Dự thảo Luật thể chế hóa các nội dung của Quyết định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 của Bộ Chính trị để bổ, sung, hoàn thiện các quy định về khen thưởng trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí.
Ngày 7/8, tại Hà Nội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam tổ chức Hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo Luật tiết kiệm, chống lãng phí.
* Tạo khung pháp lý về tiết kiệm, chống lãng phí rõ ràng, hiệu quả
Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 26/11/2013, có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2014. Qua 10 năm thực hiện Luật, lãng phí còn diễn ra khá phổ biến, dưới nhiều dạng thức khác nhau, đã và đang gây ra nhiều hệ lụy cho phát triển. Dự án Luật tiết kiệm, chống lãng phí được xây dựng nhằm tạo khung pháp lý về tiết kiệm, chống lãng phí rõ ràng, hiệu quả, đảm bảo các tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc quản lý, sử dụng các nguồn lực của đất nước nhận thức rõ hơn vai trò, tầm quan trọng của công tác tiết kiệm, chống lãng phí, thực sự tham gia có trách nhiệm vào công tác này.
Đối tượng áp dụng của dự thảo Luật bao gồm: Cơ quan nhà nước; Đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân; đơn vị sự nghiệp công lập; MTTQ Việt Nam; cơ quan Đảng Cộng sản Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; doanh nghiệp nhà nước; doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí. Đồng thời, dự án Luật đưa ra 10 nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí.
Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Hoàng Công Thủy cho biết: Trong quá trình xây dựng dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, cơ quan soạn thảo đã tập trung làm rõ những nội dung cần sửa đổi, hoàn thiện, cụ thể, như: Xác định đầy đủ, cụ thể trách nhiệm, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, tập thể, cá nhân trong quản lý, sử dụng các nguồn lực của nền kinh tế, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác phòng, chống lãng phí; cụ thể hóa Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 25/12/2023, của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW ngày 28/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực về hoàn thiện các quy định về nhận diện hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí và chế tài xử lý đối với các hành vi này.
Dự thảo Luật cũng thể chế hóa các nội dung của Quyết định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để bổ, sung, hoàn thiện các quy định về khen thưởng trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí; phát hiện lãng phí và trách nhiệm xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí để khuyến khích mọi cá nhân, tổ chức tích cực tham gia vào công tác tiết kiệm, chống lãng phí; cụ thể hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về bổ sung các quy định để tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho việc giám sát, thanh, kiểm tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính chất răn đe đối với các hành vi lãng phí.
Phó Chủ tịch Hoàng Công Thủy cũng cho rằng: Cần nhận xét, đánh giá về sự phù hợp, toàn diện của việc sửa đổi, bổ sung các khái niệm "tiết kiệm", "lãng phí"; về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Luật; về quy định các nhóm hành vi gây lãng phí và các nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí; việc bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong các quy định về nội dung và hình thức công khai để tiết kiệm, chống lãng phí của dự thảo Luật với các luật chuyên ngành khác như: Luật Tiếp cận thông tin; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công; Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đất đai, Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở…
Bên cạnh đó, cần đánh giá các quy định tại dự thảo Luật về công tác công khai giám sát; bảo đảm vai trò giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam các cấp và nhân dân trong việc tiết kiệm, chống lãng phí; có cơ chế khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia phát hiện và cung cấp kịp thời các thông tin về hành vi lãng phí - Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Hoàng Công Thủy nêu rõ.
* Tiết kiệm phải là chiến lược quốc gia
Góp ý kiến về dự thảo Luật, Giáo sư, Tiến sỹ Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ và pháp luật nêu rõ: Dự thảo Luật tuy đã thể chế hóa được phần lớn quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước ta, nhưng vẫn còn một số hạn chế về nội dung, phương thức, phương tiện, công cụ thực hiện và cơ chế xác định trách nhiệm.
Trong đó, dự thảo Luật quy định chưa đầy đủ, chưa bao quát hết các lĩnh vực dễ phát sinh lãng phí trong thực tế. Ví dụ một số lĩnh vực mới, nhạy cảm rất dễ gây lãng phí chưa được quy định như lãng phí trong chuyển đổi số (đầu tư dàn trải phần mềm, đầu tư xây dựng hạ tầng không hiệu quả).
Cũng theo Giáo sư, Tiến sỹ Trần Ngọc Đường, quy định về vai trò trách nhiệm của MTTQ Việt Nam trong giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí quy định ở khoản 4 Điều 16 và Điều 25 còn chung chung, thiếu cụ thể, thiếu các điều kiện đảm bảo thực hiện. Vai trò giám sát xã hội của báo chí, phương tiện thông tin đại chúng và người dân trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí quy định ở khoản 1 Điều 16 thiếu cụ thể, chưa thể chế được quan điểm của Đảng, Nhà nước về "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng".
Cùng với đó, cần rà soát mối quan hệ giữa dự thảo Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí với các Luật có liên quan, như: Luật đầu tư công, Luật ngân sách, Luật quản lý tài sản công, Luật công chức… để đảm bảo sự thống nhất chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của việc thực thi Luật tiết kiệm, chống lãng phí. Đồng thời, xây dựng một bộ tiêu chí chung thống nhất về đánh giá hiệu quả tiết kiệm, chống lãng phí; xây dựng cơ chế liên thông trong giám sát thanh tra, xử lý vi phạm giữa các cơ quan chức năng trong tiết kiệm, chống lãng phí - Giáo sư, Tiến sỹ Trần Ngọc Đường nêu ý kiến.
Ông Đỗ Duy Thường, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Dân chủ - Pháp luật kiến nghị, cần bổ sung việc sử dụng tài chính tiết kiệm, chống lãng phí trong khu vực ngoài Nhà nước, đó là trong các tầng lớp nhân dân trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Tại Điều 25, trách nhiệm của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên của MTTQ, đề nghị bổ sung Chính phủ cần phối hợp với Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam xây dựng và ban hành "Quy chế giám sát và phản biện xã hội về tiết kiệm, chống lãng phí".
Bên cạnh đó, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan trực thuộc Chính phủ thực hiện giám sát, phản biện xã hội trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp ở địa phương phối hợp với UBND cùng cấp giám sát việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ban Thanh tra nhân dân và Ban giám sát đầu tư của cộng đồng hàng năm thực hiện giám sát việc thực hiện pháp luật tiết kiệm, chống lãng phí.
Nêu quan điểm cần tiếp cận dự thảo Luật trên tinh thần chú trọng giải pháp thực hành tiết kiệm, chống lãng phí một cách hiệu quả, vì lĩnh vực nào cũng tiềm ẩn nguy cơ lãng phí, Tiến sỹ Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ đề nghị bỏ phần "phạm vi điều chỉnh" và "đối tượng áp dụng" bởi đây là trách nhiệm chung của mọi tổ chức, cá nhân, không cần tách biệt.
Theo Tiến sỹ Đinh Văn Minh, dự thảo đưa ra quá nhiều nguyên tắc, nên tinh gọn, dễ hiểu, bảo đảm yêu cầu "tiết kiệm nhưng không ảnh hưởng hiệu quả công việc". Một số quy định về kiến nghị hiện còn cứng nhắc, chưa rõ cách thức xử lý khi kiến nghị được đưa ra. Tiết kiệm phải là chiến lược quốc gia, trong đó công khai, minh bạch là biện pháp then chốt.../.
