Đột phá theo Nghị quyết 57: Để thị trường công nghệ hiện đại, minh bạch và ngày càng hiệu quả
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ được hoàn thiện theo hướng toàn diện, hiện đại và phù hợp yêu cầu phát triển của nền kinh tế số.
Trong bối cảnh các chính sách pháp luật về khoa học công nghệ ngày càng được hoàn thiện nhằm sớm đưa Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia vào cuộc sống, sáng 10/12, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV với 89,01% đại biểu có mặt biểu quyết tán thành. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ giúp thị trường công nghệ hiện đại, minh bạch và ngày càng hiệu quả; cùng với đó, nâng cao năng lực công nghệ và tăng sức cạnh tranh trong kỷ nguyên mới.
* Mở rộng quan niệm
Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, dự thảo Luật đã tiếp thu đầy đủ ý kiến các đại biểu Quốc hội, các cơ quan hữu quan, kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến của các thành viên Chính phủ. Sau khi tiếp thu, giải trình và chỉnh lý, dự thảo Luật Chuyển giao công nghệ đã chỉnh sửa 21 điều, bổ sung một điều mới và bãi bỏ 9 điều.
Nội dung các điều, khoản của dự thảo Luật đã thể chế hóa tương đối đầy đủ các chủ trương, chính sách mới của Đảng; đáp ứng các yêu cầu, mục tiêu, sửa đổi, bổ sung Luật. Về đối tượng công nghệ, dự thảo Luật mở rộng quan niệm không chỉ giới hạn trong máy móc, thiết bị mà còn bao gồm tri thức, dữ liệu, thiết kế, mô hình, thuật toán, phần mềm và trí tuệ nhân tạo, coi tất cả là đối tượng công nghệ theo nghĩa đầy đủ. Dự thảo cũng quy định rõ các hình thức chuyển giao tài liệu công nghệ, quy trình quản lý chất lượng, tiêu chuẩn và thông số kỹ thuật, phản ánh xu thế công nghệ hiện nay khi giá trị gia tăng tập trung vào tài sản vô hình, mô hình sáng tạo linh hoạt và giải pháp số.
Dự thảo hoàn thiện các quy định xác lập và bảo vệ quyền sở hữu và sử dụng công nghệ theo pháp luật về sở hữu trí tuệ, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, quản lý tài sản công, Luật Dân sự, các luật liên quan và điều ước quốc tế. Theo đó tổ chức, cá nhân có quyền sở hữu hoặc sử dụng công nghệ hợp pháp được thương mại hóa công nghệ hoặc góp vốn bằng công nghệ vào dự án đầu tư hoặc doanh nghiệp.
* Tháo gỡ các vướng mắc trong thương mại hóa kết quả nghiên cứu
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ được hoàn thiện theo hướng toàn diện, hiện đại và phù hợp yêu cầu phát triển của nền kinh tế số. Luật tập trung làm rõ khái niệm, mở rộng phạm vi điều chỉnh, tăng cường minh bạch trong các giao dịch công nghệ. Việc sửa đổi nhằm tháo gỡ các vướng mắc lâu nay trong thương mại hóa kết quả nghiên cứu, kết nối cung - cầu công nghệ và mở rộng cơ hội hợp tác giữa các chủ thể trong và ngoài nước.
Một trong những thay đổi quan trọng là chuyển cách tiếp cận từ “kiểm soát” sang “thúc đẩy đổi mới sáng tạo”, tạo nên môi trường pháp lý cởi mở và linh hoạt hơn cho hoạt động chuyển giao công nghệ. Theo định hướng mới, công nghệ không chỉ là phương tiện sản xuất mà được coi là tài sản có giá trị, có thể định giá, góp vốn, thương mại hóa và phân chia lợi nhuận minh bạch. Các quy định liên quan đến định giá công nghệ, góp vốn bằng công nghệ, cơ chế chia sẻ rủi ro trong hợp tác nghiên cứu và phát triển được làm rõ, tạo cơ sở cho thị trường công nghệ phát triển lành mạnh và thực chất. Quản lý rủi ro và thẩm định công nghệ là nội dung được nhiều đại biểu quan tâm.
Chủ trương của Đảng và Nhà nước là kiểm soát công nghệ lạc hậu và công nghệ có nguy cơ gây hại đến sức khỏe, môi trường. Luật quy định thẩm định công nghệ chỉ áp dụng cho dự án sử dụng công nghệ hạn chế chuyển giao hoặc có nguy cơ tác động xấu đến môi trường, nhằm phòng ngừa rủi ro ngay từ đầu. Điều này phù hợp với nguyên tắc bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng, vì các hậu quả nếu xảy ra sẽ khó khắc phục và chi phí cao hơn nhiều so với kiểm soát sớm.
Một nội dung quan trọng khác là phân cấp thẩm định công nghệ cho địa phương. Phân cấp chỉ phát huy hiệu quả khi đi kèm bộ tiêu chí quốc gia rõ ràng, công bố công khai kết quả thẩm định và quyền giám sát, hậu kiểm của cơ quan quản lý nhà nước. Hậu kiểm được tăng cường để ngăn ngừa các rủi ro như nâng khống giá công nghệ, tiếp nhận công nghệ lạc hậu hoặc gây ô nhiễm môi trường, nhưng không tạo rào cản cho hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp. Luật cũng chú trọng phát triển các tổ chức trung gian, yếu tố then chốt của thị trường công nghệ. Các tổ chức môi giới, tư vấn, đánh giá công nghệ, thẩm định giá và kết nối cung - cầu được hỗ trợ phát triển chuyên nghiệp và minh bạch hơn. Việc xây dựng các sàn giao dịch công nghệ và cơ chế hỗ trợ đổi mới sẽ khắc phục những điểm yếu lâu nay của hệ sinh thái trung gian, tạo nền tảng vận hành thông suốt cho thị trường.
Để nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh, Luật đặt trọng tâm vào chuyển đổi số toàn diện trong giám sát, thống kê và công bố công khai hoạt động chuyển giao công nghệ và công nghệ cao. Các quy định chi tiết, mang tính định lượng sẽ do Chính phủ hướng dẫn để bảo đảm linh hoạt, kịp thời với thực tiễn. Nhà nước tiếp tục áp dụng cơ chế hậu kiểm với chế tài mạnh, đồng thời quan tâm toàn bộ vòng đời công nghệ từ nghiên cứu, phát triển, thử nghiệm đến ứng dụng và đặc biệt là giai đoạn thương mại hóa. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ vừa bảo đảm kiểm soát rủi ro, vừa tạo thuận lợi cho hoạt động đầu tư, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực công nghệ và sức cạnh tranh quốc gia. Đây cũng là một trong những nội dung trọng tâm Nghị quyết số 57 hướng tới./.
