Các đại biểu tập trung thảo luận về các vấn đề liên quan đến xã hội hóa, hợp tác công tư trong xử lý chất thải rắn sinh hoạt; kinh nghiệm xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích, xử lý chất thải rắn sinh hoạt của một số nước trên thế giới.
Ngày 12/12, tại Hà Nội, Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp với các đơn vị có liên quan tổ chức Hội thảo “Kinh nghiệm thu hút đầu tư tư nhân, hợp tác công tư trong các dự án chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam”.
Phát biểu khai mạc hội thảo, Tiến sĩ Phạm Thị Trầm, Phó Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn và Phát triền bền vững cho biết, theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, nhà nước khuyến khích xã hội hóa, áp dụng mô hình hợp tác công tư trong hoạt động thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Đồng thời, Luật Đối tác công tư (PPP) năm 2020 cũng đã tạo ra cơ sở pháp lý và khung cơ chế quan trọng để triển khai các dự án PPP trong lĩnh vực xử lý chất thải. Thông qua hợp tác công tư, các công nghệ tiên tiến như đốt rác phát điện có thể được ứng dụng, góp phần cải thiện môi trường, tối ưu hóa việc tái sử dụng và khai thác giá trị từ chất thải.
Tuy nhiên, trên thực tế, việc xã hội hóa và thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư xử lý chất thải rắn sinh hoạt vẫn còn gặp nhiều trở ngại. Một số chính sách còn trong quá trình xây dựng, cụ thể hóa nên chưa phát huy tác dụng rõ rệt. Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng và lấy ý kiến đối với dự thảo Thông tư hướng dẫn một số nội dung liên quan đến hoạt động đầu tư trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt, nhằm tạo hành lang pháp lý đồng bộ và khả thi hơn cho triển khai thực tế. "Do đó, mục tiêu của hội thảo nhằm đề xuất các giải pháp chính sách quản lý, giải pháp xây dựng mô hình hợp tác công tư trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt hiệu quả, theo tinh thần của Luật Bảo vệ môi trường 2020”, Tiến sĩ Phạm Thị Trầm nhấn mạnh.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thế Chinh, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP, Nghị định 45/2022/NĐ-CP, cơ chế PPP và đấu thầu dịch vụ công đã đưa ra các điều khoản quy định để hình thành khung Chính sách thu hút đầu tư, huy động tư nhân, xã hội hóa thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Thế Chinh cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện, nhất là chủ trương lớn của Đảng theo Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân; triển khai sửa Luật Bảo vệ môi trường áp dụng cho lĩnh vực chất thải.
Đề xuất hoàn thiện khung Chính sách thu hút đầu tư, huy động tư nhân, xã hội hóa thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo Luật Bảo vệ môi trường, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thế Chinh cho rằng, trước hết các cơ quan chức năng cần hoàn thiện quy hoạch mạng lưới thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật - môi trường cho dự án; xây dựng cơ chế giá dịch vụ và phí rác minh bạch, đủ bù chi phí; ưu đãi tài chính để thu hút doanh nghiệp; cơ chế hỗ trợ đầu tư công, tư; đồng thời, cần hoàn thiện cơ chế đấu thầu, lựa chọn nhà đầu tư; chính sách phân loại rác, nguyên liệu đầu vào ổn định; tăng minh bạch, giám sát và trách nhiệm giải trình…
Chia sẻ mô hình điển hình đã triển khai tại Việt Nam, kỹ sư Nguyễn Bá Hội, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Thực hành Sống xanh Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, không có mô hình công nghệ nào hiệu quả khi rác không được phân loại tại nguồn. Cộng đồng chính là “hệ thống xử lý rác tự nhiên” rẻ nhất, bền vững và hiệu quả nhất. Thực tế đã chứng minh điều này qua các mô hình như xã Mỹ Hiệp (Đồng Tháp) và Thiềng Liềng, Cần Giờ (Thành phố Hồ Chí Minh) - những mô hình chi phí thấp nhưng mang lại hiệu quả cao, đặc biệt phù hợp tại các khu vực có mạng lưới sông rạch dày đặc. Kết quả triển khai cho thấy, chỉ cần hướng dẫn đúng và tổ chức đúng, người dân hoàn toàn có thể làm chủ hoạt động quản lý chất thải tại địa phương.
Trong bối cảnh Việt Nam chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn và thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0”, việc tăng cường sự tham gia của cộng đồng không chỉ là yêu cầu của chính sách, mà còn là giải pháp chiến lược nhằm giảm tải cho hệ thống thu gom – vận chuyển – xử lý chất thải hiện nay.
Tại hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận về các vấn đề liên quan đến xã hội hóa, hợp tác công tư trong xử lý chất thải rắn sinh hoạt; kinh nghiệm xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút đầu tư trong thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt của một số nước trên thế giới; vai trò của Quỹ đầu tư trong bảo vệ môi trường... Cùng với đó, các diễn giả đề xuất chính sách quản lý, giải pháp xây dựng mô hình hợp tác công tư trong phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trong bối cảnh triển khai chính quyền địa phương 2 cấp./.
