Phiên họp thứ 44 Ủy ban Thường vụ Quốc hội: Làm rõ việc phân quyền quyết định chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân
Theo Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, chủ trương các dự án năng lượng hạt nhân lớn sẽ do Quốc hội quyết định, còn dự án cụ thể (công suất dưới 2.000MW) sẽ chủ động giao Chính phủ quyết định chủ trương
Tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 44, sáng 14/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi).
Theo Tờ trình của Chính phủ, mục đích xây dựng dự án Luật nhằm tiếp tục thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về năng lượng nguyên tử, thống nhất với các văn bản khác có liên quan và đáp ứng yêu cầu thực tiễn; xây dựng cơ sở pháp lý bảo đảm sự đầy đủ, toàn diện trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về năng lượng nguyên tử. Bên cạnh đó, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân; phát triển bền vững ứng dụng năng lượng nguyên tử; năng lượng nguyên tử góp phần tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới...
Dự thảo Luật đã bám sát 4 chính sách gồm: Chính sách 1: Thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử; Chính sách 2: Bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân, phân cấp trong công tác quản lý nhà nước; Chính sách 3: Tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân; Chính sách 4: Quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng; ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân; trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân.
Về phân cấp, phân quyền, Chính phủ đề xuất phân quyền quyết định chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân (thuộc thẩm quyền của Quốc hội theo Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công) cho Thủ tướng Chính phủ. Quy định Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư dự án nhà máy điện hạt nhân (tại Điều 32 dự thảo Luật).
Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 đã phân cấp cho UBND cấp tỉnh, thành phố cấp phép cho thiết bị X-quang trong chẩn đoán y tế. Tuy nhiên, theo tinh thần mới của việc xây dựng văn bản quy quy phạm pháp luật, Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, các nội dung thuộc thẩm quyền của Chính phủ sẽ quy định tại Nghị định và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật. Do đó, dự kiến tại Nghị định hướng dẫn Luật sẽ tiếp tục phân cấp từ Bộ Khoa học và Công nghệ cho UBND các tỉnh, thành phố cấp giấy phép thiết bị X-quang y tế, nguồn phóng xạ và thiết bị bức xạ có mức độ rủi ro thấp; chuẩn bị và ứng phó sự cố.
Theo quy định của Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008, việc vận chuyển vật liệu phóng xạ quá cảnh qua lãnh thổ Việt Nam đều phải được Thủ tướng Chính phủ cho phép. Chính phủ sẽ phân cấp thẩm quyền cấp phép vận chuyển quá cảnh đối với các nguồn phóng xạ có mức độ nguy hiểm từ trung bình trở xuống.
Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, Thường trực Ủy ban cơ bản nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi); đề nghị tiếp tục rà soát, đối chiếu các quy định của dự thảo Luật với các luật có liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất; tiếp tục rà soát, tham chiếu, bảo đảm tương thích với điều ước quốc tế như công ước về an toàn hạt nhân, an ninh hạt nhân và không phổ biến vũ khí hạt nhân, cam kết của Việt Nam tại các hội nghị của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu.
Liên quan đến vấn đề phân cấp, phân quyền trong dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh, quy định thẩm quyền như dự thảo Luật là điểm khác biệt rất lớn so với Luật Đầu tư và Luật Đầu tư công. Quan điểm chung là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền nhưng đối với dự án điện hạt nhân phải cân nhắc hết sức thận trọng, báo cáo kỹ lưỡng với Quốc hội vấn đề này.
Theo ông Hoàng Thanh Tùng, dự án nhà máy điện hạt nhân rất quan trọng, tiềm ẩn nguy cơ tác động môi trường, kinh tế - xã hội, vấn đề di dân thực hiện dự án và nguồn vốn rất lớn… Đây đều là tiêu chí của dự án quan trọng quốc gia, thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội.
"Nếu chuẩn bị kỹ và trình Quốc hội xem xét thì có mất nhiều thời gian so với việc giao cho Thủ tướng Chính phủ hay không? Khi trình Quốc hội với đầy đủ hồ sơ, đại biểu Quốc hội thảo luận cũng là dịp để nhân dân hiểu rõ hơn chính sách, tính pháp lý và đồng thuận cao hơn", Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nêu quan điểm và đề nghị làm rõ, báo cáo đầy đủ hơn.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cũng nêu vấn đề "phân quyền cho Thủ tướng Chính phủ có phù hợp không", vì nhà máy điện hạt nhân là công trình trọng điểm quốc gia, ảnh hưởng rất lớn đến quyền, nghĩa vụ, tính mạng của người dân.
Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng cho rằng, vấn đề năng lượng hạt nhân là vấn đề mới, việc an toàn hạt nhân phải được đặt lên trên hết, trước hết, trong khi nước ta chưa có kinh nghiệm trong vấn đề này. Do đó, theo Phó Thủ tướng, cần làm rõ cơ sở, tác động và ảnh hưởng của phân cấp, phân quyền trong thực hiện các dự án năng lượng hạt nhân. Chủ trương các dự án lớn sẽ do Quốc hội quyết định, còn dự án cụ thể (công suất dưới 2.000MW) sẽ chủ động giao Chính phủ quyết định chủ trương./.
