Một trong những trọng tâm của quy hoạch là nâng cấp các viện quốc gia trong lĩnh vực kiểm nghiệm, kiểm định, và kiểm chuẩn.
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và yêu cầu cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe, Quy hoạch mạng lưới cơ sở y tế thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đã đặt ra mục tiêu chiến lược để phát triển các hệ thống kiểm nghiệm, kiểm định và nghiên cứu y tế. Đây là bước đi quan trọng để nâng cao năng lực chuyên môn, thúc đẩy sản xuất nội địa, và tạo đà phát triển bền vững cho ngành y tế Việt Nam.
*Nâng cấp viện quốc gia đạt tiêu chuẩn quốc tế
Một trong những trọng tâm của quy hoạch là nâng cấp các viện quốc gia trong lĩnh vực kiểm nghiệm, kiểm định và kiểm chuẩn. Các viện này sẽ được phát triển để đạt tiêu chuẩn quốc tế, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về quản lý chất lượng thuốc, vaccine, sinh phẩm, và thiết bị y tế. Điều này không chỉ giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả trong sử dụng thuốc và thiết bị mà còn mở ra cơ hội để Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu trong lĩnh vực y tế.
Hiện nay, hệ thống kiểm nghiệm của Nhà nước bao gồm ba viện tuyến trung ương: Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, Viện Kiểm nghiệm thuốc Thành phố Hồ Chí Minh, và Viện Kiểm định quốc gia vaccine và sinh phẩm y tế. Cùng với đó là 62 trung tâm kiểm nghiệm cấp tỉnh. Tuy nhiên, theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc có quá nhiều đơn vị kiểm nghiệm dẫn đến sự phân tán nguồn lực, làm giảm hiệu quả hoạt động và khó đạt được sự đồng bộ trong chất lượng kiểm nghiệm.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phan Lê Thu Hằng, Phó Vụ trưởng Kế hoạch tài chính (Bộ Y tế) nêu rõ, quy hoạch cũng định hướng hình thành sáu trung tâm kiểm nghiệm đạt chuẩn quốc gia tại sáu vùng kinh tế-xã hội. Những trung tâm này sẽ không chỉ giúp giảm tải cho các viện trung ương mà còn đóng vai trò đầu mối trong việc kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm, và thiết bị y tế tại các địa phương. Song song với đó, các trung tâm kiểm chuẩn chất lượng xét nghiệm y học cũng được nâng cấp để đáp ứng nhu cầu của cả nước. Đây là bước đi chiến lược nhằm đảm bảo rằng các xét nghiệm y học, từ đơn giản đến phức tạp, đều được thực hiện với độ chính xác cao và tiêu chuẩn quốc tế.
*Đẩy mạnh nghiên cứu và chuyển giao công nghệ
Quy hoạch nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các trung tâm nghiên cứu và khu sản xuất tập trung về dược, vaccine, sinh phẩm, và thiết bị y tế công nghệ cao. Điều này không chỉ tăng cường năng lực sản xuất trong nước mà còn tạo ra giá trị xuất khẩu, giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài. Đặc biệt, đơn vị quốc gia nghiên cứu chuyển giao công nghệ về vaccine tại Hà Nội sẽ là đầu mối quan trọng để thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và sản xuất vaccine trong nước.
Ngoài ra, các trung tâm thử nghiệm lâm sàng hiện đại đạt tiêu chuẩn quốc tế sẽ được phát triển tại các bệnh viện trung ương và viện nghiên cứu chuyên ngành. Những trung tâm này sẽ phục vụ nghiên cứu và thử nghiệm thuốc, vaccine, và các phương pháp điều trị mới, góp phần đưa Việt Nam tiệm cận trình độ y tế tiên tiến trên thế giới.
Dù có nhiều định hướng và mục tiêu rõ ràng, việc triển khai quy hoạch đối mặt với không ít thách thức. Hệ thống kiểm nghiệm hiện tại của Việt Nam không chỉ phân tán mà còn chưa đồng bộ về nguồn lực. Nhiều đơn vị kiểm nghiệm ở cấp tỉnh thiếu nhân lực có chuyên môn cao, trang thiết bị lạc hậu và kinh phí hạn chế.
Trong lĩnh vực kiểm nghiệm thực phẩm, sự tồn tại của nhiều đầu mối với chức năng chồng chéo đã gây lãng phí nguồn lực và giảm hiệu quả quản lý. Tương tự, trong kiểm định thiết bị y tế, dù có Viện Trang thiết bị và Công trình y tế đảm nhận chức năng nghiên cứu và kiểm định, nhưng vẫn có khoảng 30 đơn vị khác cung cấp dịch vụ kiểm định, dẫn đến sự thiếu nhất quán trong chất lượng.
Để giải quyết các vấn đề này, cần tập trung đầu tư đồng bộ vào nhân lực, cơ sở vật chất và trang thiết bị. Việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu kiểm nghiệm, kiểm định, và kiểm chuẩn là yếu tố then chốt. Bên cạnh đó, đẩy mạnh hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và tiếp cận các công nghệ hiện đại cũng là một hướng đi hiệu quả.
Quy hoạch mạng lưới cơ sở y tế không chỉ là giải pháp trước mắt mà còn là chiến lược dài hạn để đưa hệ thống y tế Việt Nam đạt chuẩn khu vực và quốc tế. Việc tập trung nâng cấp các viện quốc gia, phát triển trung tâm kiểm nghiệm và kiểm chuẩn vùng, cùng với đẩy mạnh nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, sẽ giúp nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe, đảm bảo sự an toàn và công bằng cho mọi người dân.
Nếu được triển khai hiệu quả, quy hoạch này không chỉ nâng cao năng lực nội tại của ngành y tế mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế-xã hội bền vững của Việt Nam. Trong tương lai, người dân trên khắp các vùng miền sẽ có thể tiếp cận các dịch vụ y tế chất lượng cao ngay tại địa phương mình, giảm sự phụ thuộc vào tuyến trung ương và mở ra cơ hội phát triển cho toàn hệ thống y tế đất nước.
