Hiện nay nhiều vùng kinh tế trọng điểm được hình thành, phát huy vai trò tăng trưởng, đóng góp tích cực vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như khoảng cách phát triển giữa các vùng còn lớn, hạ tầng liên kết chưa đồng bộ, cơ chế điều phối thiếu hiệu quả, nguồn lực phân bổ chưa thật sự hợp lý.
Ngày 23/9, tại Hà Nội, Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Chính sách phát triển vùng ở Việt Nam sau 40 năm đổi mới: Thành tựu và hạn chế”. Sự kiện nhằm đánh giá những thành tựu đạt được, phân tích những hạn chế, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm quốc tế và đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển vùng trong giai đoạn tới.
Phát biểu tại hội thảo, Tiến sĩ Nguyễn Song Tùng, Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững đánh giá, chính sách phát triển vùng trong gần bốn thập kỷ đổi mới đã góp phần quan trọng vào thành tựu chung của đất nước. Nhiều vùng kinh tế trọng điểm được hình thành, phát huy vai trò tăng trưởng, đóng góp tích cực vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như khoảng cách phát triển giữa các vùng còn lớn, hạ tầng liên kết chưa đồng bộ, cơ chế điều phối thiếu hiệu quả, nguồn lực phân bổ chưa thật sự hợp lý. Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu cao hơn về tốc độ và chất lượng tăng trưởng, việc hoàn thiện chính sách phát triển vùng là nhiệm vụ cấp thiết để bảo đảm phát triển nhanh và bền vững, đáp ứng yêu cầu mới của đất nước.
Theo Thạc sĩ Lê Anh Đức, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế tài chính (Bộ Tài chính), những hạn chế trong cơ chế phát triển vùng hiện nay chủ yếu là sự phối hợp giữa các địa phương còn rời rạc, thiếu tính ràng buộc, dẫn đến tình trạng mạnh ai nấy làm và làm giảm hiệu quả chung. Việc phân bổ nguồn lực chưa hợp lý cũng khiến nhiều vùng phát triển chậm, trong khi các vùng động lực lại quá tải về hạ tầng và môi trường. Tuy nhiên, chính sách phát triển vùng đã giúp khai thác lợi thế địa phương, thúc đẩy liên kết và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nhưng hiệu quả chưa tương xứng với tiềm năng. Để khắc phục tình trạng thiếu gắn kết và phân bổ nguồn lực chưa hợp lý, Thạc sĩ Lê Anh Đức cho rằng, cần xây dựng một tầm nhìn dài hạn mang tính tổng thể, gắn phát triển kinh tế với phát triển xã hội, đồng thời coi trọng công bằng trong phân bổ nguồn lực. Giải pháp quan trọng là thiết lập cơ chế điều phối vùng đủ mạnh, có tính pháp lý ràng buộc, giúp định hướng rõ ràng cho các địa phương và bảo đảm liên kết không chỉ trên giấy tờ mà thực sự vận hành trong đời sống kinh tế.
Phân tích về liên kết vùng Đông Nam Bộ, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Kim Chung, Hội đồng Lý luận Trung ương cho biết, khu vực này được coi là “đầu tàu” kinh tế của cả nước, đây là vùng có nhiều lợi thế nổi bật về công nghiệp, dịch vụ, thương mại quốc tế và thu hút đầu tư nước ngoài, song thực tế phát triển vẫn còn phân tán. Các địa phương trong vùng chưa tạo ra sức mạnh tổng hợp, thậm chí có sự cạnh tranh trong thu hút đầu tư, dẫn tới lãng phí nguồn lực và giảm sức cạnh tranh chung. Một trong những vấn đề mấu chốt được đặt ra là thiếu một cơ chế điều phối thống nhất, có khả năng ràng buộc trách nhiệm giữa các tỉnh, thành phố.
Phó Giáo sư Trần Kim Chung đề xuất thiết lập cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng để khuyến khích hợp tác, tránh tình trạng địa phương nào cũng chạy theo mục tiêu riêng. Một nội dung quan trọng khác được đề cập là đầu tư hạ tầng then chốt như giao thông liên vùng, năng lượng logistics và hạ tầng số, bởi chỉ khi có nền tảng hạ tầng hiện đại, liên kết vùng mới có thể vận hành hiệu quả. Ngoài ra, cần chú trọng hình thành các cơ chế hợp tác công, tư minh bạch, ổn định, nhằm thu hút nguồn lực lâu dài và giúp Đông Nam Bộ thật sự phát huy vai trò vùng kinh tế động lực của cả nước.
Các ý kiến tại hội thảo thống nhất cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển vùng, ưu tiên đầu tư hạ tầng then chốt, xây dựng cơ chế điều phối đủ mạnh và bảo đảm công bằng trong phân bổ nguồn lực. Đồng thời, cần kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với ổn định xã hội, coi đây là cơ sở để tạo động lực cho sự phát triển cân bằng, toàn diện và bền vững của đất nước./.
