Bắc Giang cần đặt cụm di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà trong bối cảnh làng quê tiêu biểu; cần xâu chuỗi lại ba yếu tố là đình, chùa, từ chỉ trong một cảnh quan, không gian, lễ hội và bảo tồn cụm di tích gắn với làng cổ Thổ Hà.
Chiều 23/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Giang, UBND thị xã Việt Yên phối hợp tổ chức tọa đàm “Bảo tồn, phát huy giá trị quần thể di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà, xã Vân Hà, thị xã Việt Yên gắn với phát triển du lịch”. Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Giang Mai Sơn, cùng đông đảo chuyên gia về lịch sử, văn hóa Trung ương và địa phương tham dự.
Các đại biểu đã đánh giá thực trạng việc bảo tồn, phát huy giá trị Quần thể di tích; đề xuất nhiệm vụ, giải pháp bảo vệ, phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch. Đây là cơ sở để tỉnh Bắc Giang tiếp tục chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện Hồ sơ khoa học Quần thể di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà, đề nghị Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt. Các đại biểu trao đổi, thảo luận, đóng góp ý kiến về giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu của di tích; định hướng nhiệm vụ, giải pháp cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích thời gian tới để xứng tầm với giá trị đặc biệt của di tích...
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, khi xây dựng hồ sơ, Bắc Giang cần đặt cụm di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà trong bối cảnh làng quê tiêu biểu; cần xâu chuỗi lại ba yếu tố là đình, chùa, từ chỉ trong một cảnh quan, không gian, lễ hội và bảo tồn cụm di tích gắn với làng cổ Thổ Hà.
Một số ý kiến đề nghị, Bắc Giang cần quan tâm đến công tác trùng tu, tôn tạo di tích theo đúng nguyên bản, tránh ngoại lai; công tác phòng, chống cháy nổ ở di tích, đảm bảo cảnh quan xung quanh di tích...
Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Giang Mai Sơn nhấn mạnh: Các ý kiến góp ý tại tọa đàm là cơ sở quan trọng để Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng UBND thị xã Việt Yên tiếp thu, chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện, đảm bảo tính toàn diện, sâu sắc và phù hợp với quy định để trình Thủ tướng xem xét, quyết định xếp hạng Quần thể di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà là Di tích quốc gia đặc biệt. Ông đề nghị các đơn vị cần nhanh chóng chỉnh sửa, hoàn thiện hồ sơ để trình Thủ tướng trong tháng 6; quan tâm quy hoạch khu dân cư để bảo tồn làng cổ Thổ Hà; đảm bảo phòng cháy, chữa chay tại di tích
Thổ Hà là một quần thể kiến trúc tôn giáo - tín ngưỡng, bao gồm nhiều hạng mục công trình đa dạng về bố cục mặt bằng, kết cấu kiến trúc nhưng gắn kết thống nhất, hài hòa, mật thiết trong không gian làng quê cổ kính. Quần thể di tích mang nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, kiến trúc nghệ thuật. Các di tích trong quần thể được hình thành từ rất sớm, được trùng tu, tôn tạo vào thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII–XVIII), thời Nguyễn (thế kỷ XIX–XX) và các giai đoạn sau này.
Trải qua nhiều thế kỷ, quần thể di tích vẫn bảo lưu được nhiều mảng chạm khắc tinh xảo, đậm phong cách nghệ thuật thời Lê và Nguyễn. Các yếu tố này phản ánh rõ nét sự tiếp nối, kế thừa và phát triển của nghệ thuật kiến trúc dân tộc trong tiến trình lịch sử. Không chỉ mang giá trị về mặt kiến trúc - nghệ thuật, Quần thể di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà còn là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng - tôn giáo quan trọng của cộng đồng cư dân nơi đây. Nơi đây còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như gần 100 pho tượng Phật cổ, hệ thống ngai thờ, kiệu thờ, bảo vật quốc gia cửa võng đình Thổ Hà, hệ thống bia đá, hoành phi, câu đối phong phú… Đặc biệt là các bát hương, lư hương bằng gốm - sản phẩm đặc sắc của làng gốm Thổ Hà - một trong những trung tâm gốm nổi tiếng của cả nước thời kỳ trước.
Lễ hội truyền thống Thổ Hà diễn ra vào các ngày 20-22 tháng Giêng hằng năm, tái hiện và phát huy các giá trị văn hóa dân gian tiêu biểu, góp phần gắn kết cộng đồng, bảo lưu truyền thống và tạo điểm nhấn cho phát triển du lịch văn hóa địa phương.
Quần thể di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà đã được Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1964 đối với đình, năm 1994 đối với chùa và từ chỉ. Lễ hội Thổ Hà được ghi danh vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2012. Cửa võng đình Thổ Hà được công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2020.../.
