Tỉnh Vĩnh Long hiện có hơn 81.000 học sinh Khmer ở các cấp học. Để bảo tồn và phát huy tiếng Khmer, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh đã đưa chương trình dạy chữ Khmer vào hệ thống giáo dục phổ thông.
Tỉnh Vĩnh Long có tổng dân số gần 4,2 triệu người, trong đó dân tộc Khmer khoảng 8,4%. Nhiều năm qua, công tác bảo tồn tiếng nói, chữ viết Khmer luôn là nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển giáo dục và văn hóa của địa phương. Nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, ngành giáo dục và cộng đồng dân cư, đặc biệt là các chùa Phật giáo Nam tông Khmer, việc dạy và học chữ Khmer tại Vĩnh Long đạt được nhiều kết quả tích cực.
*Mở rộng mạng lưới, nâng cao chất lượng
Tỉnh Vĩnh Long hiện có hơn 81.000 học sinh Khmer ở các cấp học. Để bảo tồn và phát huy tiếng Khmer, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh đã đưa chương trình dạy chữ Khmer vào hệ thống giáo dục phổ thông.
Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Vĩnh Long Thạch Tha Lai cho biết, năm học 2024-2025, toàn tỉnh có 132 cơ sở giáo dục phổ thông, tổ chức 1.521 lớp học dạy tiếng Khmer cho hơn 41.500 học sinh các cấp.
Đội ngũ giáo viên giảng dạy tiếng Khmer được đào tạo chuyên môn bài bản, trình độ ngày càng được nâng cao. Tỉnh có 231 giáo viên dạy tiếng Khmer tại các cơ sở giáo dục; trong đó có 200 giáo viên trình độ đại học sư phạm tiếng Khmer, 27 cử nhân giáo dục tiểu học và 4 thạc sĩ. Việc giảng dạy tiếng Khmer được triển khai thống nhất theo chương trình và sách giáo khoa do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành, đảm bảo chuẩn hóa.
Song song với hệ thống giáo dục chính quy, các chùa Phật giáo Nam tông Khmer tại tỉnh cũng tích cực giữ gìn, bảo tồn tiếng nói, chữ viết Khmer qua các lớp học dịp hè hằng năm. Hè năm nay, tỉnh Vĩnh Long có 137 điểm chùa Phật giáo Nam tông Khmer tổ chức 1.066 lớp dạy chữ Khmer, thu hút hơn 23.700 người học. Đây là mô hình giáo dục bổ trợ độc đáo, góp phần duy trì tiếng nói, chữ viết Khmer trong cộng đồng một cách gần gũi, thân thiện và phù hợp với phong tục tập quán, tín ngưỡng của đồng bào Khmer.
Nhiều Achar - người có uy tín trong vùng đồng bào dân tộc Khmer, các vị sư tình nguyện dạy chữ Khmer trong chùa, xem đây là trách nhiệm thiêng liêng, như một cách gìn giữ linh hồn văn hóa Khmer để truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác qua từng con chữ.
Ông Kiên SêRây, người có hơn 10 năm dạy chữ Khmer dịp hè tại chùa Bàu Sơn (xã Châu Thành) chia sẻ: “Chúng tôi không đơn thuần là dạy chữ, mà mỗi buổi học ở chùa là cơ hội để chúng tôi truyền lại đạo lý, ngôn ngữ, bản sắc dân tộc Khmer cho thế hệ trẻ, giúp các em thêm gắn bó với cội nguồn văn hóa của dân tộc mình”.
Em Nguyễn Thái An, học sinh lớp 8 Trường Dân tộc nội trú Châu Thành, đã có 5 năm học chữ Khmer dịp hè tại chùa, chia sẻ: "Nhiều năm nay, em vừa được học tiếng mẹ đẻ ở trường, vừa được học ở chùa dịp hè. Khi nghe các vị sư, Achar giảng về lịch sử, truyền thống văn hóa của dân tộc mình, em thấy rất tự hào".
Các lớp học chữ ở chùa vào dịp hè không chỉ thu hút các học sinh mà còn nhiều vị sư trẻ cũng theo học. Sư Thạch Ngọc Luân vào tu học tại chùa Bàu Sơn đã 3 năm; trong đó có 2 năm học chữ Khmer tại chùa này dịp hè. Sư Luân chia sẻ: "Tôi học chữ Khmer không chỉ để biết đọc, biết viết, mà còn học đạo làm người, hiểu hơn về truyền thống văn hóa của dân tộc mình”.
* Chính sách đồng hành cùng người dạy và người học
Để duy trì và nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Khmer, tỉnh Vĩnh Long đã đầu tư đáng kể về cơ sở vật chất và chính sách hỗ trợ.
Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Vĩnh Long Thạch Tha Lai cho biết, Sở Giáo dục và Đào tạo đã trang bị đầy đủ phòng học, bàn ghế, bảng lớp, trang thiết bị… cho các trường có dạy tiếng Khmer; trang bị sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, vở tập viết với tổng kinh phí hơn 1 tỷ đồng, đủ để cho học sinh mượn học miễn phí.
Tại các điểm chùa, ngoài việc tận dụng cơ sở vật chất sẵn có, ngành giáo dục còn hỗ trợ 1.773 bộ bàn ghế và toàn bộ sách giáo khoa phục vụ các lớp học chữ Khmer, đảm bảo người học tiếp cận được kiến thức chuẩn mực, bài bản.
Đặc biệt, tỉnh ban hành chính sách hỗ trợ các sư, sãi và Achar dạy học tại chùa với mức 35.000 đồng/tiết học. Dịp hè 2025, tỉnh hỗ trợ 946 người dạy chữ Khmer tại chùa với tổng kinh phí gần 5 tỷ đồng. Đây là nguồn động viên ý nghĩa, ghi nhận sự đóng góp của các vị sư, Achar trong công cuộc bảo tồn tiếng nói, chữ viết, và văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số.
Bên cạnh đó, giáo viên dạy tiếng Khmer tại vùng đặc biệt khó khăn ở tỉnh được hưởng phụ cấp 50%; các vùng khác được hưởng phụ cấp 30% theo Nghị định 76/2019/NĐ-CP về chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và người hưởng lương trong lực lượng vũ trang công tác ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Hiện, toàn tỉnh có 9 trường phổ thông dân tộc nội trú với 87 lớp học, hơn 3.000 học sinh dân tộc thiểu số, chủ yếu là người Khmer. Đây là những trường thuộc diện chính sách đặc biệt ưu tiên, đảm nhiệm nhiệm vụ “vừa nuôi - vừa dạy” học sinh là con em đồng bào Khmer. Ngoài ra, tỉnh còn có một trường Trung cấp Pali-Khmer cũng đang đào tạo trên 200 học viên, góp phần đào tạo thế hệ kế cận có hiểu biết sâu sắc về ngôn ngữ và văn hóa Khmer.
Học sinh học tại các trường phổ thông dân tộc nội trú và trường Trung cấp Pali-Khmer được miễn học phí, hằng tháng được nhận học bổng bằng 80% mức lương cơ bản; được cấp thẻ bảo hiểm y tế, học phẩm hằng năm. Học sinh mới trúng tuyển vào trường được cấp chiếu, chăn, màn, áo khoác, áo mưa, áo quần đồng phục… Ngoài ra, học sinh còn được mượn sách giáo khoa để học, hỗ trợ tiền tàu xe, điện, nước sinh hoạt…
Với chính sách hiệu quả, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành và tâm huyết của đội ngũ giáo viên, sư, sãi, Achar, ngôn ngữ Khmer đang được gìn giữ và lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống đồng bào dân tộc thiểu số. Đây không chỉ là bước đi quan trọng trong xây dựng nền giáo dục toàn diện, bình đẳng, mà còn góp phần củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, tạo nền tảng vững chắc cho một xã hội đa văn hóa, tiến bộ và giàu bản sắc Việt Nam./.
