Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới
Các đại biểu đánh giá thực trạng cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay, trong đó làm rõ: mức độ bao phủ của các lĩnh vực trong đời sống xã hội và sự phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật
Sáng 1/11, tại Hà Nội, Ban Nội chính Trung ương, Bộ Tư pháp, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”.
Dự Hội thảo có Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc; các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long; Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định; Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng.
Phát biểu khai mạc, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đánh giá đây là sự kiện quan trọng, góp phần làm sáng tỏ các khía cạnh lý luận, nhận diện vấn đề thực tiễn, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để thực hiện mục tiêu đưa thể chế và pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, đóng vai trò dẫn dắt phát triển đất nước.
Phó Thủ tướng khẳng định, hệ thống thể chế, pháp luật là một yếu tố quan trọng quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia. Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước luôn đặc biệt quan tâm công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật, xác định đây là một trong ba đột phá chiến lược; ban hành, triển khai thực hiện hiệu quả nhiều chủ trương, đường lối, cơ chế, chính sách đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác xây dựng, thi hành pháp luật và đạt được nhiều kết quả quan trọng.
Đặc biệt, Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới và Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới được ban hành là những chủ trương mang tính lịch sử, định hướng cho sự phát triển của hệ thống pháp luật Việt Nam trong thời gian qua và thời gian tới.
Việt Nam đã thiết lập được khung cấu trúc pháp luật cơ bản, khá đầy đủ; hệ thống pháp luật cơ bản đáp ứng được nhu cầu điều chỉnh các quan hệ xã hội ở hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội, với khoảng gần 300 luật, bộ luật, pháp lệnh cùng nhiều văn bản quy phạm pháp luật dưới luật khác đang còn hiệu lực.
Theo Phó Thủ tướng Lê Thành Long, công tác xây dựng và thực thi pháp luật được đổi mới về cả tư duy, cách làm; chuyển từ tư duy có phần thiên về tập trung quản lý sang chủ động dẫn dắt, từ xử lý từng vụ việc sang kiến tạo hành lang pháp lý dài hạn. Nhiều cơ chế, chính sách đã được ban hành, kịp thời tháo gỡ nhiều "điểm nghẽn" trong hệ thống pháp luật, xử lý nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình phát triển.
Hệ thống pháp luật đã xác lập được sự phân tầng giữa các loại văn bản với trật tự thứ bậc hiệu lực pháp lý cơ bản rõ ràng, phù hợp, giúp xác lập trật tự pháp lý trong điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong xã hội, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp trong xây dựng, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra văn bản quy phạm pháp luật. Nhiều kỹ thuật lập pháp hiện đại đã được tiếp thu và ứng dụng tại Việt Nam như: đánh giá tác động của chính sách; tham vấn ý kiến chuyên gia và người dân; bảo đảm tương thích với các điều ước quốc tế, có tính tới yếu tố hài hòa hóa với các thông lệ pháp luật tiến bộ ở các quốc gia trên thế giới, nhất là trong các lĩnh vực như pháp luật dân sự - kinh tế - thương mại, đầu tư, sở hữu trí tuệ, cạnh tranh, bảo vệ dữ liệu cá nhân…
Chỉ ra những hạn chế, bất cập trong công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đề nghị tại Hội thảo hôm nay, các cơ quan, chuyên gia, nhà khoa học tham gia, đóng góp ý kiến, đề xuất sáng kiến cho quá trình tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật; trong đó tập trung thảo luận, làm rõ căn cứ lý luận, nền tảng cho việc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.
Đồng thời, các đại biểu đánh giá thực trạng cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay, trong đó làm rõ: mức độ bao phủ của các lĩnh vực trong đời sống xã hội và sự phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; việc xác định đầy đủ các nguồn pháp luật hoặc hình thức pháp luật; phân định pháp luật thành các ngành, lĩnh vực; duy trì kỷ luật, kỷ cương và yêu cầu bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật; mối quan hệ giữa pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế; kỹ thuật lập pháp, khả năng thi hành…
Cần xác định cụ thể phương hướng, giải pháp, lộ trình hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam để khắc phục những hạn chế, bất cập, xây dựng một cấu trúc hệ thống pháp luật hoàn thiện hơn để Nhà nước và các chủ thể phát huy đúng vai trò, vị trí, trách nhiệm trong tiến trình phát triển của đất nước.
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Võ Khánh Vinh, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, pháp luật được khẳng định là công cụ cơ bản để quản lý xã hội, bảo đảm công bằng, dân chủ, trật tự và phát triển bền vững. Tuy nhiên, hiệu quả quản lý xã hội bằng pháp luật không chỉ phụ thuộc vào nội dung quy phạm pháp luật, mà còn chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi cấu trúc của hệ thống pháp luật, tức là cách thức tổ chức, sắp xếp, liên kết và vận hành giữa các bộ phận cấu thành trong một chỉnh thể thống nhất.
Một cấu trúc pháp luật hợp lý sẽ bảo đảm cho hệ thống pháp luật hoạt động thông suốt, minh bạch, ổn định và thích ứng với sự biến đổi của đời sống xã hội. Ngược lại, cấu trúc thiếu hợp lý dễ dẫn đến tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn, kém hiệu lực và hiệu quả thực thi.
Các ý kiến cho rằng, thực tiễn pháp luật Việt Nam thời gian qua cho thấy, dù đã đạt nhiều thành tựu trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, song vấn đề tính hợp lý của cấu trúc hệ thống pháp luật vẫn còn là thách thức lớn. Các biểu hiện như sự phân tán, thiếu đồng bộ, chồng chéo giữa các văn bản quy phạm; ranh giới mờ giữa các cấp độ pháp luật và cơ chế phối hợp chưa rõ ràng giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp ... Các vấn đề này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có các tiêu chí khoa học để đánh giá mức độ hợp lý của cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay. Việc nghiên cứu và xác lập hệ thống tiêu chí này không chỉ có ý nghĩa lý luận, góp phần làm sáng tỏ khái niệm “ tính hợp lý ” trong khoa học pháp lý, mà còn có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc, làm cơ sở cho việc đánh giá, cải cách và hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng hiện đại, thống nhất, khả thi và phù hợp với yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước trong bối cảnh mới…/.
