Mặc dù đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhưng bình đẳng giới vẫn còn những thách thức cần giải quyết, đặc biệt là tình trạng bạo lực gia đình. Chỉ thị số 06-CT/TW của Ban Bí thư ngày 24/6/2021 đã chỉ rõ những bất cập, yêu cầu có các giải pháp mạnh mẽ hơn để bảo đảm bình đẳng giới thực chất, xóa bỏ định kiến và phân biệt đối xử về giới, đồng thời củng cố quan hệ hợp tác giữa nam và nữ trong mọi lĩnh vực.
Ngày 26/2, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo khoa học “Bình đẳng giới trong gia đình, phòng ngừa và ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới”. Hội thảo nằm trong khuôn khổ Đề tài cấp Nhà nước “Nghiên cứu, đánh giá tổng thể về bình đẳng giới phục vụ phát triển bền vững”, tập trung vào hai nội dung chính là bình đẳng giới trong gia đình và bạo lực trên cơ sở giới. Các tham luận và thảo luận tại hội thảo nhấn mạnh tầm quan trọng của gia đình trong việc thúc đẩy bình đẳng giới, đồng thời đưa ra những đề xuất chính sách nhằm nâng cao hiệu quả phòng ngừa và ứng phó với bạo lực giới.
Phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Đức Minh cho biết, quyền bình đẳng nam nữ đã được ghi nhận sớm trong hệ thống pháp luật Việt Nam, từ Hiến pháp đầu tiên năm 1946 với quy định “Đàn bà ngang quyền với đàn ông về mọi phương diện” cho đến Hiến pháp năm 2013, tiếp tục khẳng định trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm quyền và cơ hội bình đẳng giới. Luật Bình đẳng giới năm 2006 đã cụ thể hóa nguyên tắc này, quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong thực hiện bình đẳng giới. Dù đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhưng bình đẳng giới vẫn còn những thách thức cần giải quyết, đặc biệt là tình trạng bạo lực gia đình. Chỉ thị số 06-CT/TW của Ban Bí thư ngày 24/6/2021 đã chỉ rõ những bất cập, yêu cầu có các giải pháp mạnh mẽ hơn để bảo đảm bình đẳng giới thực chất, xóa bỏ định kiến và phân biệt đối xử về giới, đồng thời củng cố quan hệ hợp tác giữa nam và nữ trong mọi lĩnh vực.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Trần Thị Minh Thi, Phó Viện Trưởng Viện Thông tin Khoa học xã hội, Chủ nhiệm đề tài nghiên cứu khẳng định, gia đình không chỉ là nền tảng của đời sống cá nhân mà còn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển xã hội. Gia đình đảm bảo sự sinh tồn, duy trì và phát huy các giá trị văn hóa, đồng thời thúc đẩy phát triển con người. Tại Việt Nam, quan niệm truyền thống vẫn ảnh hưởng mạnh đến vai trò giới trong gia đình, trong đó nam giới thường được coi là trụ cột, còn phụ nữ chủ yếu gánh vác công việc nội trợ. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, việc xây dựng gia đình cần dựa trên nguyên tắc bình đẳng, nơi cả nam và nữ đều có trách nhiệm và quyền lợi ngang nhau. Khuyến khích nam giới tham gia vào công việc gia đình không chỉ giúp giảm áp lực cho phụ nữ mà còn tạo môi trường gia đình hài hòa hơn, góp phần củng cố sự bền vững của hôn nhân.
Nghiên cứu về tiêu chí lựa chọn bạn đời cũng cho thấy sự thay đổi đáng kể trong quan niệm hôn nhân. Theo khảo sát từ nghiên cứu trên, tình yêu là tiêu chí quan trọng nhất khi lựa chọn bạn đời, được 83,1% số người khảo sát đánh giá cao. Điều này phản ánh sự dịch chuyển từ hôn nhân sắp đặt sang hôn nhân dựa trên tình cảm và tự do cá nhân. Tuy nhiên, ảnh hưởng của gia đình vẫn còn hiện diện, đặc biệt đối với nữ giới, cho thấy sự giao thoa giữa tư tưởng hôn nhân hiện đại và truyền thống. Để thúc đẩy bình đẳng giới trong hôn nhân, cần có các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện để nam và nữ cùng tham gia vào việc xây dựng gia đình một cách bình đẳng.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Trần Thị Minh Thi cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc lồng ghép bình đẳng giới vào Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi). Việc này không chỉ phù hợp với các cam kết quốc tế như Công ước của Liên hợp quốc về xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ (Công ước CEDAW) mà còn giúp Việt Nam tiếp cận các chuẩn mực pháp lý tiên tiến trong bảo vệ nạn nhân bạo lực gia đình. Một số kinh nghiệm quốc tế có thể học hỏi như quy định tại Australia buộc người có hành vi bạo lực rời khỏi nhà hoặc chính sách can thiệp ngay lập tức của cảnh sát... Những biện pháp này có thể giúp Việt Nam hoàn thiện hơn hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả phòng ngừa, xử lý bạo lực gia đình.
Tiến sỹ Trịnh Thái Quang, Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới cho biết, bạo lực trên cơ sở giới là vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến quyền con người, sức khỏe và sự phát triển xã hội, đặc biệt tác động mạnh đến phụ nữ và trẻ em gái. Theo dữ liệu nghiên cứu, 26,1% phụ nữ từng có chồng hoặc bạn tình đã trải qua bạo lực thể xác, trong khi bạo lực tinh thần và kiểm soát hành vi là hình thức phổ biến nhất trong 12 tháng qua. Mặc dù Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách và chương trình can thiệp nhằm giảm thiểu bạo lực giới, nhưng tình trạng này vẫn phổ biến hơn ở khu vực nông thôn, dân tộc thiểu số và trong nhóm công nhân, học sinh, sinh viên.
Trước thực trạng đó, các chuyên gia đề xuất cần tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật, bảo vệ nạn nhân và xử lý nghiêm các hành vi bạo lực giới. Đồng thời, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm thay đổi nhận thức về bình đẳng giới trong cộng đồng, phát triển các mô hình hỗ trợ, trung tâm tư vấn, dịch vụ bảo vệ nạn nhân. Sự tham gia tích cực của nam giới cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi hành vi, giảm thiểu bạo lực trên cơ sở giới. Học hỏi kinh nghiệm quốc tế và áp dụng các mô hình can thiệp hiệu quả từ các nước là một hướng đi cần được nghiên cứu và triển khai.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đặng Thị Ánh, Phó Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu Khoa học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, bình đẳng giới trong gia đình là nền tảng để đạt được bình đẳng giới trong xã hội. Theo bà, để thúc đẩy bình đẳng giới, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó quan trọng nhất là tuyên truyền, giáo dục về bình đẳng giới, xóa bỏ tư tưởng trọng nam khinh nữ, đặc biệt trong vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh. Việc thực thi nghiêm pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình, bảo vệ nạn nhân và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm cũng là một yêu cầu cấp thiết. Bên cạnh đó, cần thực hiện tốt Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình, khuyến khích vợ chồng chia sẻ trách nhiệm, cùng nhau xây dựng gia đình bình đẳng, văn minh. Gia đình là môi trường quan trọng để giáo dục thế hệ trẻ về bình đẳng giới, hình thành tư duy không phân biệt giới tính ngay từ nhỏ. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp trên sẽ góp phần rút ngắn khoảng cách giới, hướng tới bình đẳng thực chất trong gia đình và xã hội./.
