Tưởng niệm Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi, tôn vinh truyền thống hiếu học của người Việt
Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi sinh năm 1272, mất năm 1346. Ông đỗ Trạng nguyên khoa Giáp Thìn (năm 1304), là danh nhân thời nhà Trần thế kỷ XIV.
Ngày 8/3, tại Di tích lịch sử quốc gia đền Long Động, xã Nam Tân, Huyện ủy, HĐND, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện Nam Sách tổ chức Lễ dâng hương tưởng niệm 679 năm ngày tạ thế Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi và khai hội truyền thống đền Long Động năm 2025.
Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi sinh năm 1272, mất năm 1346. Ông đỗ Trạng nguyên khoa Giáp Thìn (năm 1304), là danh nhân thời nhà Trần thế kỷ XIV. Mạc Đĩnh Chi sinh ra trong gia đình nghèo nhưng có truyền thống hiếu học. Nổi tiếng là người vô cùng mẫn tiệp, thông tuệ, có tài kinh bang tế thế, ông làm quan đến chức Nhập nội đại hành khiển, Thượng thư, Môn hạ tả bộc xạ kiên Trung thư tri quân dân trọng sự (Tể tướng), đứng đầu triều qua ba đời vua Trần Anh Tông, Trần Minh Tông và Trần Hiến Tông. Ông từng được vua Trần Minh Tông ca tụng là bậc quý nhân cao sang, một đóa sen vàng luôn tỏa ngát trong tòa giếng ngọc.
Ông từng hai lần đi sứ phương Bắc, với sự hiểu biết uyên bác, tài hùng biện và khéo léo ứng xử của nhà ngoại giao tài ba, ông được vua, quan nhà Nguyên vô cùng nể phục, phong làm Lưỡng quốc Trạng nguyên.
Theo sử sách ghi lại, năm 1527, cụ Mạc Đăng Dung (cháu đời thứ 7 của Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi) lập nên nghiệp Đế. Sau khi lên ngôi, Thái tổ Mạc Đăng Dung sắc chỉ xây dựng điện Sùng Đức ngay chính trên nền nhà của Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi để làm nơi thờ cúng tổ tiên.
Tại Nam Sách hiện còn lưu giữ những dấu ấn về cuộc đời và sự nghiệp của Mạc Đĩnh Chi qua nhiều di tích như: Đền thờ Long Động, Trạng nguyên Cổ đường - nơi ông về dạy học, khu lăng quan trạng và điện Sùng Đức. Trải thăng trầm lịch sử, di tích tuy không còn được nguyên vẹn nhưng tài năng, đức độ, sự cống hiến của ông đối với giang sơn, đất nước còn mãi lưu truyền. Ông được Vua Trần phong tước Hầu và xây dựng Đền thờ để muôn đời thờ phụng.
Trong diễn văn khai hội, Chủ tịch UBND huyện Nam Sách Hồ Ngọc Lâm đã tôn vinh truyền thống hiếu học của người dân Nam Sách nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung; tri ân những công lao to lớn của Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi trong lịch sử và cả những giá trị tốt đẹp được truyền lại cho đến nay. Chủ tịch UBND huyện Nam Sách Hồ Ngọc Lâm nhấn mạnh, đền Long Động là di tích thờ 3 danh nhân Khoa bảng hàng đầu đất Việt. Đó là Thủ khoa Minh kinh bác học Mạc Hiển Tích, đỗ đầu tại khoa thi năm Quảng Hựu thứ 2 (năm Bính Dần 1086) tương đương Trạng nguyên, được bổ nhiệm chức Hàn lâm học sỹ, sau thăng lên Thượng thư Bộ Lại, từng đi sứ Chiêm Thành; Tiến sĩ Mạc Kiến Quan (em ruột của Trạng nguyên Mạc Hiển Tích) thi đỗ Khoa thủ tuyển (năm Kỷ Ngọ 1089), làm quan đến chức Thượng thư Bộ Công; Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi (đời thứ 5 của Trạng nguyên Mạc Hiển Tích), thi đỗ Trạng nguyên năm Giáp Thìn 1304.
Nam Sách là vùng đất “văn hiến, khoa bảng”, giàu truyền thống cách mạng, nơi sinh ra và nuôi dưỡng nhiều danh nhân, nhân tài cho quê hương, đất nước. Qua các triều đại phong kiến, Nam Sách là huyện có số người đỗ Tiến sỹ nhiều nhất cả nước, với 125 Tiến sỹ Nho học. Trong số 12 Trạng nguyên của tỉnh Hải Dương, Nam Sách có tới 5 vị.
Đền Long Động hiện còn phối thờ nữ Anh hùng Liệt sỹ Mạc Thị Bưởi. Trong kháng chiến chống Pháp, nữ anh hùng Mạc Thị Bưởi tham gia cách mạng, làm giao thông liên lạc, bị giặc bắt và hy sinh ngày 23/4/1951.
Năm 1995, Bộ Văn hóa Thông tin đã công nhận Di tích đền Long Động, xã Nam Tân là Di tích Lịch sử cấp quốc gia. Năm 2019, UBND tỉnh Hải Dương đã công nhận Di tích đền Long Động là điểm du lịch cấp tỉnh. Năm 2024, di tích được xếp hạng là sản phẩm OCOP 4 sao của tỉnh Hải Dương.
Cũng trong dịp này, Ban Tổ chức cũng tổ chức các gian trưng bày, quảng bá, xúc tiến thương mại các sản phẩm OCOP của huyện Nam Sách; tổ chức hội thi Trạng nguyên nhỏ tuổi với sự tham gia của các học sinh tiểu học về những kiến thức trong chương trình giáo dục, truyền thống địa phương, kỹ năng sống...
Lễ hội diễn ra trong 3 ngày từ 8/3 đến 10/3 (tức ngày 9 đến 11/2 năm Ất Tỵ)./.
