Để nâng cao tỉ lệ phát hiện ca lao trong thời gian tới, Chương trình Chống Lao quốc gia Việt Nam đang tập trung nguồn lực để mở rộng tiếp cận các xét nghiệm phân tử nhanh chẩn đoán lao do Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo.
Trong hai ngày 11 và 12/9, tại Hà Nội, Bệnh viện Phổi Trung ương phối hợp với Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC Hoa Kỳ) tổ chức “Hội thảo khu vực về ngoại kiểm Xpert TB”.
Hội thảo nhằm cung cấp diễn đàn cho các nhà hoạch định chính sách toàn cầu, các nhà lãnh đạo của chương trình chống lao quốc gia, và các phòng xét nghiệm lao khu vực để chia sẻ những kinh nghiệm thực tiễn, thành tựu, bài học rút ra và các khuyến nghị nhằm cải thiện và đảm bảo chất lượng xét nghiệm trong chẩn đoán lao và lao kháng thuốc; là cơ hội quý báu để thảo luận, hợp tác và phát triển những phương pháp tốt nhất cho việc nâng cao chất lượng xét nghiệm lao.
*Vẫn còn số lượng lớn người bệnh lao không được phát hiện
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), năm 2022, Việt Nam có thêm 172.000 người mới mắc lao và khoảng 13.000 người tử vong do lao, đứng thứ 11 trong 30 nước có số người bệnh lao, lao kháng đa thuốc cao nhất trên toàn cầu. Số bệnh nhân lao được phát hiện, đưa vào điều trị và được báo cáo hằng năm mới chỉ chiếm khoảng 60% số bệnh nhân lao ước tính. Việt Nam vẫn có một số lượng lớn người bệnh lao không được phát hiện, chẩn đoán trong cộng đồng.
Tiến sĩ Đinh Văn Lương, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Trưởng ban Điều hành Chương trình Chống lao Quốc gia cho biết: Để nâng cao tỉ lệ phát hiện ca lao trong thời gian tới, Chương trình Chống Lao quốc gia Việt Nam đang tập trung nguồn lực để mở rộng tiếp cận các xét nghiệm phân tử nhanh chẩn đoán lao do WHO khuyến cáo.
Đi cùng với việc tăng cường, mở rộng phạm vi và số lượng xét nghiệm lao, Chương trình Chống lao Quốc gia Việt Nam cũng chú trọng đến đảm bảo chất lượng xét nghiệm như là yếu tố then chốt trong việc phát hiện sớm các trường hợp mắc bệnh lao và theo dõi điều trị hiệu quả. Để đảm bảo độ chính xác, kịp thời và tin cậy của các kết quả xét nghiệm lao, việc đẩy mạnh triển khai chương trình đảm bảo chất lượng, bao gồm hình thức ngoại kiểm là điều hết sức cần thiết đối với các Chương trình Chống lao Quốc gia.
Giám đốc CDC Hoa Kỳ tại Việt Nam Eric Dziuban cho rằng, Việt Nam đã áp dụng các khuyến nghị của WHO về các công cụ sàng lọc và chẩn đoán lao tiên tiến. Việt Nam cũng đã triển khai thành công các chương trình nhằm đảm bảo chất lượng xét nghiệm phát hiện bệnh lao với độ tin cậy ngay tại Việt Nam và các quốc gia trong khu vực.
“CDC Hoa Kỳ cam kết hợp tác chặt chẽ với Chương trình Chống lao Quốc gia Việt Nam nhằm hướng tới mục tiêu chung là chấm dứt bệnh lao vào năm 2035”, Giám đốc CDC Hoa Kỳ tại Việt Nam Eric Dziuban nhấn mạnh.
* Phát hiện hiệu quả và theo dõi kết quả điều trị bệnh nhân lao
Việc đảm bảo dịch vụ xét nghiệm lao (TB) chất lượng cao trong các cơ sở y tế là hoạt động rất cần thiết để phát hiện hiệu quả các trường hợp mắc bệnh lao và theo dõi kết quả điều trị bệnh nhân lao.
Tuy nhiên, việc duy trì chất lượng kết quả xét nghiệm trong phòng xét nghiệm vẫn là một thách thức đáng kể trong các môi trường hạn chế về nguồn lực. Thách thức này đặc biệt đáng chú ý vì nhiều xét nghiệm lao mới đang được giới thiệu và WHO khuyến nghị mở rộng việc sử dụng các xét nghiệm sinh học phân tử làm xét nghiệm sàng lọc ban đầu cho các trường hợp nghi lao khi có sẵn các nguồn lực.
Tiến sĩ Đinh Văn Lượng cho biết, Việt Nam như là trung tâm khu vực trong việc cung cấp và chuyển giao các chương trình ngoại kiểm cho xét nghiệm phân tử Xpert tới nhiều quốc gia trong khu vực. "Mô hình và kinh nghiệm triển khai chương trình ngoại kiểm của Việt Nam sẽ được chia sẻ tại hội thảo này, với hy vọng sẽ hỗ trợ việc triển khai và nâng cao các phương pháp đảm bảo chất lượng xét nghiệm lao trong khu vực", Tiến sĩ Đinh Văn Lượng chia sẻ.
Xét nghiệm Xpert MTB/RIF là xét nghiệm sinh học phân tử chẩn đoán lao và lao đa kháng được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo từ tháng 12/2010. Đến nay trên thế giới đã có khoảng 140 quốc gia và vùng lãnh thổ thực hiện xét nghiệm này.
Tại Việt Nam, xét nghiệm Xpert MTB/RIF đã được Chương trình Chống lao Quốc gia triển khai từ năm 2011 tại Labo lao chuẩn Quốc gia, đến nay đã và đang lắp đặt đưa vào sử dụng, quản lý 332 máy GeneXpert tại 182 điểm máy triển khai trên toàn quốc. Số lượng xét nghiệm toàn quốc tăng dần theo từng năm, 2023 đã thực hiện 452.279 xét nghiệm trên cả nước, tăng hơn 113% so với năm 2022.
Nhằm đảm bảo chất lượng của Chương trình, Bệnh viện Phổi Trung ương đã áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO/IEC 17043:2010 được Văn phòng chất lượng - Bộ Khoa học công nghệ Thái Lan công nhận vào tháng 3/2019.
Đặc biệt, Chương trình ngoại kiểm MTB/RIF của Bệnh viện Phổi Trung ương đã cung cấp bộ mẫu ngoại kiểm các nước như: Lào, Myanmar, Philipines, Bangladesh, Papua New Guinea trong các năm gần đây.
Năm 2024, Bệnh viện Phổi Trung ương vẫn duy trì hai hoạt động cung cấp bộ mẫu ngoại kiểm cho 2 nước Bangladesh, Papua New Guinea với hơn 200 bộ mẫu và hỗ trợ tư vấn công nghệ sản xuất bộ mẫu cho Phillippines.
Ngoài ra, với sự hỗ trợ của CDC-US Việt Nam, Chương trình đang trên lộ trình mở rộng, phát triển trở thành trung tâm ngoại kiểm khu vực với các xét nghiệm phân tử mới như Xpert MTB/XDR, Truenat MTB/RIF và cung cấp dịch vụ trong nước trong năm 2024 và dự kiến có thể cung cấp cho các đơn vị ngoài nước trong những năm tiếp theo.
Chương trình ngoại kiểm lao-xét nghiệm phân tử Xpert MTB/RIF & Xpert MTB/RIF Ultra tổ chức cho tất cả các đơn vị thực hiện Xpert trên toàn quốc với sự hỗ trợ kinh phí từ nguồn Quỹ toàn cầu giai đoạn 2024-2026./.
