Thắng lợi Him Lam trong Chiến dịch Điện Biên Phủ để lại bài học quý về nghệ thuật mở đầu chiến dịch tiến công, thể hiện trí tuệ quân sự Việt Nam, nổi bật nhất ở việc chọn đúng mục tiêu mở đầu Chiến dịch.
Dưới sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng, cách đây 71 năm, quân và dân ta đã làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ - đỉnh cao của chiến cuộc Đông Xuân 1953 - 1954, đập tan cố gắng chiến tranh cao nhất của thực dân Pháp và can thiệp Mỹ, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Pháp, chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương.
Không chỉ đánh dấu sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ, trở thành biểu tượng của sự kế thừa, phát huy truyền thống lịch sử vẻ vang của dân tộc qua hàng ngàn năm dựng nước và dựng nước, Điện Biên Phủ đã trở thành nơi khắc ghi sự cống hiến, hy sinh to lớn của biết bao cán bộ, chiến sĩ quân đội và nhân dân Việt Nam, là sự thể hiện đỉnh cao của bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ Tổ quốc.
Tạo ưu thế về sức mạnh chính trị tinh thần
Với tầm nhìn chiến lược, đầu tháng 12/1953, Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ, đánh đòn quyết định, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Bước vào Chiến dịch, ta đã huy động năm đại đoàn chủ lực bao vây, tiến công địch và hơn 26 vạn dân công phục vụ chiến dịch. Bằng sức mạnh tổng hợp của các yếu tố con người - vũ khí - trang bị, tố chức lực lượng, nghệ thuật quân sự, thực hiện phương châm "đánh chắc, tiến chắc", bộ đội ta đã liên tục tiến công, lần lượt đột phá, tiêu diệt từng cứ điểm, cụm cứ điểm, tiến tới tiêu diệt hoàn toàn tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Thắng lợi của Chiến dịch đến từ nhiều yếu tố, trong đó đầu tiên phải kể đến đó là ta đã nắm chắc tình hình, kịp thời đề ra chủ trương chiến lược đúng đắn, lựa chọn mục tiêu tác chiến phù hợp, có ý nghĩa quyết định giành chiến lược; kịp thời thay đổi phương châm tác chiến - yếu tố có ý nghĩa trực tiếp quyết định thắng lợi Chiến dịch. Trước và trong quá trình diễn ra Chiến dịch Điện Biên Phủ, tinh thần quyết chiến, quyết thắng của quân và dân ta được phát huy cao độ; đồng thời tranh thủ được sự đồng tình, ủng hộ của các nước anh em và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới, phát huy sức mạnh dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại.
Chiến dịch Điện Biên Phủ là chiến dịch dài ngày, nơi tập trung những nỗ lực cao nhất của cả hai bên. Chính vì vậy, đó là cuộc chiến đấu vô cùng gian khổ với nhiều mất mát, hy sinh. Nhưng dưới sự lãnh đạo, giáo dục, tổ chức và rèn luyện của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, nguồn sức mạnh tinh thần vô địch của dân tộc đã được khơi dậy, chuyển hóa thành sức mạnh vật chất để chiến thắng kẻ thù. Chính sách giảm tô, cải cách ruộng đất, đem lại ruộng đất cho nông dân, trong đó có nhiều gia đình cán bộ, chiến sĩ ngoài mặt trận đã khơi dậy lòng biết ơn và niềm tin tuyệt đối của bộ đội vào Đảng, Bác Hồ và thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến.
Bên cạnh đó, thông qua các đợt học tập, chỉnh quân chính trị, phát động căm thù, đặc biệt là sau khi được học tập, quán triệt các mệnh lệnh của Chỉ huy trưởng Chiến dịch về tăng cường ý thức chấp hành kỷ luật chiến trường, thực hiện tốt nhiệm vụ và kế hoạch tác chiến chuyển từ "đánh nhanh, giải quyết nhanh" sang "đánh chắc, tiến chắc", tinh thần quyết chiến, quyết thắng được nâng cao trong cán bộ, chiến sĩ, tạo nên ưu thế tuyệt đối sức mạnh chính trị tinh thần làm nên thắng lợi của Chiến dịch.
Nghệ thuật chọn mục tiêu mở đầu Chiến dịch
Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, cả thực dân Pháp và can thiệp Mỹ đều coi Điện Biên phủ là “một pháo đài không thể công phá”. Trong tập đoàn cứ điểm này, cụm cứ điểm Him Lam thuộc phân khu trung tâm, cùng với các trung tâm đề kháng đồi Độc Lập, Bản Kéo của phân khu Bắc tạo thành trận địa phòng ngự tiền duyên án ngữ phía Bắc và Đông Bắc, bảo vệ Mường Thanh.
Thực hiện kế hoạch tác chiến Đông Xuân 1953 - 1954, Hội nghị Bộ Chính trị (họp ngày 6/12/1953) đã thông qua quyết tâm của Tổng Quân ủy: "Tập trung đại bộ phận chủ lực tinh nhuệ mở chiến dịch tiến công tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ". Để thực hiện quyết tâm trên, Bộ Chỉ huy Chiến dịch chọn phương châm đánh chắc, tiến chắc, cách đánh tập trung ưu thế binh hỏa lực đánh từng trận hay một số trận gối đầu liên tiếp, diệt từng cứ điểm, cụm cứ điểm ngoại vi, "bóc vỏ" từ ngoài, mở đường tiến vào cánh đồng Mường Thanh.
Với cách đánh này, Bộ Chỉ huy Chiến dịch chọn Him Lam là mục tiêu mở đầu. Đại đoàn 312 (thiếu Trung đoàn 165) được tăng cường "hai đại đội sơn pháo 75mm, hai đại đội cối 120mm, hai đại đội cối 82mm" có nhiệm vụ tiến công Him Lam, mở đầu Chiến dịch Điện Biên Phủ; quá trình chiến đấu được hai đại đội lựu pháo 105mm trực tiếp chi viện.
Đúng 17 giờ 5 phút ngày 13/3/1954, pháo binh ta thực hành hỏa lực chuẩn bị đạt hiệu quả cao, tạo điều kiện cho các lực lượng tiến công của Đại đoàn 312 cơ động, chiếm lĩnh trận địa xuất phát xung phong.
Vào lúc 18 giờ 30 phút ngày 13/3/1954, ta bắt đầu mở cửa. Trung đoàn 141 sử dụng Tiểu đoàn 11 tiến công hướng chủ yếu, tiêu diệt cứ điểm 1 (102); Tiểu đoàn 428 tiến công hướng thứ yếu, tiêu diệt cứ điểm 2 (101A). Trung đoàn 209 sử dụng Tiểu đoàn 130 tiến công cứ điểm 3 (101B).
Cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt, nhất là hướng chủ yếu của Trung đoàn 141. Đến 23 giờ 30 phút cùng ngày, trung tâm đề kháng Him Lam hoàn toàn bị tiêu diệt, "hơn 200 tên bị chết, 270 tên bị bắt sống, tiểu đoàn lê dương 3 bị loại khỏi vòng chiến đấu" (theo "Tóm tắt các chiến dịch trong kháng chiến chống thực dân Pháp", Nhà xuất bản Quân đội nhân dân).
Thắng lợi Him Lam để lại bài học quý về nghệ thuật mở đầu chiến dịch tiến công, thể hiện trí tuệ quân sự Việt Nam, nổi bật nhất ở việc chọn đúng mục tiêu mở đầu Chiến dịch. Đây là lựa chọn chính xác, khoa học, có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển của Chiến dịch. Mục tiêu mở đầu thường chọn các vị trí hiểm yếu, khi ta đánh trúng sẽ làm rúng động toàn bộ hệ thống phòng ngự của địch, tạo phản ứng dây chuyền có lợi cho ta, bất lợi cho địch; bảo đảm vừa sức, chắc thắng. Tiến công Him Lam để mở đầu chiến dịch là sự lựa chọn phù hợp với thực tiễn tổ chức, bố trí phòng ngự của đối tượng tác chiến.
Thắng lợi của trận mở đầu có tác dụng khích lệ tinh thần, xây dựng niềm tin chiến thắng cho bộ đội, uy hiếp tinh thần, làm địch hoang mang, tạo thế, lực, thời cơ có lợi để tiến công mục tiêu chủ yếu. Bên cạnh đó, trong suốt quá trình diễn ra chiến dịch, ta vẫn tiếp tục có sự điều chỉnh bảo đảm phù hợp phương châm, phương pháp tác chiến.
Tất cả cho mặt trận
Cùng với ý chí quyết tâm nơi tiền tuyến, chiến thắng của Chiến dịch Điện Biên Phủ còn để lại một bài học lớn về phát huy thế trận hậu cần nhân dân. Theo phương châm tác chiến, dự kiến nhu cầu hậu cần chiến dịch gồm: 434 tấn đạn, 7.730 tấn gạo, 140 tấn muối, 465 tấn thực phẩm, cứu chữa 5.000 thương binh và ngày 20/1/1954 phải hoàn thành chuẩn bị về hậu cần.
Tổng Quân ủy nhận định: "Để tiến hành chiến dịch rất lớn này, ta có nhiều khó khăn, khó khăn lớn nhất là cung cấp mà chủ yếu là vấn đề đường sá” (theo “Lịch sử hậu cần Quân đội nhân dân Việt Nam”, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân).
17 giờ 5 phút ngày 13/3/1954, Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ mở màn bằng trận tiến công Him Lam. Các tuyến hậu cần bước vào phục vụ bộ đội chiến đấu. Khó khăn lớn nhất của công tác bảo đảm chiến dịch là các tuyến vận tải rất dài, qua địa hình rừng núi hiểm trở, sông suối chia cắt, đường xấu... Tuyến từ Cao Bằng, Lạng Sơn đến Sơn La dài hơn 600km; tuyến từ Nho Quan, Ninh Bình và Thanh Hóa lên Sơn La dài hơn 300km; tuyến từ Sơn La đến mặt trận dài hơn 150km. Trên các tuyến đường đó, địch xác định có 40 trọng điểm đánh phá có thể cắt đứt toàn bộ tuyến tiếp viện của ta.
Để tập trung đánh phá các trọng điểm, máy bay địch đánh 1.186 trận vào các tuyến giao thông, ngày cao nhất sử dụng 250 lượt bắn phá (trong đó có cả máy bay cường kích B-26). Các đèo Lũng Lô, Pha Đin, các đầu mối giao thông Cò Nòi, Tuần Giáo... trở thành trọng điểm đánh phá của địch, có ngày chúng ném xuống Cò Nòi và đèo Pha Đin 160 - 300 quả bom các loại. Song, bất chấp sự oanh tạc của quân địch, huyết mạch giao thông vận tải phục vụ Chiến dịch luôn được bảo đảm. Để bảo vệ giao thông, ta sử dụng hai tiểu đoàn pháo cao xạ 37mm, các tiểu đoàn súng máy 12,7mm bắn máy bay; bốn tiểu đoàn công binh cùng hàng vạn dân công liên tục bám các trục đường bảo đảm giao thông...
Chính tướng Navarre, Tổng Tư lệnh quân viễn chinh Pháp ở Đông Dương cũng phải thừa nhận: "... Hiếm có đoạn đường nào bị đứt quá 24 giờ. Hơn nữa, trong thời gian đường bị cắt đứt, việc vận chuyển vẫn được tiếp tục bằng cách chuyển tải hoặc đi vòng đường khác".
Để vận chuyển khối lượng lớn vật chất lên mặt trận, công tác hậu cần Chiến dịch thực hiện phương châm "lấy vận tải cơ giới là chủ yếu, triệt để phát huy cơ giới, đồng thời tranh thủ mọi phương tiện thô sơ". Hơn hai vạn xe đạp thồ được các địa phương huy động phục vụ Chiến dịch.
Nhà báo Giuyn Roa, nguyên Đại tá quân đội Pháp đã viết: "... Không phải viện trợ của Trung Quốc đánh bại tướng Navarre mà đó là những chiếc xe đạp Pơgiô thồ 200 - 300kg hàng, do những dân công ăn không no, ngủ trên những tấm ni lon trải ngay trên mặt đất. Tướng Navarre bị đánh bại bởi trí thông minh và quyết tâm chiến thắng của đối phương"!
Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, ngành Hậu cần đã huy động toàn bộ lực lượng, bảo đảm cho hơn 87.000 người tham gia chiến dịch (lực lượng chiến đấu 53.830 người); khối lượng vật chất phục vụ chiến dịch lên tới 20.000 tấn: 1.200 tấn đạn, 1.733 tấn xăng dầu, 14.950 tấn gạo, 268 tấn muối, 577 tấn thịt, 1.034 tấn thực phẩm và 177 tấn vật chất khác (theo “Lịch sử hậu cần Quân đội nhân dân Việt Nam”, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân).
Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng đánh giá: “Trên mặt trận Điện Biên Phủ, vấn đề bảo đảm cung cấp lương thực, đạn dược là một nhân tố vô cùng quan trọng, quan trọng không kém các vấn đề chiến thuật, khó khăn về cung cấp lương thực không kém khó khăn về tác chiến. Tình hình cung cấp khẩn trương từng ngày, từng giờ, không kém tình hình chiến đấu..., quân địch không bao giờ tưởng tượng được rằng, chúng ta có thể khắc phục được khó khăn này. Bọn đế quốc, bọn phản động không bao giờ đánh giá được được sức mạnh của cả một dân tộc, sức mạnh của nhân dân. Sức mạnh đó có thể khắc phục tất cả mọi khó khăn, chiến thắng mọi kẻ thù...”. Với tinh thần "Tất cả cho mặt trận, tất cả để chiến thắng", quân và dân ta vượt mọi khó khăn, bảo đảm cho Chiến dịch Điện Biên Phủ giành thắng lợi./.
