Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV: Cần cơ chế kiểm soát khi xã hội hóa hoạt động giám định
Thảo luận ở tổ sáng 5/11, nhiều đại biểu Quốc hội cho ý kiến về việc xã hội hóa hoạt động giám định và cơ chế kiểm soát, kiểm định chất lượng kết luận giám định trong dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi).
Dự thảo Luật quy định mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp. Cụ thể, ngoài 6 chuyên ngành tài chính, ngân hàng, xây dựng, cổ vật, di vật, bản quyền tác giả mà Văn phòng giám định tư pháp được giám định theo Luật Giám định tư pháp hiện hành thì nay bổ sung thêm các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân và tài nguyên. Tuy nhiên, Văn phòng giám định tư pháp không được thực hiện giám định trong hoạt động tố tụng hình sự đối với các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân, trừ trường hợp được người trưng cầu giám định tư pháp trưng cầu trong trường hợp đặc biệt.
Cho ý kiến về phạm vi điều chỉnh của Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), đại biểu Thái Thị An Chung (Nghệ An) cho rằng, trong một số điều khoản của dự thảo hiện có bổ sung thêm hoạt động giám định ngoài tố tụng của tổ chức giám định tư pháp công lập và văn phòng giám định tư pháp.
Theo đại biểu, nếu cần thiết mở rộng phạm vi điều chỉnh để bao gồm cả hoạt động giám định ngoài tố tụng, cần phải thay đổi tên Luật (từ "Luật Giám định tư pháp" thành "Luật Hoạt động giám định"); bổ sung quy định phân định rõ ràng về hoạt động giám định tư pháp và hoạt động giám định ngoài tố tụng; bổ sung thêm một chương liên quan đến các quy định về hoạt động giám định ngoài tố tụng để đảm bảo tính phù hợp. Nếu trong trường hợp giữ nguyên phạm vi chỉ giới hạn trong lĩnh vực giám định tư pháp, đại biểu đề nghị Chính phủ ban hành một quy định riêng liên quan đến hoạt động giám định ngoài tố tụng.
Khoản 4, Điều 17 quy định về mở rộng và bổ sung nhiệm vụ giám định pháp y thương tích cho tổ chức giám định tư pháp công lập thuộc Công an tỉnh, thành phố, đại biểu Thái Thị An Chung nhận định, mặc dù việc mở rộng phạm vi lựa chọn tổ chức giám định có thể thuận lợi hơn, tuy nhiên, vì cả 2 loại hình đơn vị này đều là đơn vị sự nghiệp công lập của Nhà nước, do đó cần có sự cân nhắc để đảm bảo hài hòa hoạt động và sự phát triển cân bằng giữa các Trung tâm Giám định Pháp y thuộc ngành y tế và các cơ quan giám định kỹ thuật hình sự thuộc ngành Công an.
Cho ý kiến về xã hội hóa hoạt động giám định, đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cho rằng, cần kiểm soát chặt chẽ việc cho phép mở rộng xã hội hóa thông qua Văn phòng giám định tư pháp và tổ chức giám định theo vụ việc. Đại biểu nhận định đây là hướng đi đúng, song cũng tiềm ẩn rủi ro về chất lượng và đạo đức nghề nghiệp nếu thiếu cơ chế kiểm soát. Vì vậy đề nghị cần đặt ra tiêu chuẩn rõ ràng về điều kiện hành nghề, cơ chế cấp phép, công nhận, đình chỉ, thu hồi đối với tổ chức giám định tư pháp ngoài công lập.
Đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định về giám định độc lập, kiểm định chất lượng kết luận giám định, có thể thông qua Hội đồng chuyên môn hoặc cơ quan chuyên trách thuộc Bộ Tư pháp; xây dựng cơ chế đánh giá định kỳ năng lực của giám định viên tư pháp ngoài công lập để bảo đảm uy tín và chất lượng giám định.
* Xã hội hóa công tác thi hành án dân sự
Cho ý kiến tại thảo luận ở tổ về dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (Hà Nội) cho biết, dự thảo Luật có 3 điểm mới quan trọng, mang tính đột phá nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc, tồn tại trong thời gian qua và đáp ứng yêu cầu sắp xếp lại tổ chức bộ máy.
Trước hết là cải cách, sắp xếp lại hệ thống cơ quan thi hành án dân sự theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Theo đó, dự thảo luật bãi bỏ mô hình Chi cục Thi hành án dân sự cấp huyện, thay bằng hệ thống cơ quan một cấp ở cấp tỉnh; thành lập Phòng Thi hành án dân sự khu vực trực thuộc Cục Thi hành án dân sự cấp tỉnh để thực hiện nhiệm vụ tại cơ sở. Cách tổ chức này giúp tập trung chỉ đạo, điều hành, điều động chấp hành viên và nguồn lực hiệu quả hơn, nhất là trong xử lý các vụ việc phức tạp.
Các quy định trong dự thảo luật cũng đẩy mạnh xã hội hóa công tác thi hành án dân sự, chính thức hóa và nâng cao địa vị pháp lý của tổ chức thi hành án ngoài nhà nước. Dự thảo dành riêng một mục quy định về Văn phòng Thi hành án dân sự và Thừa hành viên, đổi tên Văn phòng Thừa phát lại thành Văn phòng Thi hành án dân sự, quy định đây là tổ chức hành nghề thi hành án hoạt động theo loại hình công ty hợp danh; đồng thời trao quyền tổ chức thi hành án theo yêu cầu của đương sự đối với các bản án, quyết định thuộc thẩm quyền.
“Việc này tạo hành lang pháp lý cho một chủ thể thi hành án mới, phù hợp chủ trương xã hội hóa, giúp giảm tải cho cơ quan nhà nước và nâng cao tính chuyên nghiệp” – đại biểu nhấn mạnh.
Về đẩy mạnh toàn diện chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong thi hành án dân sự, dự thảo Luật đã bổ sung điều khoản riêng về ứng dụng công nghệ thông tin, quy định rõ việc xây dựng, quản lý, vận hành cơ sở dữ liệu về thi hành án; trách nhiệm kết nối, chia sẻ dữ liệu của các cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành với cơ sở dữ liệu thi hành án; khẳng định giá trị pháp lý của văn bản, hồ sơ điện tử, chữ ký số. Đây được xem là đột phá trong tổ chức thi hành án, giúp nâng cao tốc độ, hiệu quả, tính minh bạch và giảm tiêu cực./.
