Trải qua hơn 100 năm hình thành và phát triển, Hà Đông ngày nay đã trở thành khu đô thị sầm uất với nhiều công trình đô thị hiện đại, xanh, sạch, đẹp.
Hà Đông là một quận của thành phố Hà Nội, nằm giữa sông Nhuệ và sông Đáy, cách trung tâm Hà Nội 12km về phía Tây Nam.
Những năm qua, Hà Đông luôn phát triển hài hòa, song hành kinh tế với giữ gìn, phát huy truyền thống văn hóa lâu đời. Đây cũng là nơi hội tụ, giao thoa và hòa quyện rõ nét nhất giữa văn hóa xứ Đoài và Tràng An.
*Xứng đáng là trung tâm của một vùng đất cổ
Ngày 6/12/1904, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định ghi: “Tỉnh Cầu Đơ mà trụ sở hành chính do Nghị định ngày 26/12/1896 được xác định tại làng Cầu Đơ, từ nay được gọi là tỉnh Hà Đông”… “Thị trấn của Tỉnh cũng được mang tên Hà Đông”. Đây là dấu mốc, bước ngoặt quan trọng trong quá trình phát triển đô thị của khu vực này.
Trong suốt hơn một thế kỷ qua, người dân Hà Đông đã chứng kiến nhiều biến động lịch sử. Thời kỳ đầu, thị xã Hà Đông chủ yếu phát triển dựa vào nông nghiệp và các nghề thủ công truyền thống. Với vị trí địa lý thuận lợi, nằm gần trung tâm Hà Nội, nơi đây đã nhanh chóng trở thành một trung tâm giao thương sầm uất. Đây cũng là vùng đất có bề dày lịch sử, giàu truyền thống văn hóa; nhân dân lao động luôn cần cù, sáng tạo, đoàn kết vượt qua gian nan thử thách...
Ngay sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập, từ các tổ chức quần chúng cách mạng ra đời năm 1930, những Chi bộ Đảng đầu tiên được thành lập vào năm 1938, 1939 ở La Cả, Vạn Phúc, Yên Lộ, La Khê, những “làng đỏ”, “an toàn khu” đã nuôi giấu, bảo vệ nhiều cơ quan Trung ương Đảng, Xứ uỷ Bắc Kỳ cùng các cán bộ cao cấp của Đảng như các đồng chí Nguyễn Văn Cừ, Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Hoàng Quốc Việt… đến những ngày sục sôi nổi dậy giành chính quyền tháng 8/1945. Đảng bộ và nhân dân Hà Đông đã cùng với cả nước đập tan ách thống trị của chế độ thực dân - phong kiến, giành lại độc lập tự do cho dân tộc, xây dựng Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam châu Á, viết tiếp những trang sử vẻ vang của toàn dân tộc.
Cách mạng tháng Tám vừa thành công, thực dân Pháp đã xâm lược nước ta một lần nữa. Ngày 20/12/1946, Lời kêu gọi “Toàn quốc kháng chiến” do Chủ tịch Hồ Chí Minh viết tại quê hương cách mạng Vạn Phúc, Hà Đông đã được phát thanh trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam, thúc giục quân dân cả nước đứng lên chiến đấu vì hòa bình, độc lập dân tộc. Hưởng ứng lời kêu gọi của Bác Hồ, Đảng bộ và quân dân Hà Đông đã nhất tề cùng cả nước bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ với quyết tâm và niềm tin vững chắc vào thắng lợi. Thực hiện lời thề “Cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh”, các lực lượng tự vệ Hà Đông đã phối hợp cùng bộ đội chủ lực cản phá nhiều đợt tấn công của kẻ thù, phá hủy nhiều phương tiện và tiêu hao sinh lực địch...
*Hội nhập và phát triển
Năm 2008, toàn bộ tỉnh Hà Tây sáp nhập vào Hà Nội, thị xã Hà Đông từ đó trở thành quận Hà Đông. Nơi đây luôn phát triển đan xen giữa hai nền văn hóa, hội nhập với cái mới nhưng vẫn giữ được nét bản sắc, thể hiện rõ trong các hoạt động kinh tế và xã hội.
Các làng nghề truyền thống của xứ Đoài không ngừng phát triển, trong khi đó, các sản phẩm văn hóa, du lịch, làng nghề, hàng hóa chất lượng cao OCOP của Tràng An cũng được quảng bá rộng rãi. Sự kết hợp này không chỉ tạo ra những sản phẩm độc đáo mà còn góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương, nâng cao đời sống người dân.
Ngày nay, Hà Đông đang trên đà phát triển mạnh mẽ và quận vẫn chú trọng bảo tồn các giá trị văn hóa lịch sử. Sự gắn kết, hòa quyện và phát triển đan xen giữa văn hóa xứ Đoài và văn hóa Tràng An ở Hà Đông không chỉ là một hiện tượng văn hóa mà còn là một minh chứng cho sức mạnh của sự đoàn kết và phát triển bền vững; đồng thời, giúp bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và tạo ra một môi trường sống phong phú, đa dạng cho người dân nơi đây.
Xứ Đoài có những đặc trưng văn hóa riêng biệt, nổi bật với các phong tục tập quán, lễ hội truyền thống và nghệ thuật dân gian. Nơi đây nổi tiếng với những làng nghề truyền thống như gốm, mây tre đan, những món ăn đặc sản. Văn hóa xứ Đoài còn được thể hiện qua các lễ hội Chùa Thầy, Đền Lừ... thu hút đông đảo du khách và người dân tham gia.
Trong khi đó, văn hóa Tràng An, với bề dày lịch sử và truyền thống, mang trong mình những giá trị văn hóa đặc sắc của vùng đất cố đô, thể hiện lòng tự hào về lịch sử mà còn là nơi gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.
Chủ tịch UBND quận Hà Đông Cấn Thị Việt Hà chia sẻ: Bên cạnh phát triển kinh tế, ở Hà Đông, sự gắn kết giữa văn hóa xứ Đoài và văn hóa Tràng An diễn ra một cách tự nhiên và hài hòa. Người dân nơi đây không chỉ giữ gìn các phong tục tập quán của quê hương mình mà còn tiếp thu và phát huy giá trị văn hóa tinh hoa của các vùng lân cận. Các lễ hội truyền thống thường được tổ chức với sự tham gia của cả hai nền văn hóa, tạo nên không khí vui tươi, đoàn kết và gắn bó.
Giai đoạn 2021 - 2025, quận đầu tư cải tạo, nâng cấp nhà thi đấu Hà Đông với tổng mức đầu tư gần 37 tỷ đồng, đầu tư 15 dự án xây dựng, cải tạo, sửa chữa, các công trình văn hóa với tổng kinh phí 1.317 tỷ đồng, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao của nhân dân. Chất lượng tổ dân phố văn hóa, gia đình văn hóa được nâng lên, đến nay có 93% hộ gia đình đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa” và 88,7% tổ dân phố đạt danh hiệu “Tổ dân phố văn hóa”.
Quận đầu tư 42 dự án tu bổ, tôn tạo chống xuống cấp các di tích; có 93/142 di tích đã được xếp hạng (51 di tích xếp hạng cấp quốc gia, 42 di tích xếp hạng cấp thành phố). Nghề dệt lụa Vạn Phúc được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia... góp phần quan trọng vào việc phát triển du lịch làng nghề, du lịch tâm linh.
Từ năm 2021-2024, quận Hà Đông không phát sinh hộ nghèo, hộ tái nghèo, hộ tái cận nghèo, đến hết năm 2024 không còn hộ cận nghèo, vượt chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội là đến năm 2025 còn 0,3%.
*Hệ thống giao thông phát triển mạnh
Trải qua hơn 100 năm hình thành và phát triển, Hà Đông ngày nay đã trở thành khu đô thị sầm uất với nhiều công trình đô thị hiện đại, xanh, sạch, đẹp với nhiều công năng đáp ứng nhu cầu của người dân vùng cửa ngõ phía Tây Nam của Thủ đô Hà Nội.
Các khu đô thị mới lớn mọc lên ngày càng nhiều, như Khu đô thị Văn Quán, Khu đô thị Mỗ Lao, Khu đô thị Dương Nội… không chỉ góp phần làm thay đổi diện mạo của quận mà còn tạo ra một môi trường sống hiện đại, tiện nghi cho người dân. Sự phát triển của các khu đô thị này cũng phản ánh xu hướng đô thị hóa nhanh chóng của Hà Nội, đồng thời tạo ra nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư và người dân.
Dự kiến vào cuối năm 2026, đường vành đai 4 – Vùng Thủ đô, một trong những dự án lớn của quốc gia sẽ hoàn thành. Trong đó, tuyến đường được kết nối xuyên tâm quận Hà Đông, giải quyết rất lớn lượng xe cơ giới vận chuyển người và hàng hóa giữa các tỉnh phía Nam, đồng bằng sông Hồng, Đông Bắc Bộ với Hà Nội và đi các tỉnh Tây Bắc.
Trong tương lai gần, khi tuyến đường vành đai 3,5 được đẩy nhanh tiến độ cũng sẽ đi xuyên tâm quận Hà Đông, giúp giảm tải cho đường vành đai 3 đang quá chật hẹp; giúp cho quận thêm nhiều cơ hội kết nối, mở rộng đô thị và kinh doanh dịch vụ, du lịch, phát triển làng nghề.
Cùng với đó, hai tuyến đường lớn trọng điểm của Hà Nội cũng đang được đẩy nhanh làm mới, mở rộng nâng cấp là quốc lộ 70 và đường trục phía Nam kết nối trung tâm Hà Nội với cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ. Khi những tuyến đường này hoàn thành, việc di chuyển của người dân kết nối với các tỉnh phía Nam sông Hồng rất thuận tiện, giúp tiết kiệm rất nhiều thời gian, chi phí.
Bà Cấn Thị Việt Hà, Chủ tịch UBND quận Hà Đông cho biết, tới đây quận tập trung phát triển kinh tế dựa trên nền tảng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đồng thời, quận thực hiện đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội theo hướng đồng bộ, hiện đại mà trọng tâm là xây dựng hệ thống giao thông kết nối, tuyến phố văn minh gắn với bảo vệ môi trường. Quận cũng hoàn thành đầu tư các công viên văn hóa, vui chơi, thể thao nhằm cải thiện đời sống tinh thần; nâng cao thu nhập, bảo đảm sức khỏe, cuộc sống an toàn, hạnh phúc cho nhân dân, sớm đạt mức bằng với người dân ở các quận trong nội đô.
Giai đoạn 2020 – 2025, quận Hà Đông thu ngân sách đạt 30.655 tỷ đồng, bình quân hằng năm là 5.108 tỷ đồng. Công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị được tập trung chỉ đạo quyết liệt, một số lĩnh vực có chuyển biến rõ nét, diện mạo đô thị thay đổi. Giai đoạn 2020 - 2025, toàn quận đã lập và phê duyệt đầu tư 188 dự án với tổng mức đầu tư 2.262,175 tỷ đồng, góp phần tạo ra diện mạo đô thị ngày càng sáng, xanh, sạch, đẹp, văn minh, hiện đại.
Bà Cấn Thị Việt Hà chia sẻ, thực hiện tốt quy hoạch, phát triển mạnh giao thông kết nối để mở rộng các khu đô thị, giúp người dân Thủ đô và các tỉnh thành đi lại thuận tiện là chủ trương lớn đang được Thành ủy, HĐND, UBND đưa vào các Nghị quyết, chương trình hành động, cụ thể hóa chủ trương chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm trong 2 cuộc làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội năm 2024.
Định hướng phát triển quận Hà Đông trong thời gian tới là xây dựng nền tảng bền vững, đồng bộ và hiện đại. Với sự gia tăng dân số và nhu cầu về hạ tầng ngày càng cao, quận tập trung cải thiện hạ tầng giao thông, phát triển không gian sống xanh và nâng cao chất lượng dịch vụ công cộng. Đồng thời, địa phương khuyến khích phát triển các khu đô thị thông minh và áp dụng công nghệ vào quản lý đô thị nhằm tạo ra môi trường sống tiện nghi và thân thiện với người dân. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng là yếu tố then chốt để hiện thực hóa những mục tiêu này. Với những chiến lược đúng đắn, quận Hà Đông sẽ không chỉ trở thành một trung tâm đô thị phát triển mà còn là một nơi đáng sống, góp phần vào sự phát triển chung của Thủ đô Hà Nội./.
