Mối đe dọa an ninh phi truyền thống ngày càng đa dạng và phức tạp, tốc độ và phạm vi ảnh hưởng ngày càng nhanh chóng, trực tiếp, đa chiều đến mọi mặt đời sống xã hội.
“Nâng cao năng lực quản trị an ninh phi truyền thống trong kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam trước những thách thức toàn cầu” là chủ đề Tọa đàm do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức sáng 21/11, với sự tham gia của các Giáo sư, Tiến sĩ, chuyên gia, học giả nghiên cứu về lĩnh vực. Tọa đàm nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của toàn xã hội, các cấp, các ngành, đặc biệt là cấp cán bộ lãnh đạo quản lý của cả khu vực công và khu vực tư trong việc đảm bảo an ninh phi truyền thống.
Hiện nay đã xuất hiện nhiều vấn đề an ninh phi truyền thống. Đây là những vấn đề an ninh hình thành dựa trên những tác động, nguy cơ phi quân sự, ví dụ như biến đổi khí hậu, an ninh mạng, an ninh lương thực, an ninh môi trường, nguồn nước... an ninh phi truyền thống thực chất là sự nối dài của an ninh quốc gia, của an ninh truyền thống.
Mối đe dọa an ninh phi truyền thống ngày càng đa dạng và phức tạp, tốc độ và phạm vi ảnh hưởng ngày càng nhanh chóng, trực tiếp, đa chiều đến mọi mặt đời sống xã hội. Đây cũng là quan tâm của Đảng, Nhà nước ta. Gần đây nhất, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu trong thẩm định pháp luật, xây dựng văn bản pháp luật, tuyệt đối không để xảy ra lợi ích nhóm, tác động pháp luật, để lọt, đánh giá không toàn diện yếu tố an ninh gây tác động tiêu cực đến lợi ích chung, lợi ích quốc gia, quyền lợi của người dân. Thủ tướng Phạm Minh Chính tại các diễn đàn trong nước và quốc tế cũng nhiều lần đề cập sâu sắc tới tác động của các yếu tố an ninh phi truyền thống tới cục diện thế giới, các nước, trong đó Việt Nam.
Điều này cho thấy cần phải nâng cao nhận thức và trách nhiệm của toàn xã hội, các cấp, các ngành, đặc biệt là cấp cán bộ lãnh đạo quản lý của cả khu vực công và khu vực tư trong việc đảm bảo an ninh phi truyền thống.
Trung tướng, Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Xuân Yêm, Viện trưởng Viện An ninh Phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, những nguy cơ đe dọa an ninh phi truyền thống trên thế giới xuất hiện ở Việt Nam rất nhiều. Có khoảng 30 nguy cơ đe dọa an ninh phi truyền thống đã, đang và sẽ tiếp tục nổi lên thời kỳ hiện nay.
Trong đó có 5 nguy cơ đang nổi lên phải lưu tâm: Thứ nhất, vấn đề tội phạm xuyên quốc gia. Đây là vấn đề xuất hiện ở Việt Nam và nổi lên rất mạnh trong thời gian gần đây như tội phạm ma túy xuyên quốc gia, mua bán người xuyên quốc gia, tội phạm kinh tế xuyên quốc gia.
Thứ hai, an ninh kinh tế của Việt Nam. Nguy cơ chệch hướng phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa làm giảm tăng trưởng kinh tế, rơi vào bẫy thu nhập trung bình, kể cả tại các địa phương, thành phố có mức tăng kinh tế lớn; vấn đề nợ công của Nhà nước, địa phương, tội phạm vi phạm về kinh tế, nguy cơ đe dọa an ninh tài chính, an ninh doanh nghiệp.
Thứ ba, an ninh môi trường, an ninh nguồn nước. Đây là vấn đề gắn liền với biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên, như bão Yagi vừa qua.
Thứ tư, an ninh y tế, an ninh sức khỏe liên quan đến an toàn của các cơ sở y tế, an ninh dân số, già hóa dân số, mất cân bằng giới tính, an toàn thực phẩm…
Thứ năm là các nguy cơ đe dọa về an ninh mạng và an ninh mạng xã hội. Đây là một trong những loại tội phạm tăng trưởng nhanh nhất trong các loại tội phạm của Việt Nam.
Từ góc độ địa phương, Đại tá, Tiến sỹ Đỗ Tiến Thùy, Phó Giám đốc Công an tỉnh Tuyên Quang cho hay, địa phương này cũng đối mặt với 5 nguy cơ, thách thức an ninh phi truyền thống trước mắt cũng như trong tương lai. Cơn bão YAGI đổ bộ vào các tỉnh phía Bắc (tháng 9/2024) đã cho thấy nguy cơ về an ninh nguồn nước, rủi ro về môi trường rất rõ. Trong cơn bão đó, Tuyên Quang cũng là một trong những tỉnh đối diện với ngập lụt, mưa lớn diện rộng và lần đầu tiên Thủy điện Tuyên Quang phải mở cả 8 cửa xả.
“Giả sử trong lúc bão lũ, bắt buộc phải xử lý phá đập tràn chủ động hồ thủy điện Thác Bà thì không khác gì một ‘quả bom nước’ trút xuống Tuyên Quang và nguy cơ thiệt hại rất lớn, thậm chí cuốn trôi thành quả phát triển của địa phương nhiều năm qua. Điều đó cho thấy chúng ta phải có biện pháp chủ động xử lý, phòng ngừa các thách thức, nguy cơ an ninh phi truyền thống từ sớm, từ xa”, Đại tá Đỗ Tiến Thùy nói.
Để đất nước vững vàng bước vào kỷ nguyên vươn mình, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Hoàng Đình Phi, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Đình Phi, Hiệu trưởng Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định, phải tăng cường công tác truyền thông đến tất cả các cấp, các bộ, ngành từ Trung ương đến địa phương, đặc biệt là các tổ chức, doanh nghiệp, những đơn vị cơ sở, nơi có thể xuất phát rủi ro lớn, nguy cơ lớn.
Đồng thời, phải có những chương trình nghiên cứu bài bản từ Trung ương đến địa phương, ban hành các nghị quyết, chính sách, chiến lược, kế hoạch hành động, các đề tài, dự án để chủ động phòng ngừa rủi ro, ứng phó với các mối nguy để đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản của người dân, tổ chức, doanh nghiệp và hơn cả là an ninh kinh tế, an ninh quốc gia. Viện An ninh phi truyền thống đã được Nhà nước đồng ý chủ trương sẽ triển khai chương trình khoa học công nghệ trọng điểm cấp nhà nước về an ninh phi truyền thống trong 10 năm tới.
Bên cạnh đó, phải đổi mới căn bản tổ chức và cách quản trị thực sự phát triển, chủ động, khoa học theo đặt hàng của Nhà nước, nhưng phải nhanh, hiệu quả, vận dụng được, tích hợp được để các nhà lãnh đạo ban hành các chính sách, chiến lược một cách hiệu quả, hiệu lực. Đào tạo đội ngũ cán bộ từ Trung ương đến địa phương thấm nhuần nghị quyết, quan điểm của Đảng về an ninh phi truyền thống và đặc biệt là phải học kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng để có thể tham gia, tham mưu, chủ động thực hiện chiến lược, kế hoạch, phòng ngừa rủi ro, không để rủi ro đến chúng ta mới ứng phó.
Viện An ninh Phi truyền thống là viện nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam, và có thể nói là duy nhất trên thế giới, chuyên sâu về lĩnh vực an ninh phi truyền thống. Thành lập cách đây 5 năm, dù còn mới mẻ, nhưng Viện đã đạt được một số thành tựu đáng chú ý. Trong đó, Viện đã góp phần phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong việc nhận diện các nguy cơ đe dọa an ninh phi truyền thống và góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này./.
