Chính quyền tỉnh An Giang cam kết sẽ tiếp tục thực hiện các chính sách bảo vệ di sản theo đúng cam kết với UNESCO, đảm bảo tính nguyên bản của hệ thống các nghi lễ, hạn chế thương mại hóa, giữ gìn cảnh quan thiên nhiên khu vực Núi Sam...
Ngày 4/12/2024, Hội nghị lần thứ 19 của Ủy ban Liên Chính phủ Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể đã chính thức ra Nghị quyết ghi danh “Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam” vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Đây không chỉ là niềm vinh dự lớn lao đối với tỉnh An Giang mà còn là niềm tự hào chung của cả nước, là dịp để vinh danh, quảng bá những giá trị đặc sắc của Di sản và hình ảnh quê hương An Giang giàu truyền thống lịch sử văn hóa với nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, nâng cao ý thức trách nhiệm của các cấp, ngành và cộng đồng trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc và nhân loại, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.
Phóng viên TTXVN đã có cuộc phỏng vấn lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh An Giang sau 1 năm Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
*Phóng viên: Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam đã được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Thưa ông, điều này có ý nghĩa như thế nào với địa phương?
*Ông Nguyễn Khánh Hiệp, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh An Giang:
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam là một lễ hội lớn, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng Tây Nam Bộ diễn ra từ ngày 22 - 27/4 (âm lịch) hàng năm, tại phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang (nay là phường Vĩnh Tế, tỉnh An Giang). Trong tín ngưỡng của người Kinh, Bà Chúa Xứ nằm trong hệ thống Thánh Mẫu, được tôn thờ trong điện thần và tổ chức các thực hành liên quan như lễ hội, tế lễ và các hình thức diễn xướng dân gian khác. Các nghi lễ, phong tục và kỹ năng thực hành nghi lễ trong Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được trao truyền trong gia đình và cộng đồng thông qua truyền miệng, thực hành trực tiếp và tham gia vào lễ hội. Lễ hội góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, gắn kết cộng đồng và hòa hợp dân tộc, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của phụ nữ trong xã hội và những đóng góp của cha ông trong xây dựng đất nước. Thông qua các hoạt động “thực hành”, lễ hội đã “trao truyền” đến thế hệ hôm nay hiểu biết thêm về phong tục tập quán, đạo đức, giao tiếp xã hội từ những câu chuyện của quá trình khẩn hoang, mở cõi, bảo vệ vùng đất phương Nam của Tổ quốc, quan niệm về thế giới quan, nhân sinh quan của tiền nhân... Qua đó, góp phần giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước, yêu quê hương, trân trọng giá trị nguồn cội…
Năm 2014, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Năm 2023, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được vinh danh là “Hoạt động văn hóa tiêu biểu châu Á - Thái Bình Dương”. Ngày 4/12/2024, di sản Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam chính thức được UNESCO ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là một trong 66 đề xuất được xem xét trong kỳ họp và là Di sản văn hóa phi vật thể thứ 16 của Việt Nam được UNESCO ghi danh. Ngoài Đờn ca tài tử là di sản được UNESCO đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại (năm 2013), tại vùng đất Nam Bộ, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam là di sản thứ 2 và là lễ hội truyền thống đầu tiên của vùng đất phương Nam được đón nhận vinh dự này.
Việc Lễ hội Vía Bà Chúa xứ Núi Sam An Giang được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại đã khẳng định tính toàn vẹn, xác thực và giá trị nổi bật toàn cầu của di sản độc đáo này. Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, niềm vinh dự lớn của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh An Giang. Qua đó, góp phần tuyên truyền, quảng bá rộng rãi đến người dân, du khách trong và ngoài nước giá trị văn hóa tiêu biểu, đặc sắc về vùng đất, con người An Giang. Đây còn niềm tự hào của nhân dân cả nước, đã góp phần khẳng định sự đa dạng, giàu giá trị của văn hóa dân tộc Việt Nam trong bối cảnh phát triển, hội nhập.
*Phóng viên: Sau khi được vinh danh, tỉnh đã thực hiện công tác bảo tồn và phát huy giá trị của di sản như thế nào thưa ông? Ông có thể nhấn mạnh về các chính sách nổi bật của tỉnh đã triển khai?
*Ông Nguyễn Khánh Hiệp, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh An Giang:
Thực hiện Chương trình hành động bảo vệ và phát huy giá trị Di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Vía Bà được UNESCO công nhận, UBND tỉnh An Giang đã chỉ đạo triển khai thực hiện các nhiệm vụ của địa phương.
Tỉnh tăng cường tuyên truyền, quảng bá hình ảnh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam trên các phương tiện thông tin đại chúng, các kênh truyền thông đến rộng rãi người dân và du khách góp phần đưa Châu Đốc, An Giang trở thành điểm đến du lịch văn hóa tâm linh nổi tiếng trên bản đồ du lịch trong nước và thế giới. Đồng thời, tỉnh tổ chức Hội thi trực tuyến “Tìm hiểu về Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam và Văn hóa, Lịch sử, Du lịch thành phố Châu Đốc”, tổng kết và trao thưởng vào ngày 17/5/2025.
Cùng với đó là xây dựng Chương trình hành động của Ban Thường vụ Thành ủy Châu Đốc (nay là phường Vĩnh Tế, tỉnh An Giang) về cam kết bảo vệ và phát huy giá trị Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam.
Tỉnh triển khai hướng dẫn, hỗ trợ các nghệ nhân thực hiện hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú” trong lĩnh vực Di sản văn hóa phi vật thể. Đã có 2 nghệ nhân thực hành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được Hội đồng cấp tỉnh thống nhất trình Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ.
Địa phương tổ chức các nghi thức truyền thống Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam từ ngày 12/5/2025 đến ngày 24/5/2025 (ngày 15/4 âm lịch đến ngày 27/4 âm lịch) trang nghiêm, thành kính, tiết kiệm, đúng nguyên tắc thực hành di sản với sự tham gia đông đảo của nhân dân, góp phần gắn kết cộng đồng 4 dân tộc Kinh, Hoa, Chăm, Khmer.
Ngành chức năng tổ chức tập huấn về nâng cao chất lượng hoạt động của Ban Quản lý di tích; tham mưu xây dựng Đề án “Quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại", thời gian lập và trình phê duyệt Đề án, dự kiến Quý II năm 2026.
Nhằm thực hiện công tác tuyên truyền, quảng bá hình ảnh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam, Sở Văn hóa và Thể thao còn đề xuất Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam - Chuyên đề văn hóa tiêu biểu của tỉnh An Giang làm đề tài tem bưu chính năm 2027.
*Phóng viên: Để gìn giữ di sản cho muôn đời sau, thời gian tới, tỉnh sẽ thực hiện các công việc gì thưa ông?
*Ông Nguyễn Khánh Hiệp, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh An Giang:
Việc Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được UNESCO ghi danh đã đặt ra trách nhiệm lớn đối với tỉnh trong công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản. Chính quyền tỉnh An Giang cam kết sẽ tiếp tục thực hiện các chính sách bảo vệ di sản theo đúng cam kết với UNESCO, đảm bảo tính nguyên bản của hệ thống các nghi lễ, hạn chế thương mại hóa, giữ gìn cảnh quan thiên nhiên khu vực Núi Sam, đồng thời đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức của toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ đối với việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, uống nước nhớ nguồn, tinh thần hòa hợp dân tộc. Tôn vinh các cá nhân, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, truyền dạy, bảo vệ và phát huy giá trị di sản; có chính sách, khen thưởng và phong tặng danh hiệu vinh dự nhà nước cho các nghệ nhân có nhiều đóng góp trong hoạt động bảo vệ, trao truyền những giá trị văn hóa của di sản Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam, An Giang.
Bên cạnh đó, tỉnh An Giang có các chính sách phát triển du lịch bền vững, gắn liền với bảo vệ môi trường và giữ gìn không gian văn hóa gốc, để mỗi du khách khi đến với Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam không chỉ được trải nghiệm một không gian tâm linh đặc biệt mà còn cảm nhận được bản sắc văn hóa Nam Bộ phong phú, đa dạng.
Tỉnh thực hiện hiệu quả Chương trình hành động bảo vệ và phát huy giá trị di sản “Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam” để di sản mãi mãi trường tồn, ngày càng lan tỏa góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đồng thời, với phương châm "biến di sản thành tài sản” phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương bằng các giải pháp cụ thể, vừa trước mắt, vừa lâu dài làm cho di sản thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực quan trọng phát triển địa phương, đất nước.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!
(Bài viết có sự phối hợp thực hiện của Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)
