ chức khoa học và công nghệ cũng cần nâng cao năng lực và hỗ trợ chuyển đổi, tổ chức các nền tảng giáo dục cộng đồng, chương trình đào tạo, cố vấn về quản trị đổi mới sáng tạo, xây dựng mô hình kinh doanh khoa học công nghệ, hợp tác đa bên và quản trị tài chính, đặc biệt dành cho các tổ chức mới chuyển đổi cơ chế tự chủ hoặc hoạt động tại địa phương./.
