Phát biểu khai mạc, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Lê Thị Ánh Mai bày tỏ vui mừng được đón tiếp các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, nhà quản lý văn hóa trong và ngoài nước, đồng thời nhấn mạnh ý nghĩa của tọa đàm trong việc trao đổi, học hỏi kinh nghiệm giữa giáo dục truyền thống phương Đông và tư duy giáo dục khai phóng phương Tây.
Sáng 3/11, tại Khu Thái học (Di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội), Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám phối hợp với các chuyên gia nghiên cứu trong nước và quốc tế tổ chức tọa đàm “Di sản giáo dục và văn hóa Đông - Tây”. Sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động của Festival Thăng Long - Hà Nội 2025.
Tọa đàm hướng tới tăng cường giao lưu học thuật, thúc đẩy nhận thức về giá trị trường tồn của di sản giáo dục, đồng thời mở ra cuộc đối thoại liên văn hóa giữa hai biểu tượng tiêu biểu: Quốc Tử Giám Thăng Long - đại diện cho tinh thần hiếu học, đạo lý, lễ nghĩa của phương Đông và Đại học Columbia (Hoa Kỳ) - hiện thân của tư duy khai phóng, sáng tạo và tự do học thuật của phương Tây.
Phát biểu khai mạc, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Lê Thị Ánh Mai bày tỏ vui mừng được đón tiếp các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, nhà quản lý văn hóa trong và ngoài nước, đồng thời nhấn mạnh ý nghĩa của tọa đàm trong việc trao đổi, học hỏi kinh nghiệm giữa giáo dục truyền thống phương Đông và tư duy giáo dục khai phóng phương Tây.
Văn Miếu - Quốc Tử Giám, trung tâm giáo dục cao nhất của Việt Nam thời phong kiến, là nơi hun đúc nhiều giá trị văn hóa, đạo lý và truyền thống hiếu học của dân tộc. Việc nghiên cứu, đối thoại về di sản giáo dục qua hai biểu tượng - Quốc Tử Giám Thăng Long và Đại học Columbia góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của di sản giáo dục trong hình thành bản sắc dân tộc, đồng thời thúc đẩy hợp tác, giao lưu trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Bà Lê Thị Ánh Mai bày tỏ mong muốn tiếp tục nhận được sự hợp tác, chia sẻ từ các nhà khoa học Việt Nam và Hoa Kỳ nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di sản giáo dục trong thời kỳ mới.
Tại tọa đàm, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo - Đại học Quốc gia Hà Nội, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết, lý do ông chọn chủ đề tham luận “Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ: Những bài học rút ra từ lịch sử” là bởi mối quan hệ đặc biệt giữa hai quốc gia. Mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ không chỉ hình thành trong thời gian gần đây mà đã xuất hiện từ thế kỷ XVIII, được ghi nhận qua nhiều tư liệu lịch sử.
Tại tọa đàm, các tham luận tập trung phân tích, so sánh và đối thoại xoay quanh các nhóm chủ đề: Mô hình tổ chức và phương pháp giáo dục của Quốc Tử Giám và Đại học Columbia. Trong đó, Quốc Tử Giám Thăng Long là nền giáo dục đề cao lễ nghĩa, đạo lý, tu thân và phục vụ xã hội; người thầy giữ vai trò trung tâm trong truyền thụ tri thức và rèn đức; tri thức gắn liền với trách nhiệm cộng đồng và quốc gia. Còn Đại học Columbia (Hoa Kỳ) là mô hình giáo dục khai phóng, đề cao tư duy phản biện, năng lực tự chủ cá nhân, khuyến khích sáng tạo và liên kết tri thức với thực tiễn hướng tới công dân toàn cầu. Vai trò của nghiên cứu Hán Nôm, văn chương trong học thuật và giao lưu văn hóa; định hướng hợp tác nghiên cứu giữa các trường đại học, viện nghiên cứu Việt Nam với Đại học Columbia.
Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Liên Hằng, Giám đốc Viện Đông Á Weatherhead chia sẻ về tiền thân của Đại học Columbia và nỗ lực mở lại, tái cấu trúc trường của hai cựu sinh viên. Tên gọi Columbia sau khi trường được cấp phép mang tính biểu tượng, là hình thức nhân hóa Tượng Nữ thần tự do, thể hiện tinh thần độc lập của Hoa Kỳ. Qua các lần di chuyển địa điểm, Trường Đại học Columbia không ngừng mở rộng về quy mô, địa lý và hiện đại hóa cơ sở vật chất. Ngày nay, Columbia được công nhận là một trường đại học toàn diện, đóng vai trò như “trường mẹ” trong hệ thống giáo dục đại học Hoa Kỳ, đồng thời là trung tâm đổi mới trong nhiều lĩnh vực, tiêu biểu như luật học và kỹ thuật.
Các tham luận khẳng định, giáo dục Việt Nam hình thành trong không gian văn hóa đặc thù, vừa chịu ảnh hưởng phương Bắc, vừa thể hiện bản sắc dân tộc, luôn coi trọng đạo lý và nhân nghĩa. Hình tượng thầy Chu Văn An được nhắc đến như biểu tượng người thầy mẫu mực, thể hiện truyền thống tôn sư, trọng đạo và tinh thần hiếu học của dân tộc.
Tọa đàm “Di sản giáo dục và văn hóa Đông - Tây” được kỳ vọng trở thành không gian học thuật mở, nơi di sản truyền thống được soi chiếu bằng tinh thần đối thoại hiện đại, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa, giáo dục và tri thức trong hành trình hội nhập quốc tế của Việt Nam./.
