Đồng Tháp đang tập trung duy trì bảo tồn một số làng nghề, làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền...
Nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa, truyền thống, phát triển kinh tế - xã hội nông thôn và xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, tỉnh Đồng Tháp quan tâm bảo tồn và phát triển các nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống.
*Nhiều làng nghề ở đất Sen hồng
Hình thành và phát triển từ hơn 100 năm qua, Làng nghề dệt chiếu Định Yên (thuộc huyện Lấp Vò) lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Hiện nay, làng nghề có trên 800 hộ làm nghề dệt chiếu, đa số đều sử dụng máy dệt nên nâng cao năng suất lao động. Trung bình mỗi năm, làng chiếu Định Yên sản xuất hàng triệu chiếc chiếu các loại, tiêu thụ tại các tỉnh, thành phố khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Thành phố Hồ Chí Minh và xuất khẩu sang Campuchia. Làng nghề dệt chiếu Định Yên đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.
Tính đến nay, bà Nguyễn Thị Kim Quí (ở xã Định Yên) đã có gần 50 năm theo nghề dệt chiếu. Bà Quí chia sẻ, dệt chiếu là nghề truyền thống của gia đình, tuy lớn tuổi nhưng bà vẫn luôn yêu nghề. Nhờ có máy dệt, nhẹ công lao động, sản lượng làm ra lại nhiều hơn dệt thủ công nên bà còn làm nghề này cho đến nay. Thị trường chiếu rất rộng nên không lo đầu ra, tuy nhiên chi phí sản xuất, nhất là cây lác - nguồn nguyên liệu làm chiếu tăng giá nên ảnh hưởng đến lợi nhuận.
Ở huyện biên giới Hồng Ngự, làng nghề dệt choàng (còn gọi là dệt khăn rằn) ở xã Long Khánh A cũng được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. Hiện tại, làng nghề này có gần 60 hộ làm nghề dệt choàng, 150 khung dệt, tạo việc làm cho hơn 300 lao động địa phương. Hằng năm, làng nghề sản xuất, cung ứng cho thị trường trong và ngoài nước hơn 5 triệu chiếc khăn choàng các loại.
Tiếp nối nghề dệt choàng từ mẹ, ông Dương Văn Lực ở xã Long Khánh A, huyện Hồng Ngự có thâm niên 40 năm theo nghề. Ông Lực cho biết, nghề dệt choàng giúp gia đình ông có thu nhập, nuôi các con học hành thành đạt. Ông rất mong làng nghề ngày càng phát triển hơn. Đã lớn tuổi nên ông đang truyền nghề lại cho con cháu để giữ gìn nghề truyền thống của địa phương.
Hiện nay, toàn tỉnh có 40 nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận theo quy định; trong đó, có một nghề truyền thống, 21 làng nghề và 18 làng nghề truyền thống với các sản phẩm khá đa dạng, tập trung chủ yếu vào 3 nhóm: chế biến và bảo quản nông, lâm thủy sản; sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ; sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh. Đặc biệt, Đồng Tháp có 5 nghề truyền thống, làng nghề là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.
Theo UBND tỉnh Đồng Tháp, đến năm 2024, toàn tỉnh có 3.890 cơ sở sản xuất, kinh doanh trong các làng nghề, làng nghề truyền thống với hơn 8.600 lao động, trong đó lao động thường xuyên chiếm 65,76%. Tổng doanh thu của làng nghề, làng nghề truyền thống đạt khoảng hơn 2.000 tỷ đồng/năm; thu nhập bình quân khoảng 4,9 triệu đồng/người/tháng (tăng 1,47 lần so với năm 2020). Nhóm sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh có thu nhập cao nhất khoảng 7 triệu đồng/người/tháng.
Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của xã hội và khoa học công nghệ cũng có ảnh hưởng đến nhiều nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống. Điển hình như làng nghề đan cần xé bằng tre, trúc ở xã Tân Thành (huyện Lai Vung) bị thu hẹp thị trường vì cạnh tranh bởi những vật dụng bằng nhựa; làng nghề đóng xuồng, ghe xã Long Hậu (huyện Lai Vung) cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn bởi giao thông đường bộ phát triển, bị cạnh tranh bởi xuồng, ghe bằng chất liệu composite. Tình hình tiêu thụ sản phẩm làm ra gặp khó khăn nên không ít hộ đành bỏ nghề truyền thống của địa phương.
*Gìn giữ, phát triển các làng nghề
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Huỳnh Minh Tuấn cho biết, bảo tồn và phát triển nghề, làng nghề nhằm giữ gìn và phát huy các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của địa phương; khuyến khích, hỗ trợ các chủ thể sản xuất tại các làng nghề tích cực tham gia Chương trình OCOP, từng bước thúc đẩy phát triển sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị sản phẩm làng nghề...
Nhiều người dân và cơ sở ở các làng nghề mạnh dạn áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, máy móc vào sản xuất, giúp nâng cao năng suất lao động. Gia đình có 4 đời gắn bó với nghề dệt chiếu, ông Nguyễn Ngọc Thanh, chủ Cơ sở chiếu Thanh Hùng (xã Định Yên) cho biết, nhờ áp dụng hệ thống máy dệt chiếu giúp gia đình nâng cao sản lượng và chất lượng chiếu. Nếu dệt bằng tay thì hằng ngày 2 người dệt chỉ được từ 4 - 5 chiếc chiếu, còn dệt bằng máy, mỗi người dệt từ 10 - 12 chiếc chiếu/ngày. Cơ sở của ông đã đầu tư 10 máy dệt chiếu, tạo việc làm thường xuyên cho 16 lao động địa phương.
Một số người dân trong các làng nghề đã không ngừng cải tiến, sáng tạo, sản xuất ra những sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường. Chẳng hạn, sản phẩm của làng nghề dệt choàng xã Long Khánh A không chỉ có màu đen, màu nâu mà còn thêu trên đó những hình ảnh đặc trưng của Đồng Tháp (hoa sen, sếu đầu đỏ…). Làng nghề còn đa dạng hóa các sản phẩm từ nguyên liệu khăn choàng như: áo sơ mi, áo dài, túi xách, mũ, cà vạt…
Gia đình ông Nguyễn Văn Tốt (thường gọi Bảy Tốt, ở xã Long Hậu) có 4 đời làm nghề đóng xuồng, ghe. Không thể đứng nhìn làng nghề truyền thống của quê hương dần mai một nên ông Bảy Tốt chuyển sang làm sản phẩm thủ công mỹ nghệ là những loại xuồng, ghe truyền thống. Ông Bảy Tốt cho hay, khách hàng của ông đến từ nhiều tỉnh, thành phố trong nước và cả nước ngoài. Giá bán mỗi sản phẩm xuồng, ghe mini từ 400 nghìn đồng đến 6 triệu đồng, tùy thuộc vào mẫu mã, kích thước. Nghề đóng xuồng, ghe thu nhỏ giúp mang lại thu nhập và góp phần gìn giữ làng nghề truyền thống.
Theo UBND tỉnh Đồng Tháp, trong năm nay, tỉnh tập trung duy trì bảo tồn một số làng nghề, làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền, gồm: các làng nghề đan lưới, đan thúng, rổ, đan cần xé, đan bội và đan lờ, lợp; các làng nghề truyền thống là đóng xuồng, ghe, đan mê bồ, sản xuất bột. Tỉnh phấn đấu duy trì ít nhất 75% làng nghề, làng nghề truyền thống hoạt động có hiệu quả; phấn đấu nâng tỷ lệ làng nghề, làng nghề truyền thống có sản phẩm được phân hạng theo Chương trình OCOP lên 35%; thu nhập bình quân của lao động tăng ít nhất 1,5 lần so với năm 2020…
Theo ông Huỳnh Minh Tuấn, để bảo tồn và phát triển các nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống, UBND tỉnh Đồng Tháp đã xác định nhiệm vụ, giải pháp cần thực hiện trong thời gian tới như: Tổ chức tuyên truyền, tập huấn nâng cao nhận thức về bảo tồn và phát triển nghề, làng nghề, làng nghề truyền thống; quan tâm đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực cho các làng nghề. Cùng với đó, tỉnh thành lập, đổi mới các hình thức tổ chức sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh tại các làng nghề; hỗ trợ xúc tiến thương mại; tăng cường quản lý nhà nước đối với làng nghề, rà soát, hỗ trợ, chuẩn hóa các sản phẩm làng nghề đủ điều kiện lập hồ sơ tham gia đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP; đề xuất xây dựng mô hình du lịch nông thôn, du lịch làng nghề có tiềm năng...
