Chủ tịch Quốc hội đặc biệt lưu ý công tác quán triệt trong các cơ quan, đơn vị, địa phương, tổ chức, tuyên truyền, vận động rộng rãi trong toàn dân...

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII diễn ra sáng 16/4, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã trình bày báo cáo chuyên đề “Về sửa đổi Hiến pháp và pháp luật; Phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031”.

*Lấy ý kiến nhân dân về sửa đổi Hiến pháp từ ngày 6/5 - 5/6/2025

Về sửa đổi Hiến pháp và pháp luật, Chủ tịch Quốc hội cho biết, thực hiện Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, trong đó có việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập cấp xã và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; sắp xếp các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ vào Mặt trận Tổ quốc Việt Nam… mở ra cục diện mới phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới với tầm nhìn lâu dài.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn trình bày chuyên đề “Về sửa đổi hiến pháp và pháp luật; Phương hướng bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031”. 

Ảnh: Phương Hoa - TTXVN

Để đáp ứng yêu cầu trên, phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này tập trung vào 2 nhóm nội dung.

Nhóm thứ nhất là các quy định của Hiến pháp năm 2013 liên quan đến Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội (tập trung ở Điều 9,10), để đáp ứng yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, nêu cao vai trò, trách nhiệm, tính chủ động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, vai trò tập hợp các giai cấp, tầng lớp, hướng mạnh về địa bàn dân cư, gần dân, sát dân, đến từng hộ gia đình.

Nhóm thứ hai là các quy định tại chương 9 của Hiến pháp năm 2013 để thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, do định hướng phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này mang tính giới hạn, dự kiến chỉ liên quan đến khoảng 8/120 điều của Hiến pháp năm 2013 nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ trình Quốc hội hình thức văn bản là Nghị quyết của Quốc hội (tương tự như đã thực hiện tại các lần sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1988, 1989 và 2001).

“Đặc biệt coi trọng việc lấy ý kiến nhân dân đối với việc sửa đổi Hiến pháp, từ ngày 6/5 đến ngày 5/6/2025. Đề nghị Chính phủ cùng với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tiến hành khoa học, dân chủ, thực chất, công khai, minh bạch, lưu ý việc lấy ý kiến cộng đồng dân cư theo Luật Dân chủ ở cơ sở”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Các cơ quan, tổ chức theo phạm vi thẩm quyền, lĩnh vực phụ trách đã tiến hành rà soát, lập danh mục các văn bản quy phạm pháp luật chịu sự tác động của việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp.

Theo Báo cáo của Chính phủ, có khoảng 19.220 văn bản ở Trung ương và địa phương ban hành có nội dung chịu tác động, ảnh hưởng trực tiếp của việc thực hiện chủ trương tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị (gồm 1.180 văn bản của Trung ương, 18.040 của địa phương). Trong đó, sẽ sửa những nội dung liên quan trong các Luật như: Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Luật Cán bộ, công chức, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, các luật về tố tụng, Luật Xử lý vi phạm hành chính… liên quan trực tiếp đến tổ chức bộ máy, quyền, lợi ích cơ bản của người dân, tổ chức, doanh nghiệp, thẩm quyền của địa phương và tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh thuộc các lĩnh vực về ngân sách, đầu tư, quy hoạch.

"Khi tiến hành sửa đổi, bổ sung, đặc biệt lưu ý đến việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần yêu cầu là địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm, phân định rành mạch thẩm quyền giữa trung ương với địa phương, giữa cấp tỉnh với cấp xã, xác định rõ việc nào của chính quyền cấp huyện cần điều chuyển cho chính quyền cấp xã hoặc giao chính quyền cấp tỉnh để tạo thuận lợi cho địa phương trong quá trình thực hiện", Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Tính đến ngày 14/4/2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội sẽ cho ý kiến, thông qua 31 dự án luật, 12 nghị quyết; cho ý kiến đối với 10 dự án luật (chưa kể các nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã sẽ xem xét, quyết định trong thời gian diễn ra Kỳ họp). Đây là khối lượng công việc lớn nhất từ trước đến nay trong lịch sử các kỳ họp Quốc hội.

*Bảo đảm sự đoàn kết, đồng thuận, thống nhất cao

Về phương án xử lý, trên cơ sở nghiên cứu, rà soát, đánh giá của Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao…, Trung ương đã thống nhất ưu tiên cao nhất cho phương án xử lý các vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp bằng các nguyên tắc chung, có tính khái quát, áp dụng được trên diện rộng mà chưa cần phải sửa đổi, bổ sung ngay các luật, nghị quyết của Quốc hội và các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành khác.

Tùy theo phạm vi, yêu cầu, nội dung các vấn đề cần xử lý, Quốc hội có thể xem xét bổ sung quy định chuyển tiếp trong các luật, nghị quyết sẽ được thông qua tại kỳ họp như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, các luật về tổ chức bộ máy, Nghị quyết về sáp nhập tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương…, sửa đổi, bổ sung các điều của Nghị quyết số 190/2025/QH15 hoặc ban hành 1 nghị quyết mới quy định nguyên tắc để xử lý các nội dung này.

Ngoài các dự án luật, nghị quyết đã có trong chương trình thông qua tại Kỳ họp thứ 9, dự kiến khoảng 20 dự án luật cần được bổ sung vào chương trình. Việc sửa đổi, bổ sung các luật này có thể áp dụng một trong các phương thức như dùng 1 luật sửa nhiều luật; ban hành luật sửa đổi, bổ sung một số điều hoặc ban hành luật mới thay thế luật hiện hành.

Đối với các luật, nghị quyết của Quốc hội có quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương các cấp mà chưa thể sửa đổi, bổ sung được ngay, Chính phủ và các cơ quan theo thẩm quyền chủ động ban hành văn bản để phân định tạm thời nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy theo các nguyên tắc chung đã được xác định trong Nghị quyết số 190/2025/QH15 và Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ: Việc sửa đổi Hiến pháp và các luật, nghị quyết có liên quan phải được hoàn thành trước ngày 30/6/2025 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025. Trong đó, quy định điều khoản chuyển tiếp để hoàn thành việc kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy và các đơn vị hành chính cấp xã chính thức đi vào hoạt động chậm nhất là trước ngày 15/8/2025, các đơn vị hành chính cấp tỉnh chính thức đi vào hoạt động chậm nhất là trước ngày 15/9/2025. Đồng thời, có hướng dẫn cụ thể để đảm bảo hoạt động thông suốt, không gián đoạn, phù hợp với lộ trình, kế hoạch thực hiện.

Chủ tịch Quốc hội đặc biệt lưu ý công tác quán triệt trong các cơ quan, đơn vị, địa phương, tổ chức, tuyên truyền, vận động rộng rãi trong toàn dân, định hướng dư luận xã hội, bảo đảm sự đoàn kết, đồng thuận, thống nhất cao, quyết tâm thực hiện trong cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân.

*Dự kiến ngày 15/3/2026 bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân

Về phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031, Chủ tịch Quốc hội nêu bối cảnh cuộc bầu cử lần này, trong đó dự kiến bầu cử sớm hơn so với kỳ bầu cử trước để tạo sự đồng bộ với cấp ủy các cấp, kịp thời triển khai nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIV; thành lập Hội đồng bầu cử quốc gia (dự kiến sẽ trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV).

Dự kiến, ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031 là ngày Chủ nhật, 15/3/2026 và ngày 6/4/2026 họp phiên họp thứ nhất của Quốc hội. Vì vậy, các cơ quan, đơn vị, địa phương phải chủ động chuẩn bị từ sớm, từ xa, ngay sau hội nghị này.

Về phương hướng, nhiệm vụ tổ chức và công tác chuẩn bị, tinh thần chung là như bầu cử nhiệm kỳ trước, tuy nhiên, có yêu cầu mới là: Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác bầu cử, trong quản lý danh sách cử tri, niêm yết danh sách ứng cử viên và công bố kết quả bầu cử.

Về số lượng đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân, Chủ tịch Quốc hội cho biết, dự kiến số lượng đại biểu Quốc hội là 500 đại biểu, trong đó tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách ít nhất là 40%. Định hướng chung về cơ cấu: Đại biểu trẻ tuổi (dưới 40 tuổi) khoảng 10%; đại biểu tái cử khoảng 30%; đại biểu nữ tỷ lệ ít nhất 35%, đại biểu là người dân tộc thiểu số ít nhất 18% tổng số người trong danh sách chính thức ứng cử đại biểu Quốc hội.

Số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân, căn cứ vào quy mô dân số từng đơn vị hành chính; thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức Chính quyền địa phương.

Trường hợp Chủ tịch Hội đồng nhân dân cấp tỉnh là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách thì có 1 Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách; trường hợp Chủ tịch Hội đồng nhân dân là đại biểu hoạt động không chuyên trách thì có 2 Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách.

Trường hợp Trưởng ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách thì Ban có 1 Phó Trưởng ban hoạt động chuyên trách; trường hợp Trưởng ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động kiêm nhiệm thì có 2 Phó trưởng ban hoạt động chuyên trách.

Ở cấp xã (gồm xã, phường, đặc khu): Cơ cấu đại biểu chuyên trách ở Hội đồng nhân dự kiến là 1 Phó Chủ tịch và 2 Phó trưởng Ban.

Định hướng chung về cơ cấu đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp: Đại biểu là người ngoài Đảng, phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 10% ở từng cấp. Đại biểu trẻ tuổi (dưới 35 tuổi), phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 15%. Đại biểu tái cử, phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 30%; bảo đảm ít nhất 35% người trong danh sách chính thức những người ứng cử là phụ nữ. Bảo đảm tỷ lệ hợp lý là người dân tộc thiểu số phù hợp với đặc điểm dân số của từng địa phương.

*Ưu tiên người có trình độ về khoa học công nghệ, người được đào tạo cơ bản về pháp luật

Về tiêu chuẩn đại biểu, cơ bản như kỳ bầu cử trước, tuy nhiên, có điểm mới là ưu tiên người có trình độ về khoa học công nghệ, người được đào tạo cơ bản về pháp luật.

Đặc biệt quán triệt yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại phiên bế mạc Hội nghị Trung ương lần thứ 11 vừa qua là: phải lấy tiêu chuẩn cao nhất là vì yêu cầu công việc, sau đó mới đến các tiêu chí khác.

Về yêu cầu đặt ra đối với công tác bầu cử, Chủ tịch Quốc hội cho biết, Bộ Chính trị yêu cầu các cấp ủy, các tổ chức đảng có kế hoạch lãnh đạo, chỉ đạo cụ thể, để tổ chức thắng lợi cuộc bầu cử. Các tỉnh ủy, thành ủy thành lập Ban chỉ đạo để lãnh đạo toàn diện công tác bầu cử, trực tiếp chỉ đạo từ cấp tỉnh xuống cấp xã.

Cùng với đó, lãnh đạo tốt công tác nhân sự, bảo đảm phát huy dân chủ và sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Đảng trong công tác cán bộ; có giải pháp chỉ đạo bầu đủ số lượng đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp, đặc biệt coi trọng tới chất lượng đại biểu, đồng thời đảm bảo cơ cấu hợp lý.

Bộ Chính trị cũng yêu cầu tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tốt việc tổ chức hiệp thương giới thiệu người ra ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp; chỉ đạo tốt công tác tuyên truyền, phổ biến sâu rộng về nội dung, yêu cầu, ý nghĩa của cuộc bầu cử; các quy định của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân. Đồng thời, chỉ đạo chặt chẽ việc bảo đảm an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội; giải quyết kịp thời, đúng pháp luật các khiếu nại, tố cáo của công dân.

Đảng ủy các cơ quan Đảng Trung ương, Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Chính phủ, Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội đồng bầu cử quốc gia, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp sẽ ban hành kế hoạch cụ thể để triển khai, hướng dẫn thực hiện.

Nhắc lại phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên bế mạc Hội nghị Trung ương lần thứ 11 vừa qua là: công việc trước mắt rất bộn bề, thực tiễn cuộc sống đang đòi hỏi cấp bách, nhân dân, cán bộ đảng viên đang mong chờ, nhiệm vụ phía trước rất nặng nề, gian khó…, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, Quốc hội sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao nhất trước Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, trước cử tri và nhân dân. Đảng ủy Quốc hội sẽ lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đầy đủ Nghị quyết số 60-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII; phối hợp chặt chẽ, thực chất, thường xuyên với Đảng ủy Chính phủ; quán triệt kỹ lưỡng tới Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Tổ đảng các đoàn đại biểu Quốc hội để Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV thành công tốt đẹp./.