Nhiều chuyên gia, nhà quản lý Đồng bằng sông Cửu Long cho rằng, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cần gắn với giải pháp thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, đóng góp lâu dài cho phát triển vùng.
Ở phía Nam đất nước, Đồng bằng sông Cửu Long có nhiều lợi thế phát triển kinh tế nông nghiệp, kinh tế biển, năng lượng tái tạo, du lịch… Lợi thế này tạo môi trường hấp dẫn thu hút các nguồn lực đầu tư gắn với ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến, đổi mới sáng tạo, hướng tới phát triển bền vững cho toàn vùng. Tuy nhiên, hiện nay một trong những thách thức lớn của vùng đất Chín Rồng chính là nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, từ đó tạo bứt phá cho kinh tế - xã hội vùng trong kỷ nguyên mới.
* Yếu tố then chốt
Là đô thị trung tâm, thành phố duy nhất ở Đồng bằng sông Cửu Long, Cần Thơ có vai trò chiến lược, tiên phong trong phát triển, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội toàn vùng. Tiến sĩ Ngô Anh Tín, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Cần Thơ chia sẻ: Việc hợp nhất các đơn vị hành chính, mở rộng quy mô thành phố càng khẳng định vị thế và trách nhiệm của Cần Thơ trong cụ thể hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Trong đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là định hướng phát triển cốt lõi nhất về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mà Cần Thơ đang tập trung thực hiện.
Trong giai đoạn phát triển mới, thành phố xác định nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yếu tố then chốt cho phát triển. Từ khía cạnh nguồn nhân lực có thể nói, Cần Thơ đang có ưu thế vượt trội về tiềm lực khoa học và công nghệ, với 85 tổ chức (trong đó có nhiều trường đại học, cao đẳng, viện nghiên cứu lớn), 14 doanh nghiệp khoa học và công nghệ, gần 9.000 cán bộ nghiên cứu. Nhiều cá nhân đã đạt thành tựu trong nghiên cứu và đào tạo, góp phần đưa các cơ sở giáo dục, đào tạo và nghiên cứu trên địa bàn thành phố khẳng định vị trí, uy tín trong nước và quốc tế. Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của thành phố đang phát triển với các vườn ươm, trung tâm hỗ trợ, cùng các diễn đàn và sự kiện kết nối cộng đồng, tạo môi trường thuận lợi cho việc hình thành và phát triển các nhà khởi nghiệp công nghệ.
Nhìn trên bình diện toàn vùng, Phó Giáo sư Lương Minh Cừ, Hiệu trưởng Trường Đại học Cửu Long cho rằng cùng với tài nguyên thiên nhiên, khoa học kỹ thuật và công nghệ, nguồn vốn con người được coi là yếu tố thúc đẩy sự phát triển bền vững. Trong giai đoạn phát triển mới, một trong những yêu cầu cấp thiết là vùng cần tiếp tục chuyển mình, cùng đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới.
Đồng quan điểm, Thạc sĩ Phạm Thị Phương Giang, Học viện Chính trị khu vực IV phân tích: Tại Đồng bằng sông Cửu Long, đội ngũ nhân lực khoa học công nghệ đang tích cực đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ trong từng lĩnh vực của mình. Sự đóng góp tích cực của lực lượng này đã góp phần quan trọng đưa đồng bằng trở thành “vựa lúa, trung tâm sản xuất thủy sản và trái cây lớn nhất cả nước”, đóng góp 70% sản lượng trái cây, 95% sản lượng gạo và 60% sản lượng thủy sản xuất khẩu của cả nước.
Tuy nhiên, cũng theo Thạc sĩ Phạm Thị Phương Giang, bên cạnh kết quả đạt được, Đồng bằng sông Cửu Long vẫn còn tình trạng sản xuất nông nghiệp thủ công, trình độ thấp, nền kinh tế của khu vực chưa “hấp thụ” được nhiều nhân lực giỏi. Nhiều doanh nghiệp và cơ sở sản xuất hoạt động quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh còn hạn chế. Điều này dẫn đến việc thiếu đa dạng về cơ hội việc làm, chưa tạo ra nhiều không gian để nhân tài phát huy hết khả năng và xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp lâu dài.
* Phát triển và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao
Để Đồng bằng sông Cửu Long phát triển bứt phá, nắm bắt, làm chủ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không còn là một lựa chọn, mà là đòi hỏi mang tính sống còn. Nhiều chuyên gia, nhà quản lý cho rằng phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cần gắn với giải pháp thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, đóng góp lâu dài cho phát triển vùng. Phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là con đường để Đồng bằng sông Cửu Long tái cấu trúc nền kinh tế, nâng cao sức cạnh tranh và phát triển bền vững. Một trong những thách thức lớn nằm ở khả năng thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Theo Thạc sĩ Võ Nguyễn Nam Anh, Trường Chính trị tỉnh Đồng Tháp, Đồng bằng sông Cửu Long là vùng kinh tế - xã hội đặc thù, giữ vị trí chiến lược trong bảo đảm an ninh lương thực, an ninh nguồn nước và phát triển nông nghiệp - thủy sản của Việt Nam. Song, vùng cũng đối diện với hàng loạt thách thức về biến đổi khí hậu, áp lực hội nhập kinh tế đòi hỏi nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm.
Trước bối cảnh đó, Thạc sĩ Võ Nguyễn Nam Anh cho rằng, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là công cụ cốt lõi để tái cấu trúc nền kinh tế, tăng sức cạnh tranh và hướng đến phát triển bền vững. Trong tiến trình này, nhân lực công nghệ lõi - bao gồm đội ngũ chuyên gia, kỹ sư, nhà khoa học nắm vững và làm chủ các công nghệ nền tảng như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, dữ liệu lớn, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, tự động hóa và robot - giữ vai trò trung tâm. Đây là lực lượng không chỉ vận hành mà còn sáng tạo ra các giải pháp đột phá, thích ứng với điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội đặc thù. Lực lượng nhân lực công nghệ lõi không chỉ phục vụ nhu cầu nội vùng mà còn có thể xuất khẩu công nghệ và giải pháp số.
Theo Thạc sĩ Võ Nguyễn Nam Anh, các địa phương cần có giải pháp thu hút, phát triển nguồn nhân lực khoa học, công nghệ chất lượng cao trong các lĩnh vực công nghệ lõi tại đồng bằng châu thổ; cần có các chính sách đãi ngộ vượt trội cho nhân lực này. Cùng với đó, yếu tố tạo sức hút nhân lực công nghệ lõi là tạo môi trường làm việc hiện đại và thuận tiện. Các địa phương thuộc vùng cần ưu tiên phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo vùng, khu công nghệ cao chuyên biệt cho nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học, tự động hóa và công nghệ số...
Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp, Trường Đại học FPT - Phân hiệu Cần Thơ cho rằng, để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ở Đồng bằng sông Cửu Long, cần ưu tiên hoàn thiện thể chế liên vùng, đầu tư hạ tầng số, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, doanh nghiệp là trung tâm, kết hợp nguồn lực công - tư- quốc tế nhằm hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi mô hình tăng trưởng bền vững.
Để hiện thực hóa tiềm năng, theo Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp, vùng cần triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp; trong đó có nhóm giải pháp phát triển nguồn nhân lực và văn hóa đổi mới sáng tạo. Cụ thể, vùng cần thực hiện liên kết các trường, viện nghiên cứu với doanh nghiệp để xây dựng chương trình đào tạo về trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn... với khoảng 40% thời lượng thực hành dự án doanh nghiệp. Cùng với đó, vùng cần thu hút các chuyên gia quốc tế; có cơ chế ưu tiên về thị thực, ưu đãi thuế thu nhập cá nhân, hỗ trợ nhà ở và chi phí dịch vụ công cho các chuyên gia quốc tế.
Đại diện Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cà Mau chia sẻ, Cà Mau là tỉnh địa đầu cực Nam của Tổ quốc. Tỉnh có 3 mặt giáp biển, giữ vị trí chiến lược về quốc phòng - an ninh, phát triển kinh tế biển, năng lượng tái tạo và ngư-nông-lâm nghiệp. Nguồn nhân lực của tỉnh từng bước được nâng cao với sự hiện diện của các trường đại học, cao đẳng, trung tâm nghiên cứu, đào tạo trong và ngoài tỉnh. Đây là nền tảng để Cà Mau đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên các lĩnh vực kinh tế trọng điểm, tạo ra giá trị gia tăng, nâng cao sức cạnh tranh trên trường quốc tế.
Tuy nhiên, kết quả phát triển khoa học công nghệ của tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế. Vì vậy, tỉnh sẽ tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng, kiến thức cho đội ngũ cán bộ nghiên cứu, kỹ sư, chuyên gia công nghệ thông qua các chương trình hợp tác với các trường đại học trong và ngoài nước. Cà Mau cũng xây dựng, kết nối và mở rộng mạng lưới chuyên gia và nhà khoa học trong nước và quốc tế, thu hút nhân tài, chuyên gia công nghệ cao, tạo môi trường làm việc hấp dẫn, chính sách đãi ngộ phù hợp để “giữ chân” nhân lực chất lượng. Tỉnh tạo thuận lợi, khuyến khích phát triển các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm chuyên sâu phục vụ các lĩnh vực trọng điểm ở địa phương, góp phần tạo môi trường nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, đóng góp thiết thực vào phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng và đất nước./.
