Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, triển khai đồng bộ các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và nhân lực giai đoạn 2021–2030, việc hoàn thiện thể chế pháp luật về thị trường lao động trở thành yêu cầu cấp thiết.
Ngày 31/10, Viện Nhà nước và Pháp luật (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp với Tổ chức Friedrich Naumann for Freedom (FNF) của Cộng hòa Liên bang Đức tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế với chủ đề “Thể chế pháp luật phát triển thị trường lao động tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia: Kinh nghiệm Cộng hòa liên bang Đức và gợi mở cho Việt Nam”.
Hội thảo nhằm hướng tới việc xây dựng các khuyến nghị chính sách có tính khả thi, góp phần hoàn thiện thể chế pháp luật về thị trường lao động ở Việt Nam; tăng cường kết nối giữa các chuyên gia, nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách, trao đổi học thuật và chính sách hiệu quả; nâng cao nhận thức xã hội về vai trò của pháp luật và thị trường lao động trong thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, triển khai đồng bộ các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và nhân lực giai đoạn 2021–2030, cùng Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trong bối cảnh đó, việc hoàn thiện thể chế pháp luật về thị trường lao động trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm chuyển từ mô hình bị động sang chủ động, linh hoạt, hội nhập quốc tế, đáp ứng yêu cầu nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Kinh nghiệm của Cộng hòa Liên bang Đức mang lại nhiều gợi mở thiết thực cho Việt Nam, đặc biệt trong việc xây dựng khung pháp lý minh bạch, thúc đẩy thị trường lao động hiệu quả thông qua cơ chế phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp, người lao động, cùng hệ thống trung gian dự báo và đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu thực tiễn.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tạ Minh Tuấn tin tưởng, hội thảo sẽ góp phần củng cố hợp tác học thuật giữa Việt Nam – Đức, đồng thời cung cấp các luận cứ khoa học phục vụ việc hoạch định và hoàn thiện chính sách phát triển thị trường lao động hiện đại, hiệu quả và bền vững.
Theo bà Vanessa Kristina Steinmetz, Giám đốc Quốc gia FNF, việc phát triển thị trường lao động đóng vai trò quyết định trong quá trình cải cách và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Một lực lượng lao động năng động, có kỹ năng và được bảo đảm trong khuôn khổ pháp lý minh bạch, ổn định chính là nền tảng của mọi nền kinh tế thành công.
Chất lượng thể chế lao động, bao gồm cách thức điều chỉnh việc làm, đào tạo nghề và an sinh xã hội, tác động trực tiếp đến năng suất, thu hút đầu tư và phát triển bền vững. Hội thảo lần này tập trung vào câu hỏi cốt lõi: "Làm thế nào để Việt Nam hoàn thiện khung pháp lý phát triển thị trường lao động, vừa bảo đảm tăng trưởng kinh tế năng động, vừa duy trì an sinh xã hội bền vững?".
Chia sẻ tại hội thảo, Tiến sĩ Hà Thị Hoa Phượng, Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số và toàn cầu hóa sâu rộng, việc phát triển kỹ năng và chuyển đổi nghề cho người lao động có ý nghĩa quyết định đối với tăng trưởng bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Khung pháp luật Việt Nam về phát triển kỹ năng và chuyển đổi nghề đã hình thành khá đầy đủ qua các luật như Bộ luật Lao động năm 2019, Luật Việc làm năm 2025 và Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014, song vẫn còn phân tán, thiếu tính đồng bộ và chưa theo kịp tốc độ thay đổi của công nghệ. Khoảng trống chính sách vẫn hiện hữu, nhất là trong việc bao phủ lao động phi chính thức, cơ chế tài chính cho đào tạo lại, cũng như thiếu hệ thống dữ liệu kỹ năng quốc gia và cơ chế gắn kết giữa doanh nghiệp với cơ sở đào tạo.
Tiến sĩ Hà Thị Hoa Phượng đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, gồm: ban hành nghị định riêng về lao động phi chính thức; cải cách bảo hiểm thất nghiệp theo hướng hỗ trợ học nghề, đào tạo lại; ưu đãi thuế, tín dụng kỹ năng cho doanh nghiệp; xây dựng sổ kỹ năng cá nhân; phát triển nền tảng giáo dục nghề nghiệp số và chính sách bao trùm cho nhóm yếu thế. Những giải pháp này nhằm hình thành thị trường lao động linh hoạt, thích ứng và bền vững trong kỷ nguyên chuyển đổi số.
Một số ý kiến tại hội thảo đánh giá, đối với Việt Nam, yêu cầu cải cách thể chế pháp luật về thị trường lao động theo hướng chủ động, linh hoạt và hội nhập ngày càng cấp thiết trong bối cảnh chuyển đổi số, toàn cầu hóa và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Kinh nghiệm từ Cộng hòa Liên bang Đức cho thấy mô hình thị trường lao động chủ động có thể kết hợp hài hòa giữa hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội./.
