Ngày Giải phóng Thủ đô 10/10: Hà Nội vươn mình trở thành đô thị hiện đại, năng động và sáng tạo
Hà Nội hôm nay khoác lên mình diện mạo mới - năng động, hiện đại nhưng vẫn đậm bản sắc nghìn năm.
Từ mùa thu năm ấy - tháng 10/1954, Hà Nội hồi sinh. Tiếp quản một thành phố công nghiệp nhỏ bé, cơ sở hạ tầng nghèo nàn, đến nay, sau 71 năm và qua 4 lần điều chỉnh địa giới hành chính, 7 lần phê duyệt quy hoạch chung, Thủ đô đã phát triển mạnh mẽ, vươn tầm khu vực.
* Thời khắc Hà Nội hoàn toàn giải phóng
Theo Hiệp định Geneve về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam (được ký kết ngày 21/7/1954), một số khu vực ở miền Bắc, trong đó có Hà Nội, trở thành vùng tập kết, chuyển quân của quân đội Liên hiệp Pháp trong 80 ngày. Trong suốt thời gian đó, Hà Nội chưa có hòa bình. Quân và dân Thủ đô vẫn kiên cường đấu tranh trong bối cảnh mới, chuẩn bị cho ngày tiếp quản thành phố.
Ngày 30/9/1954, hai bên ký Hiệp định chuyển giao Hà Nội về quân sự; ngày 2/10, tiếp tục bàn giao về hành chính. Từ ngày 2 - 5/10, các đội Hành chính, Trật tự của ta vào trước để chuẩn bị tiếp quản cơ quan, công sở và công trình công cộng. Đến ngày 8/10, các đơn vị của ta từ nhiều hướng tiến vào tiếp quản Thủ đô, trong khi quân Pháp lần lượt rút khỏi các vị trí trọng yếu. Ngày 9/10, ta tiếp quản 4 quận nội thành, kiểm soát hoàn toàn thành phố.
Trong không khí trang nghiêm và xúc động, sáng 10/10/1954, Ủy ban Quân chính thành phố cùng các đơn vị bộ binh, pháo binh, cao xạ, cơ giới… mở cuộc hành quân lịch sử tiến vào Hà Nội. Lúc 9 giờ 30 phút, Đoàn Chỉ huy tiếp quản do Chủ tịch Ủy ban Quân chính Vương Thừa Vũ và Phó Chủ tịch Trần Duy Hưng dẫn đầu, gồm lực lượng cơ giới và pháo binh, xuất phát từ sân bay Bạch Mai, tiến theo đường Bạch Mai - Phố Huế - Hàng Bài - Đồng Xuân - Cửa Bắc.
Đến 15 giờ, sau hồi còi dài tại Nhà hát Lớn, hàng trăm nghìn người dân Thủ đô cùng các lực lượng vũ trang trang nghiêm dự lễ chào cờ do Ủy ban Quân chính tổ chức tại Sân vận động Cột Cờ. Chủ tịch Ủy ban Quân chính Vương Thừa Vũ trân trọng đọc Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào Thủ đô nhân Ngày Giải phóng, khẳng định niềm tin, niềm tự hào và trách nhiệm lớn lao của nhân dân Hà Nội trong thời kỳ mới.
Đoàn quân Pháp cuối cùng rút khỏi thành phố, lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên đỉnh Cột cờ Hà Nội trong tiếng hát, tiếng reo vui và những giọt nước mắt hân hoan của hàng vạn người dân Thủ đô - khắc ghi mãi thời khắc Hà Nội hoàn toàn giải phóng.
* Vinh dự và tự hào
Dù nhiều năm trôi qua nhưng các nhân chứng lịch khi nhớ lại những thời khắc lịch sử được đứng trong hàng quân tiến vào tiếp quản Thủ đô lại thấy vinh dự, tự hào.
Đôi mắt của cựu chiến binh Hoàng Xuân (95 tuổi, hiện sống tại phường Giảng Võ) vẫn ánh lên niềm tự hào mỗi khi nhớ về một thời tuổi trẻ oanh liệt. Ông Xuân kể, từ năm 16 tuổi, ông đã tham gia du kích, rồi năm 17 tuổi vào bộ đội, trở thành quân y sĩ của Tiểu đoàn 18, Trung đoàn 36, Đại đoàn 308. Đi theo tiếng gọi của Tổ quốc, nơi đâu có chiến trường gian khổ, ông và đồng đội đều có mặt để cứu chữa thương binh, nhiều lần cận kề cái chết giữa bom đạn.
Ông Xuân từng công tác tại Trung đoàn 72 Bắc Kạn chiến đấu trên chiến trường Bắc Kạn. Sau khi giải phóng Bắc Kạn, ông được thuyên chuyển qua nhiều đơn vị... rồi tiến về giải phóng Thủ đô. Hơn 20 tuổi, ông Hoàng Xuân vinh dự cùng đơn vị có mặt trong đoàn quân tiến vào tiếp quản Thủ đô. Ông xúc động nhớ lại khoảnh khắc phấn khởi khi được góp phần tiếp quản Thủ đô. Đơn vị quân y của ông chốt tại Gia Lâm, sẵn sàng cấp cứu cho bộ đội và nhân dân.
Ông tiếp tục hành quân vào tuyến lửa Vĩnh Linh sau ngày giải phóng Thủ đô. Tại chiến trường ác liệt này, ông đã bị thương. Do sức khỏe suy giảm, ông được đưa về Tổng Cục Hậu cần, rồi chuyển công tác tại Bệnh viện Xanh Pôn. Trong chiến dịch 12 ngày đêm “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, ông cùng các y, bác sỹ của bệnh viện có mặt tại mọi mặt trận để cứu chữa cho thương, bệnh binh. Dù ở đâu, ông cũng gắn bó trọn đời với nghề y và nhiệm vụ cứu người.
“Phần thưởng lớn nhất đời tôi là đã được sống trong những ngày giải phóng Thủ đô và 75 năm đứng trong hàng ngũ của Đảng, cống hiến cho Tổ quốc” - ông Xuân xúc động cho biết.
Là thương binh 45%, ông Nguyễn Minh Thắng (90 tuổi, hiện sống tại tổ dân phố Cầu Đơ 1, phường Hà Đông, Hà Nội) nhập ngũ từ năm 1950, từng làm quân báo, trực tiếp tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ và tháng 10/1954 là chiến sĩ Sư đoàn 308 - đơn vị tiên phong về tiếp quản Thủ đô.
Theo ông Thắng: “Khi đó tôi mới 18 tuổi, là hạ sĩ thuộc Tiểu đoàn 23, Sư đoàn 308, Đại đội 213. Đơn vị hành quân từ Thái Nguyên về, đóng quân tại thôn Sông Dương, xã Ninh Sở, huyện Thường Tín. Rạng sáng 10/10/1954, chúng tôi tập trung lên đê sông Hồng, hành quân tiến vào tiếp quản Hà Nội. Chúng tôi tiếp quản Nhà thương Đồn Thủy (nay là Bệnh viện Trung ương Quân đội 108), trại lính dù cạnh Viện Pasteur, Ô Đông Mác, rồi tỏa đi khắp các địa bàn Hà Nội để giữ gìn an ninh trật tự, tuần tra suốt ngày đêm.
Ông kể lại, Hà Nội khi ấy có khoảng 53 vạn dân, phố phường còn thưa thớt, tàu điện chạy suốt ngày đêm, ô tô xe máy rất ít. Người dân nô nức đón chào bộ đội, hai bên đường bày hoa quả, bánh kẹo, nước uống. “Anh em ai cũng xúc động nhưng không ai dám ăn, vì sợ ảnh hưởng đến hình ảnh của quân đội. Chúng tôi đi từng ngõ, gõ từng nhà tuyên truyền chính sách, tuyệt đối không đụng chạm đến tài sản của dân”, ông Thắng tâm sự.
Sau ngày 10/10/1954, đơn vị tiếp tục huấn luyện, bảo vệ Thủ đô và tham gia đóng trong bộ phim tư liệu “Việt Nam trên đường thắng lợi”. “Tôi vẫn nhớ những ngày tháng đó, Hà Nội bình yên, con người chân chất, phụ nữ hiền thục, trẻ nhỏ ngoan ngoãn, lễ phép. . . ”, ông Thắng bồi hồi.
Ông Thắng nhận xét, Thủ đô nay đã thay đổi mạnh mẽ, dân số tăng nhanh, kinh tế phát triển vượt bậc, hạ tầng hiện đại. Tuy nhiên, theo ông, xã hội hiện nay đang đối mặt với sự xuống cấp về đạo đức ở một bộ phận người dân. Ông nhấn mạnh: “Hà Nội bước vào giai đoạn mới càng cần chấn hưng đạo đức, giáo dục thế hệ trẻ sống tử tế, yêu Tổ quốc, dám hy sinh vì nhân dân, phát huy tinh thần của những chiến sĩ giải phóng Thủ đô năm xưa”.
Những nhân chứng lịch sử và các cựu chiến binh khác vẫn giữ trong lòng hình ảnh về Cột cờ Hà Nội, cầu Long Biên, Bắc Bộ Phủ, Ga Hà Nội, Chợ Đồng Xuân, Khu vực Cửa Nam, Nhà hát Lớn Hà Nội, Đường Kim Mã… - những chứng tích của mùa thu lịch sử.
Mỗi độ thu về, Hà Nội lại ngân vang ký ức của mùa thu năm 1954 - mùa thu lịch sử, khi đoàn quân chiến thắng trở về trong niềm hân hoan của hàng vạn con tim. Sự kiện Giải phóng Thủ đô ngày 10/10/1954 chấm dứt hoàn toàn ách đô hộ kéo dài gần 100 năm của thực dân Pháp tại miền Bắc, trở thành mốc son chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.
Từ dấu son Giải phóng Thủ đô đến nay, hơn bảy thập kỷ đã đi qua, Hà Nội không ngừng vươn mình, từ thành phố sau chiến tranh trở thành đô thị hiện đại, năng động và sáng tạo. Giữa nhịp sống đổi thay, ký ức mùa thu năm ấy vẫn như mạch nguồn bền bỉ nuôi dưỡng khát vọng hôm nay - khát vọng về một Thủ đô văn hiến, văn minh, giàu đẹp, xứng đáng là trái tim của cả nước.
Hà Nội hôm nay khoác lên mình diện mạo mới - năng động, hiện đại nhưng vẫn đậm bản sắc nghìn năm. Từ những con phố cũ rợp bóng cây xanh đến các khu đô thị mới vươn cao, Thủ đô đang từng ngày chuyển mình trong hành trình phát triển bền vững và hội nhập quốc tế./.
