Thời sự

Những điểm mới trong thi hành Điều lệ Đảng; về chức năng, nhiệm vụ của Đảng ủy xã, phường, đặc khu

Các văn bản đều có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2025 phù hợp với nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và thời hiệu thi hành của Hiến pháp sửa đổi, bổ sung.

Đồng chí Nguyễn Quang Dương, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tổ chức Trung ương giới thiệu chuyên đề: "Công tác tổ chức xây dựng Đảng, tổ chức cơ sở đảng, bộ máy và hoạt động cấp ủy cấp xã (mới)". 
Ảnh: Văn Điệp-TTXVN

Ngày 14/6, tại Hà Nội, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh được Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao chủ trì, phối hợp với các cơ quan Trung ương tổ chức Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới). Hội nghị diễn ra trong hai ngày (14-15/6) theo hình thức trực tiếp từ Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh kết hợp trực tuyến tới 11.000 điểm cầu trên toàn quốc.

Tại Hội nghị, Phó Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Nguyễn Quang Dương đã giới thiệu chuyên đề: Một số nội dung mới trong quy định, hướng dẫn của Trung ương về thi hành Điều lệ Đảng; chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, quy chế làm việc mẫu của Đảng ủy xã, phường, đặc khu.

*Các văn bản quan trọng

Theo ông Nguyễn Quang Dương, để các cơ quan, tổ chức và hệ thống chính trị 2 cấp ở địa phương hoạt động thông suốt, không có khoảng trống quyền lực, phát huy hiệu lực, hiệu quả, ngày 26/5/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Quy định số 294-QĐ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Quy định thi hành Điều lệ Đảng (gọi tắt là Quy định số 294); ngày 9/6/2025, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú đã ký ban hành Hướng dẫn số 06 HD/TW một số vấn đề cụ thể thi hành Điều lệ Đảng (gọi tắt là Hướng dẫn số 06).

Đồng thời, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú đã ký ban hành 5 quy định, quyết định gồm:

Quy định số 298-QĐ/TW, ngày 09/6/2025 của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng ở xã, phường, đặc khu (gọi tắt là Quy định số 298);

Quy định số 299-QĐ/TW, ngày 09/6/2025 của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc đảng ủy xã, phường, đặc khu (gọi tắt là Quy định số 299);

Quyết định số 302-QĐ/TW, ngày 09/6/2025 của Ban Bí thư ban hành Quy chế làm việc mẫu của đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng ở xã, phường, đặc khu (gọi tắt là Quyết định số 302);

Quy định số 300-QĐ/TW, ngày 09/6/2025 của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ cơ sở đặc khu (gọi tắt là Quy định số 300);

Quyết định số 303-QĐ/TW, ngày 09/6/2025 của Ban Bí thư ban hành Quy chế làm việc mẫu của đảng ủy cơ sở đặc khu (gọi tắt là Quyết định số 303).

Những quy định, hướng dẫn trên quy định rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của các đảng ủy ở xã, phường, đặc khu, làm cơ sở để đảng bộ cấp xã mới có thể thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và hoạt động ngay sau khi được thành lập; bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng đối với hệ thống chính trị cấp xã, không có khoảng trống quyền lực, không làm gián đoạn công việc, phục vụ kịp thời cho nhân dân, không ảnh hưởng đến các hoạt động bình thường của xã hội.

Những điểm mới được bổ sung phù hợp với việc sắp xếp, hợp nhất, tinh gọn

Về một số nội dung sửa đổi, bổ sung mới, quan trọng trong Quy định số 294, Hướng dẫn số 06 thi hành Điều lệ Đảng, ông Nguyễn Quang Dương cho biết, điểm mới rất quan trọng của Quy định, Hướng dẫn là bổ sung, sửa đổi, xác định hệ thống tổ chức của Đảng được tổ chức theo đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh và cấp Trung ương. Cấp xã gồm: xã, phường, đặc khu; cấp tỉnh gồm tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Bỏ quy định về tổ chức đảng cấp huyện (gồm: huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố).

Bổ sung nội dung “Thí điểm tổ chức các đảng bộ xã, phường trực thuộc tỉnh ủy, thành ủy là đảng bộ cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng. Cấp ủy tỉnh, thành phố quyết định tổ chức đảng ở đặc khu là cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng hoặc là tổ chức cơ sở đảng sau khi có ý kiến thống nhất bằng văn bản của Ban Tổ chức Trung ương”.

Bổ sung, sửa đổi này là căn cứ bảo đảm nguyên tắc, cơ sở chính trị, pháp lý cho việc hợp nhất, sáp nhập, thành lập 34 đảng bộ tỉnh, thành phố (mới); thành lập và thí điểm các đảng bộ xã, phường, đặc khu (mới) là cấp ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng; đồng thời, kết thúc hoạt động của các đảng bộ cấp huyện, cấp xã (cũ).

Quy định, hướng dẫn bổ sung đầy đủ và thống nhất tên gọi các cấp bộ đảng, tổ chức đảng từ cấp trên cơ sở đến chi bộ, tương ứng với các nội dung quy định, hướng dẫn như sau: cấp ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng, cấp ủy được giao quyền cấp trên cơ sở, cấp ủy được thí điểm giao quyền cấp trên cơ sở, đảng ủy cơ sở, chi bộ cơ sở, chi bộ (không phải chi bộ cơ sở). Đồng thời, quy định ở các thôn, tổ dân phố chỉ được thành lập chi bộ (không phải chi bộ cơ sở), không được thành lập chi bộ cơ sở trực thuộc đảng ủy xã, phường, đặc khu.

Bổ sung, sửa đổi này để xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng và phù hợp với thực tiễn.

Về lập các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc, đơn vị sự nghiệp của cấp ủy: Cấp tỉnh được thành lập 5 cơ quan và 2 đơn vị sự nghiệp. Cấp xã, phường được thành lập 3 cơ quan và 1 đơn vị sự nghiệp (nếu có); đặc khu được thành lập tối đa 4 cơ quan và 1 đơn vị sự nghiệp.

Đây là những bổ sung mới, phù hợp với việc sắp xếp, hợp nhất, tinh gọn cơ quan tham mưu, giúp việc của Đảng và phù hợp với thực tiễn đảng ủy xã, phường, đặc khu.

Về Đại hội đảng bộ, chi bộ

Bổ sung, sửa đổi quy định “đối với các đảng bộ thành lập mới, hợp nhất, sáp nhập theo chủ trương của Trung ương thì được chỉ định đại biểu dự đại hội đại biểu đảng bộ theo quy định của Bộ Chính trị”. Những đảng bộ cấp tỉnh, cấp xã hợp nhất, sáp nhập thì đại hội với 2 nội dung, không bầu cấp ủy khóa mới và đoàn đại biểu dự đại hội cấp trên; Ban thường vụ cấp ủy cấp trên trực tiếp chỉ định ban chấp hành, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư, ủy ban kiểm tra, chủ nhiệm, phó chủ nhiệm ủy ban kiểm tra cấp ủy nhiệm kỳ khoá mới và phân bổ số lượng, chỉ định đại biểu dự đại hội đảng bộ cấp trên.

Bổ sung về cách tính số thứ tự, nhiệm kỳ đại hội đảng bộ, chi bộ. Bổ sung việc thí điểm thực hiện nhiệm kỳ của chi bộ không phải chi bộ cơ sở là 5 năm.

Về quy chế làm việc của cấp ủy: Bổ sung quy định các tỉnh ủy, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Trung ương ban hành quy chế làm việc mẫu của đảng ủy cơ sở và chi bộ (không bao gồm Quân ủy Trung ương, Đảng ủy Công an Trung ương).

Như vậy, theo quy định, Bộ Chính trị ban hành quy chế làm việc mẫu cho 4 đảng ủy trực thuộc Trung ương, Ban Bí thư ban hành quy chế làm việc mẫu cho cấp ủy cấp tỉnh và cấp ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng.

Bổ sung quy định “Ban Chấp hành Trung ương giao Bộ Chính trị, Ban Bí thư lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc của cấp ủy, cán bộ, đảng viên tổ chức thực hiện Quy định thi hành Điều lệ Đảng đồng bộ với việc sắp xếp đơn vị hành chính, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; chỉ đạo các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc nghiên cứu để hướng dẫn thực hiện chuyển đổi số trong hoạt động của các tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị của Đảng, những vấn đề thuộc về phương pháp, quy trình, thủ tục và nghiệp vụ để cụ thể hoá những quy định của Điều lệ Đảng, phù hợp với tình hình và yêu cầu thực tiễn của công tác xây dựng Đảng hiện nay”.

Về một số nội dung liên quan đến đảng viên; bổ sung một số quy định: đảng viên được tổ chức đảng bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng; kết nạp đảng viên đối với học sinh, sinh viên đang chờ quyết định công nhận tốt nghiệp; chuyển sinh hoạt đảng chính thức đối với trường hợp đảng viên làm việc tại các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp nếu có tổng thời gian hợp đồng lao động liên tục từ đủ 12 tháng trở lên.

Ngoài các nội dung nêu trên, Quy định và Hướng dẫn lược bỏ một số nội dung để giảm bớt thủ tục hành chính trong Đảng; đồng thời, bổ sung, sửa đổi một số nội dung cho phù hợp với thực tiễn sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy.

Đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở Đảng ở xã, phường, đặc khu

Chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng ở xã, phường, đặc khu được quy định trong Quy định số 298-QĐ/TW, ngày 9/6/2025 của Ban Bí thư.

Đây là quy định mới để phục vụ việc tổ chức, hoạt động, vận hành thông suốt của các cấp ủy, đảng bộ cấp trên của tổ chức cơ sở đảng ở xã, phường, đặc khu, theo yêu cầu, nhiệm vụ mới.

Đảng ủy cấp xã trực thuộc và chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo của tỉnh ủy, trực tiếp và thường xuyên của ban thường vụ cấp ủy cấp tỉnh; là cấp ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng.

Về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng ở xã, phường, đặc khu, Quy định số 298 quy định Đảng ủy có 15 nhiệm vụ. Trong đó, xác định rõ một số nội dung mới, quan trọng như:

Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cấp ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng theo quy định của Điều lệ Đảng và các quy định, hướng dẫn của Trung ương. Quyết định chương trình làm việc, chương trình kiểm tra, giám sát toàn khoá, hằng năm của đảng ủy; quy chế làm việc của đảng ủy, ủy ban kiểm tra đảng ủy.

Lãnh đạo, chỉ đạo hệ thống chính trị thực hiện đúng đường lối, chủ trương, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước và nhiệm vụ chính trị của đảng bộ. Lãnh 5 đạo, định hướng những vấn đề quan trọng trước khi hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân quyết định. Xác định nhiệm vụ trọng tâm, đột phá, các chương trình, đề án, dự án trọng điểm, mục tiêu, chỉ tiêu, phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu về phát triển kinh tế - xã hội trung hạn, dài hạn, hằng năm, công tác quốc phòng, an ninh… và một số nhiệm vụ quan trọng khác. Căn cứ nội dung, tính chất của từng lĩnh vực, đảng ủy ban hành văn bản để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị của đảng bộ.

Lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện và sơ kết, tổng kết các nghị quyết, chỉ thị của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, cấp ủy cấp tỉnh và nghị quyết của đảng ủy cấp xã. Tổ chức triển khai thực hiện thí điểm các chủ trương, mô hình mới theo chỉ đạo của cấp trên.

Lãnh đạo công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức.

Lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng các tổ chức đảng trực thuộc trong sạch, vững mạnh; công tác bảo vệ chính trị nội bộ, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên; công tác phát triển đảng viên; lãnh đạo công tác tổ chức, cán bộ, thực hiện chính sách cán bộ trong đảng bộ.

Lãnh đạo việc đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện công tác kiểm tra, giám sát, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong nội bộ.

Ban thường vụ đảng ủy có 14 nhiệm vụ. Trong đó, quy định rõ các nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể về lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh; về công tác chính trị, tư tưởng, đạo đức; công tác tổ chức, cán bộ, đảng viên, bảo vệ chính trị nội bộ; công tác kiểm tra, giám sát, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; công tác tuyên giáo, dân vận…

Tổ chức bộ máy, biên chế và điều kiện bảo đảm hoạt động, nhiệm kỳ 2025-2030, theo Chỉ thị 45-CT/TW: Ban chấp hành: từ 27 - 33; ban thường vụ: từ 9 - 11; Phó bí thư: 2 (1 phó bí thư thường trực và 1 phó bí thư, chủ tịch ủy ban nhân dân).

Đảng ủy cấp trên cơ sở ở xã, phường được lập 33 cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc. Đảng ủy xã, phường nơi có trụ sở trung tâm chính trị cấp huyện hiện nay được lập thêm 1 đơn vị sự nghiệp của đảng ủy; ở đặc khu được lập tối đa 4 cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc.

Biên chế cán bộ lãnh đạo, công chức, viên chức các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc, đơn vị sự nghiệp của đảng ủy cấp xã thực hiện theo quy định, hướng dẫn của Trung ương, do ban thường vụ tỉnh ủy, thành ủy trực thuộc Trung ương xem xét, quyết định trong tổng số biên chế được cấp có thẩm quyền giao.

Theo kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư tại Kết luận số 137-KL/TW ngày 28/3/2025: Chuyển biên chế cấp huyện hiện có để bố trí biên chế cấp xã, có thể tăng cường cán bộ, công chức, viên chức cấp tỉnh về cấp xã.

Trước mắt giữ nguyên số lượng biên chế cán bộ, công chức, viên chức của cấp huyện, cán bộ, công chức của cấp xã hiện có trước sắp xếp và thực hiện việc rà soát, tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp cơ sở đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, bảo đảm trong thời hạn 5 năm cơ bản thực hiện theo đúng quy định của cấp có thẩm quyền...

 Đảng ủy cơ sở đặc khu

Chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ cơ sở đặc khu được quy định trong Quy định số 300- QĐ/TW, ngày 9/6/2025 của Ban Bí thư.

Theo đó, Đảng bộ cơ sở đặc khu là đảng bộ trực thuộc đảng bộ tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi tắt là cấp ủy cấp tỉnh) và là hạt nhân chính trị ở cơ sở; có chức năng lãnh đạo toàn diện ở đặc khu; lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, tổ chức thuộc hệ thống chính trị ở đặc khu, các chi bộ trực thuộc theo quy định của Điều lệ Đảng, các quy định, hướng dẫn của Trung ương và của cấp ủy cấp tỉnh.

Đảng ủy cơ sở đặc khu lãnh đạo phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh; lãnh đạo công tác chính trị, tư tưởng; lãnh đạo công tác tổ chức, cán bộ; lãnh đạo xây dựng tổ chức đảng; lãnh đạo công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng; lãnh đạo xây dựng hệ thống chính trị cơ sở

Quy định số 300 cũng quy định chi tiết của đảng ủy cơ sở đặc khu với: Cấp ủy cấp tỉnh; các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc của cấp ủy, và các cấp ủy, đơn vị trực thuộc cấp ủy cấp tỉnh và các cơ quan, tổ chức khác ở cấp tỉnh; Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã; các chi ủy, chi bộ trực thuộc.

Nội dung chủ yếu của Quy chế làm việc mẫu của đảng ủy cơ sở đặc khu (Quyết định số 303- QĐ/TW, ngày 09/6/2025 của Ban Bí thư) cơ bản như Quy chế làm việc mẫu của đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng ở xã, phường, đặc khu.

“Khi xây dựng và ban hành quy chế làm việc, yêu cầu đặt ra là cấp ủy cơ sở đặc khu cần phải căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ và đặc điểm về vị trí địa lý, dân số, điều kiện phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, các vấn đề liên quan đến biên giới, hải đảo, quốc phòng, an ninh, dân tộc, tôn giáo, tính chất quan trọng của các vấn đề, đề án, dự án... để xác định các nhiệm vụ cụ thể nào mà cấp ủy, ban thường vụ, thường trực cần lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng để phân cấp rõ ràng, rành mạch nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm”.

Theo Phó Ban Tổ chức Trung ương Nguyễn Quang Dương, điểm đặc biệt là các văn bản nêu trên đều có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2025 phù hợp với nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và thời hiệu thi hành của Hiến pháp sửa đổi, bổ sung nhằm triển khai thực hiện, vận hành các cơ quan, tổ chức theo mô hình mới.

Tại hội nghị, ông Nguyễn Quang Dương đề nghị, quán triệt tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: "Tinh gọn tổ chức bộ máy, tiết kiệm tiền chỉ là một phần thôi. Quan trọng hơn cả là hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả bộ máy, đưa đất nước phát triển. Đây là điều mong mỏi nhất".

Quán triệt tinh thần chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư, các cấp ủy, tổ chức đảng cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện khẩn trương, quyết liệt, có hiệu quả các quy định, hướng dẫn của Trung ương, bảo đảm để các cơ quan, tổ chức của hệ thống chính trị theo mô hình mới vận hành thông suốt, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới./.

Hoàng Thị Hoa

Tin liên quan

Xem thêm