Lễ hội nhằm ôn lại trang sử hào hùng, tôn vinh những giá trị văn hóa, lịch sử của cuộc khởi nghĩa Yên Thế; đồng thời, giáo dục truyền thống, lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Ngày 16/3, tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt “Những địa điểm Khởi nghĩa Yên Thế (Bắc Giang), UBND huyện Yên Thế long trọng tổ chức khai mạc Lễ hội kỷ niệm 141 năm Khởi nghĩa Yên Thế (1884-2025). Lãnh đạo tỉnh Bắc Giang, huyện Yên Thế cùng đông đảo nhân dân và du khách thập phương tham dự.
Lễ hội nhằm ôn lại trang sử hào hùng, tinh thần đấu tranh anh dũng của Đề Nắm, Đề Thám và các nghĩa quân giai đoạn cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX; tiếp tục khẳng định, tôn vinh những giá trị văn hóa, lịch sử của cuộc khởi nghĩa Yên Thế. Đồng thời, giáo dục truyền thống, lòng tự hào dân tộc, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, tạo thêm tinh thần, động lực và sức mạnh cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Phát biểu khai mạc, Chủ tịch UBND huyện Yên Thế Thân Hải Nam cho biết, Khởi nghĩa Yên Thế nổ ra năm 1884, trong bối cảnh thực dân Pháp xâm lược nước ta. Với trận mở màn giành thắng lợi tại Đức Lân (huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên), Đề Nắm (tức Lương Văn Nắm) đã cùng các nghĩa sĩ trở về đình Thế Lộc (nay là đình Hả, xã Tân Trung, huyện Tân Yên) tổ chức Lễ tế cờ ngày 16/3/1884, chính thức phát động cuộc khởi nghĩa vũ trang chống lại thực dân Pháp xâm lược và bè lũ tay sai bán nước.
Tháng 3/1892, Đề Nắm bị sát hại, Hoàng Hoa Thám (còn gọi là Đề Thám), một vị tướng tài của nghĩa quân đã đứng lên tiếp tục giương cao ngọn cờ khởi nghĩa, trở thành thủ lĩnh tối cao với biệt danh "Hùm xám Yên Thế". Hoàng Hoa Thám đã củng cố, tập hợp lực lượng tổ chức Lễ tế cờ xuất trận tại đình Đông (phường Bích Động, thị xã Việt Yên ngày nay) vào ngày 19/12/1892. Kể từ đây, Hoàng Hoa Thám chính thức trở thành thủ lĩnh và là linh hồn của cuộc khởi nghĩa Yên Thế. Với tài năng quân sự lỗi lạc, Đề Thám đã dựa vào núi rừng để tổ chức nhiều trận đánh gan dạ và táo bạo, làm cho giặc Pháp phải bao phen bạt vía, kinh hồn.
Năm 1913, người anh hùng áo vải Hoàng Hoa Thám bị thực dân Pháp sát hại, cuộc khởi nghĩa Yên Thế đi vào thoái trào.
Khởi nghĩa Yên Thế được các nhà nghiên cứu lịch sử đánh giá "là cuộc khởi nghĩa vũ trang của nông dân lớn nhất, bền bỉ nhất, oanh liệt nhất trong lịch sử dân tộc chống thực dân Pháp trước khi có Đảng". Cuộc khởi nghĩa là một minh chứng đầy thuyết phục về sức mạnh tiềm tàng của người nông dân, đóng góp nhiều kinh nghiệm quý vào kho tàng lịch sử quân sự Việt Nam, đặc biệt là nghệ thuật chiến tranh du kích, chiến tranh nhân dân, lập làng chiến đấu, vừa đánh, vừa đàm... được vận dụng sáng tạo trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ sau này. Trong cuộc khởi nghĩa, Hoàng Hoa Thám đã thể hiện phẩm chất của một thiên tài quân sự, người mà chính giới Pháp cũng phải thừa nhận "mỗi thế kỷ chỉ xuất hiện một lần mà thôi”.
Với những giá trị tiêu biểu, năm 2012, Di tích lịch sử “Những địa điểm khởi nghĩa Yên Thế” được công nhận là là Di tích Quốc gia đặc biệt; Lễ hội Yên Thế được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Tiếp nối truyền thống anh hùng cách mạng, hơn một thế kỷ qua, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Yên Thế không ngừng khắc phục khó khăn, phát huy tiềm năng, lợi thế, tận dụng thời cơ đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội và đạt được nhiều thành tựu. Tốc độ tăng trưởng giai đoạn 2020-2025 ước đạt 10,1%/năm; nhiều loại cây, con, hàng hóa có thế mạnh tiếp tục được khai thác, phát huy có hiệu quả như: các sản phẩm từ Gà đồi, chè Bản Ven, cây ăn quả, rừng kinh tế, sản xuất giống cây trồng... Yên Thế là huyện đầu tiên của các tỉnh phía Bắc xây dựng thành công và giữ vững Vùng an toàn dịch bệnh cúm gia cầm; ước đến hết năm 2025, toàn huyện có 52 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên…
Sau phần lễ là Chương trình nghệ thuật với chủ đề: “Yên Thế - Bản hùng ca bất tử”, được dàn dựng công phu do các nghệ sĩ Nhà hát Chèo Việt Nam và Nhà hát Chèo Bắc Giang biểu diễn, tái hiện Lễ tế cờ của Anh hùng áo vải Hoàng Hoa Thám và nghĩa quân Yên Thế năm xưa. Đồng thời, giới thiệu quê hương Bắc Giang, Yên Thế và cuộc khởi nghĩa Yên Thế; kể chuyện người Anh hùng áo vải Hoàng Hoa Thám và cuộc khởi nghĩa Yên Thế hội nhập và phát triển.
Lễ hội kỷ niệm 141 năm Khởi nghĩa Yên Thế diễn ra đến ngày 17/3 với các nghi lễ trang nghiêm như: Lễ tế thần, lễ dâng hương và lễ phóng sinh, cùng với đó là các hoạt động văn hóa, tinh thần vui tươi, bổ ích, mang đậm bản sắc văn hóa địa phương như: Phiên chợ quê, hội trại thanh niên, biểu diễn múa rối nước, văn nghệ, đẩy gậy, kéo co, bắn nỏ, chọi dê./.
