Trí tuệ nhân tạo không chỉ là một công cụ kỹ thuật, mà đã trở thành động lực phát triển quan trọng, đặt ra yêu cầu phải kết hợp hài hòa với trí tuệ con người để kiến tạo tri thức mới, phục vụ lợi ích thiết thực cho xã hội.
Ngày 20/9, tại Hà Nội, Viện Thông tin Khoa học xã hội (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp với Pacific Neighborhood Consortium (PNC) tổ chức Hội nghị quốc tế thường niên với chủ đề “Trí tuệ gắn với máy móc – Tư duy về trí tuệ và tri thức trong kỷ nguyên mới”.
Đây là diễn đàn học thuật quốc tế để các nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước cùng trao đổi, chia sẻ những nghiên cứu, kinh nghiệm liên quan đến trí tuệ nhân tạo, đồng thời thảo luận giải pháp kết nối tri thức nhân loại với công nghệ hiện đại, phục vụ phát triển bền vững. Sự kiện thu hút gần 200 chuyên gia, nhà nghiên cứu, giảng viên và đại diện các tổ chức quốc tế đến từ nhiều quốc gia trên thế giới tham dự.
Phát biểu tại hội nghị, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam nhấn mạnh, trí tuệ nhân tạo đang tạo ra những thay đổi sâu sắc trong mọi lĩnh vực của đời sống, từ sản xuất, giáo dục, nghiên cứu khoa học đến chăm sóc sức khỏe và quản trị xã hội. Trí tuệ nhân tạo không chỉ là một công cụ kỹ thuật, mà đã trở thành động lực phát triển quan trọng, đặt ra yêu cầu phải kết hợp hài hòa với trí tuệ con người để kiến tạo tri thức mới, phục vụ lợi ích thiết thực cho xã hội. Chủ đề hội nghị năm nay thể hiện rõ khát vọng tìm kiếm những mô hình hợp tác sáng tạo, nơi trí tuệ con người và trí tuệ nhân tạo bổ trợ cho nhau, mở ra các giá trị mới vì phát triển bền vững. Phó Giáo sư Tạ Minh Tuấn chia sẻ, hội nghị lần này không chỉ tập trung vào công nghệ mà còn đề cao sự kết hợp giữa khoa học tự nhiên với khoa học xã hội, nhân văn, nhằm bảo đảm sự phát triển của trí tuệ nhân tạo luôn gắn với trách nhiệm xã hội, đạo đức và bản sắc văn hóa.
Ông Shin-Kun Peng, Chủ tịch Pacific Neighborhood Consortium bày tỏ vinh dự khi đồng hành cùng Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức sự kiện. Ông Shin-Kun Peng nhấn mạnh, những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo tiên tiến đã nhanh chóng làm thay đổi cuộc sống của con người. Từ những cuộc trò chuyện tự động, các công cụ hỗ trợ lập trình, đến việc tham gia vào sản xuất, giáo dục, nghiên cứu, y tế và cả đời sống tinh thần, trí tuệ nhân tạo đã chứng minh vai trò quan trọng của mình. Ngày nay, trí tuệ nhân tạo đã trở thành công cụ đặc trưng của thời đại trên toàn thế giới. Chính phủ, các trường đại học và doanh nghiệp đều coi đây là động lực huấn luyện, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi mạnh mẽ, được ứng dụng trong mọi lĩnh vực, mọi ngành nghề. Ông Shin-Kun Peng cho rằng, chủ đề của hội nghị năm nay chính là sự chuyển dịch giữa trí tuệ và tri thức do trí tuệ nhân tạo mang lại. Thông qua chủ đề này, các học giả và đại biểu quốc tế sẽ cùng nhau tìm hiểu cách thức trí tuệ con người và trí tuệ nhân tạo có thể hợp tác, bổ trợ cho nhau, mở ra những cơ hội và giá trị mới trong kỷ nguyên hiện nay.
Phó Giáo sư Hoàng Hữu Hạnh, Phó Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế (Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam) cho biết, chiến lược quốc gia về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hiện nay xác định trí tuệ nhân tạo là một công nghệ nền tảng. Chia sẻ về hành trình chuyển đổi số và làm chủ trí tuệ nhân tạo của Việt Nam, Phó Giáo sư Hoàng Hữu Hạnh cho rằng, trong thời gian qua đã xuất hiện nhiều mô hình ứng dụng thành công, tiêu biểu như khám chữa bệnh từ xa, dự báo sản xuất nông nghiệp thông minh hay phát triển các nền tảng giáo dục số phục vụ học sinh ở vùng sâu, vùng xa. Tuy vậy, thách thức lớn nhất vẫn là sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao và tình trạng dữ liệu chưa được chuẩn hóa. Để khắc phục, cần triển khai đồng bộ ba trụ cột: hoàn thiện chính sách, đầu tư hạ tầng và đào tạo con người; hợp tác quốc tế sẽ đóng vai trò then chốt giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách công nghệ và tận dụng hiệu quả cơ hội mà trí tuệ nhân tạo mang lại.
Giáo sư Hán Thế Anh, Khoa Khoa học Máy tính, Trường Đại học Teesside, Vương quốc Anh phân tích cơ chế tiến hóa của hành vi hợp tác trong xã hội và liên hệ đến sự phát triển của trí tuệ nhân tạo. Nguy cơ lớn nhất hiện nay là khi máy móc có khả năng tự học hỏi và hình thành các cơ chế hành xử tập thể vượt ngoài sự kiểm soát của con người. Điều này không chỉ tiềm ẩn rủi ro kỹ thuật mà còn ảnh hưởng đến trật tự xã hội, đạo đức và an toàn toàn cầu.
Theo Giáo sư Hàn Thế Anh, để ứng phó với nguy cơ máy móc tự học hỏi và hình thành cơ chế hành xử tập thể vượt ngoài sự kiểm soát của con người, cộng đồng khoa học cần triển khai đồng thời nhiều giải pháp như, phát triển công nghệ phải gắn với tính minh bạch và khả năng giải thích của hệ thống, giúp con người hiểu và kiểm soát quá trình ra quyết định của máy móc; cần xây dựng khung đạo đức cho việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo, bảo đảm công nghệ phục vụ lợi ích chung và hạn chế nguy cơ bất công; ở tầm quốc tế, cần hình thành cơ chế hợp tác toàn cầu với những quy chuẩn chung, giống như các Hiệp định quốc tế về khí hậu hay an ninh mạng, để quản lý rủi ro và định hướng phát triển bền vững cho trí tuệ nhân tạo.
Hội nghị diễn ra trong ba ngày, từ 20 đến 22/9, ngoài phiên toàn thể còn có nhiều phiên chuyên đề thu hút sự quan tâm lớn của giới nghiên cứu quốc tế. Các chủ đề tập trung vào ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và thiết kế học tập, quản lý và khai thác dữ liệu nghiên cứu, số hóa bản thảo cổ, bảo tồn di sản văn hóa, hợp tác người và máy trong thư viện và phát triển công nghệ phục vụ xã hội. Nhiều giải pháp cụ thể được đưa ra, như sử dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ dạy học trực tuyến, xây dựng các công cụ tra cứu thông minh cho di sản Hán Nôm, phát triển hệ thống nghiên cứu Phật học bằng công nghệ hay áp dụng trí tuệ nhân tạo vào dự báo thiên tai và bảo vệ môi trường. Các đại biểu quốc tế đều thống nhất rằng, để trí tuệ nhân tạo trở thành công cụ hữu ích và an toàn, cần có sự kết hợp đa ngành, gắn liền giữa khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn.
Trong khuôn khổ hội nghị, nhiều hoạt động bên lề cũng được tổ chức gồm triển lãm poster, trao giải thưởng cho các công trình nghiên cứu tiêu biểu, cùng các chương trình tham quan Văn Miếu Quốc Tử Giám và Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.
Hội nghị Thường niên PNC năm 2025 lần này đánh dấu sự trở lại của Việt Nam sau 17 năm kể từ khi Đại học Bách khoa Hà Nội tổ chức đăng cai lần đầu tiên vào năm 2008. PNC giữ vai trò chủ chốt trong việc điều phối các hoạt động, tạo nền tảng vững chắc cho hợp tác quốc tế. Trong suốt quá trình phát triển, PNC đã khuyến khích các học giả và tổ chức trong khu vực Thái Bình Dương chia sẻ kinh nghiệm, chuyên môn, đồng thời xây dựng những mối quan hệ hợp tác bền vững thông qua các hội nghị thường niên./.
