Hà Nội có đủ tiềm lực để hiện thực hóa mục tiêu trở thành một trong những trung tâm du lịch thông minh – bền vững hàng đầu khu vực, nơi di sản được bảo tồn, tôn vinh và phát huy trong bối cảnh mới.
Hà Nội hiện là địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng di sản văn hóa. Khối lượng di sản khổng lồ này khi kết hợp cùng công nghệ số sẽ trở thành nguồn lực lớn để phát triển công nghiệp văn hóa, đưa du lịch Thủ đô bứt phá mạnh mẽ.
* Chủ động chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ
Không chỉ giữ vai trò là trung tâm chính trị - văn hóa của cả nước, Hà Nội còn là “bảo tàng sống” với gần 6.000 di tích văn hóa, lịch sử.
Văn Miếu - Quốc Tử Giám (quần thể kiến trúc Nho học lớn nhất và lâu đời nhất Việt Nam) mỗi năm đón khoảng 2,5 triệu lượt khách tham quan. Nhận thức rõ vai trò của chuyển đổi số, Trung tâm Hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã chủ động chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ trong công tác bảo tồn và phục vụ du khách.
Từ năm 2023, di tích này chính thức áp dụng bán vé điện tử trực tuyến dành cho khách đoàn, sử dụng mã QR để vào cổng. Trước đây vào dịp cao điểm, hàng chục nghìn lượt khách xếp hàng dài chờ mua vé giấy gây ùn tắc. Việc áp dụng vé điện tử đã khắc phục tình trạng này, giúp tiết kiệm thời gian, tạo ấn tượng tích cực ngay từ đầu hành trình. Theo bà Nguyễn Liên Hương, Phó Giám đốc Trung tâm Hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám: “Ứng dụng công nghệ không chỉ nâng cao chất lượng dịch vụ mà còn góp phần gìn giữ sự linh thiêng của di tích, đồng thời mở rộng không gian trải nghiệm công nghệ hiện đại”.
Sau 2 năm triển khai cho thấy, hệ thống bán vé điện tử đã giúp tăng hiệu quả quản lý, minh bạch hóa tài chính, phòng ngừa gian lận, tối ưu hóa quy trình vận hành và gia tăng doanh thu từ các dịch vụ số bổ trợ. Đồng thời, di tích có thêm điều kiện để phát triển các sản phẩm du lịch sáng tạo như: tour đêm, thuyết minh tự động, sách điện tử về bia Tiến sĩ…
Tuy nhiên, quá trình triển khai công nghệ tại các di tích vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Cụ thể như: hạ tầng mạng chưa ổn định, dễ gây gián đoạn hệ thống vé điện tử khi mất kết nối. Việc áp dụng bán vé điện tử phù hợp hơn với khách đoàn, trong khi khách lẻ đôi lúc phải chờ lâu nếu thiếu thiết bị hỗ trợ. Ngoài ra, thiết kế vé điện tử cũng cần cải tiến để tránh tình trạng nhỏ, dễ thất lạc và thiếu yếu tố song ngữ, gây khó khăn cho khách quốc tế và đặc biệt vé không có giá trị kỷ niệm. Đội ngũ nhân sự vận hành cần được đào tạo thường xuyên để xử lý sự cố, bảo đảm hệ thống hoạt động liên tục, nhất là vào mùa cao điểm.
* Xu hướng tất yếu
Thực tiễn tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám và nhiều điểm đến khác có thể khẳng định: ứng dụng công nghệ vào phát triển du lịch Hà Nội là xu hướng tất yếu, không làm mất đi giá trị truyền thống mà ngược lại còn gia tăng chiều sâu trải nghiệm, nâng cao khả năng tiếp cận di sản.
Theo các chuyên gia, Hà Nội cần nâng cấp hạ tầng mạng và thiết bị, xây dựng chế độ offline tạm thời cho hệ thống in vé; cải tiến thiết kế vé, tích hợp thêm thông tin song ngữ Việt - Anh và yếu tố lưu niệm. Thành phố tăng cường hướng dẫn, truyền thông đa ngôn ngữ, triển khai ứng dụng bán vé qua fanpage, website hoặc app di động; đào tạo nhân sự chuyên sâu, xây dựng quy trình bảo trì định kỳ để bảo đảm hệ thống vận hành ổn định.
Đồng thời, việc phát triển các nền tảng số du lịch tích hợp dữ liệu, điều phối dịch vụ, giám sát tác động môi trường sẽ mở ra hướng đi mới, đưa Hà Nội tiến gần hơn mục tiêu trở thành đô thị du lịch thông minh và bền vững hàng đầu khu vực. Việc số hóa di sản không chỉ dừng ở lưu trữ, bảo tồn mà còn tạo điều kiện hình thành sản phẩm văn hóa số chất lượng cao, phù hợp với công chúng thời đại mới. Từ đó, di sản được lan tỏa rộng rãi, gia tăng giá trị kinh tế và khẳng định vị thế của Hà Nội trên bản đồ du lịch toàn cầu.
* Đầu tư hạ tầng công nghệ và thúc đẩy tiêu dùng xanh
Nhiều điểm đến của Hà Nội trong những năm qua đã bước đầu triển khai vé điện tử, tích hợp mã QR, cổng kiểm soát thông minh và thanh toán trực tuyến như: Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hoàng Thành Thăng Long, di tích Nhà tù Hỏa Lò, Làng cổ Đường Lâm… Những ứng dụng này giúp minh bạch hóa quy trình, giảm ùn tắc; đồng thời gia tăng trải nghiệm văn minh, thuận tiện cho du khách.
Tiêu biểu: Phường Hai Bà Trưng đã triển khai mô hình điểm ứng dụng công nghệ thông tin trong tuyên truyền, quảng bá di tích tại chùa Liên Phái. Đến nay, địa phương đã triển khai thành công mã QR tại hơn 28 điểm di tích lịch sử trên địa bàn phục vụ du khách. Lần đầu đến thăm chùa Liên Phái, ông Nguyễn Minh Thắng (phường Cầu Giấy) chia sẻ, những thông tin số hóa tiện lợi. Chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh, người dân, du khách thập phương quét mã QR sẽ có được những thông tin, hình ảnh về những di tích lịch sử chùa Liên Phái. Do đó, việc khám phá, tìm hiểu di tích trở nên dễ dàng, thú vị hơn.
Các Ban Quản lý khu di tích cho biết, từ khi ứng dụng công nghệ vào quảng bá, lượng khách đến các điểm gia tăng. Cụ thể: Tại Hoàng Thành Thăng Long, công nghệ 3D mapping và phần mềm tương tác đang được triển khai trong trưng bày. Việc số hóa các không gian trưng bày và các hiện vật trưng bày với định dạng 360, 3D và chương trình tham quan ảo cho phép người xem sử dụng các thiết bị thông minh để tìm hiểu tạo nên sức hấp dẫn của Di sản đối với khách tham quan. Ứng dụng công nghệ số hiện đại đã giúp du khách kết nối, tương tác tốt hơn với di sản; từ đó gia tăng đáng kể trải nghiệm tham quan.
Ông Nguyễn Quyết Tâm (chuyên gia Chuyển đổi số du lịch, Ủy viên Ủy ban Chính phủ số VINASA, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần VietISO) cho biết, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang trở thành hai trụ cột chiến lược không thể tách rời trong định hướng phát triển du lịch thông minh. Với Hà Nội - một điểm đến di sản có sức hút lớn và áp lực vận hành ngày càng gia tăng, đây không chỉ là xu thế mà là lộ trình tất yếu để phát triển bền vững và bứt phá.
Theo ông Nguyễn Quyết Tâm, bán vé điện tử là một trong những giải pháp then chốt, mang lại “lợi ích kép” khi vừa hỗ trợ chuyển đổi xanh bằng việc giảm sử dụng giấy, tối ưu tài nguyên vừa nâng cao trải nghiệm du khách thông qua khả năng đặt vé trực tuyến, kiểm soát dòng khách và tương tác tức thời. Mục tiêu đến năm 2030, từ 80 - 90% điểm đến ở Hà Nội sẽ áp dụng bán vé điện tử và đặt vé/lịch trực tuyến. Điều này thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của thành phố trong việc hiện thực hóa lộ trình chuyển đổi số toàn diện ngành du lịch.
Để đạt mục tiêu này, Hà Nội cần xây dựng hệ sinh thái vé điện tử liên thông, phát triển nền tảng dữ liệu tập trung, chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ, đầu tư hạ tầng công nghệ và thúc đẩy tiêu dùng xanh từ phía du khách.
Trong bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến những biến chuyển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xu hướng phát triển bền vững, du lịch Việt Nam nói chung và du lịch Hà Nội nói riêng đứng trước yêu cầu phải đổi mới toàn diện. Với quyết tâm của chính quyền, sự đồng hành của doanh nghiệp và cộng đồng, Hà Nội có đủ tiềm lực để hiện thực hóa mục tiêu trở thành một trong những trung tâm du lịch thông minh – bền vững hàng đầu khu vực, nơi di sản được bảo tồn, tôn vinh và phát huy trong bối cảnh mới./.
