Việc gắn kết giữa nhà trường, địa phương và lực lượng Cảnh sát biển sẽ tạo mô hình giáo dục toàn diện về biển, đảo.
Cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” bước vào giai đoạn 2024 - 2030 với nhiều đổi mới mạnh mẽ về nội dung, hình thức và cách phối hợp tổ chức. Những điều chỉnh này nhằm tạo sân chơi hấp dẫn, phù hợp lứa tuổi, đồng thời tăng hiệu quả tuyên truyền, giáo dục về biển, đảo trong học sinh Trung học cơ sở. Đặc biệt, cuộc thi cũng đang mang lại tác động đa chiều và tạo sức lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng.
Những hiệu ứng tích cực trong môi trường giáo dục và cộng đồng
Cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” được Cảnh sát biển Việt Nam triển khai hơn mười năm qua và tạo nhiều hiệu ứng tích cực. Sau thời gian triển khai thực tiễn, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã phê duyệt cuộc thi thành Đề án tổ chức trên phạm vi toàn quốc từ ngày 3/9/2024. Quyết định này đánh dấu bước phát triển quan trọng, nhằm mở rộng phạm vi tác động và nâng cao hiệu quả giáo dục cho thế hệ trẻ.
Giai đoạn 2024 - 2030 được xác định là giai đoạn đổi mới toàn diện của cuộc thi. Cảnh sát biển Việt Nam đặt mục tiêu khắc phục hạn chế trước đây, đồng thời tạo lan tỏa sâu rộng hơn trong môi trường giáo dục và cộng đồng. Từ yêu cầu thực tiễn, Cảnh sát biển Việt Nam xác định phải đổi mới mạnh mẽ cách thức tổ chức, bởi đây là yếu tố quyết định chất lượng triển khai.
Điểm nhấn đầu tiên của đổi mới trong giai đoạn này là sự kết hợp đồng bộ giữa hai hình thức trực tiếp và trực tuyến. Hệ thống trực tuyến được thiết kế theo phần mềm riêng, bảo đảm phân quyền rõ ràng tới từng đơn vị cơ sở. Cán bộ được tập huấn kỹ năng vận hành và coi đây là yêu cầu bắt buộc trong tổ chức. Cách làm này giúp hạn chế tình trạng tổ chức trực tuyến manh mún, rời rạc từng xuất hiện trước đây, đồng thời tạo sự linh hoạt trong điều kiện thực tiễn tại mỗi địa phương.
Cùng với đổi mới về hình thức, nội dung thi cũng được chú trọng phân hóa theo từng khối kiến thức. Cảnh sát biển xác định nội dung phải bám sát mục đích giáo dục, đồng thời phù hợp đặc điểm tâm sinh lý học sinh Trung học cơ sở. Hệ thống câu hỏi được thiết kế theo mức độ từ dễ đến khó, bảo đảm tính định hướng kiến thức mà không tạo áp lực quá lớn đối với thí sinh.
Công tác phối hợp được xem là một trụ cột quan trọng của Đề án giai đoạn mới. Cảnh sát biển Việt Nam triển khai nhiều văn bản ký kết phối hợp với cấp ủy, chính quyền các tỉnh, thành phố ven biển. Từ cấp địa phương tới cơ sở, các đơn vị cụ thể hóa bằng kế hoạch tổng thể, kế hoạch hằng năm và kế hoạch theo từng cuộc thi. Mô hình phối hợp được nâng tầm về chất, tạo sự vào cuộc thực chất của nhiều ngành, đặc biệt là giáo dục, tuyên giáo và dân vận. Điều này bảo đảm cuộc thi không chỉ là hoạt động của lực lượng Cảnh sát biển mà là nhiệm vụ chung của hệ thống chính trị địa phương.
Dù mới là năm đầu tiên triển khai Đề án mới, nhiều tín hiệu tích cực đã xuất hiện. Những đổi mới ở cấp tổ chức, nội dung và phối hợp được đánh giá mang lại hiệu quả rõ rệt. Các đơn vị sẽ tiến hành sơ kết một năm để đánh giá toàn diện, rút kinh nghiệm và tiếp tục hoàn thiện mô hình.
Nhìn từ thực tiễn, cuộc thi đang tạo tác động giáo dục đa chiều đối với học sinh. Trong bối cảnh nhiều hình thức tuyên truyền đang được triển khai, cuộc thi này có nét đặc trưng riêng vì hướng tới nhóm đối tượng đặc thù là học sinh Trung học cơ sở. Độ tuổi này có sự nhạy cảm đặc biệt trong tiếp nhận kiến thức và bồi đắp cảm xúc. Khi nội dung biển, đảo được truyền tải bằng hình thức vừa học vừa chơi, học sinh dễ tiếp cận và chủ động hơn trong hành trình hình thành tình yêu Tổ quốc.
Bồi đắp tình yêu biển đảo và trách nhiệm của học sinh
Cuộc thi đặt trọng tâm nuôi dưỡng tình yêu biển, đảo từ những cảm xúc cụ thể, gần gũi. Học sinh tiếp cận kiến thức qua hình ảnh, câu hỏi, hoạt động trải nghiệm nên dễ ghi nhớ và hiểu sâu. Tác động không chỉ lan sang học sinh mà còn ảnh hưởng tích cực đến phụ huynh, giáo viên và cộng đồng. Sự quan tâm đến biển, đảo được nhân lên khi các thành phần xã hội cùng theo dõi và hỗ trợ thí sinh tham gia.
Tình yêu và trách nhiệm của học sinh theo đó được bồi đắp từng năm học, từng vòng thi. Nhiều trường học tiếp nhận mô hình và tự chủ tổ chức theo hướng lan tỏa nội bộ. Sau năm 2030, theo lộ trình Đề án, không chỉ Cảnh sát biển tổ chức mà nhiều cơ quan, tổ chức khác có thể đảm nhận, mở rộng quy mô ảnh hưởng của cuộc thi.
Tính mở của cuộc thi giúp tăng cường sự vào cuộc của ngành giáo dục, tuyên giáo, dân vận và các tổ chức chính trị – xã hội địa phương. Mức độ tham gia sâu của hệ thống chính trị tạo điều kiện để hiệu ứng tuyên truyền được khuếch đại. Hoạt động phối hợp đa ngành góp phần đưa nội dung biển, đảo đến gần hơn với đời sống học đường và cộng đồng.
Hiệu quả giáo dục của cuộc thi còn thể hiện qua dấu ấn mà từng vòng thi để lại trong nhận thức học sinh. Việc trải nghiệm trực tiếp hoặc tham gia cổ vũ giúp các em tăng hiểu biết về tài nguyên biển, chủ quyền quốc gia và vai trò của các lực lượng làm nhiệm vụ trên biển. Những trải nghiệm này giúp kiến thức trở nên sống động và khó phai mở đường cho sự hình thành nhân cách đúng đắn.
Cuộc thi còn gắn với các chương trình an sinh xã hội như học bổng, hỗ trợ học tập cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Sự đồng hành này giúp các em tự tin hơn trong học tập và có ý thức chia sẻ với những bạn khác. Nhờ vậy, cuộc thi “Em yêu biển đảo quê hương” không chỉ thuần túy là sân chơi tri thức mà còn mang ý nghĩa nhân văn, tạo động lực vượt khó cho nhiều học sinh.
Về mức độ tiếp nhận nội dung, nhiều học sinh có khả năng nắm chắc kiến thức cơ bản về biển, đảo sau khi được định hướng và hướng dẫn. Các câu hỏi về địa lý biển, đảo, truyền thống địa phương và lực lượng chức năng trên biển thường được giải quyết nhanh. Nhiều em còn thể hiện hiểu biết sâu, vượt yêu cầu cơ bản.
Khó khăn chủ yếu tập trung ở nội dung pháp luật Việt Nam và quốc tế về biển, đảo. Đây là lĩnh vực đòi hỏi nền tảng kiến thức nhất định, trong khi học sinh Trung học cơ sở có mức độ tiếp cận khác nhau. Nhằm khắc phục, Ban Tổ chức xây dựng bộ câu hỏi pháp luật với mức độ vừa phải và tỷ lệ chiếm khoảng 10–15% tổng số câu hỏi. Đơn vị cũng nghiên cứu phương án sân khấu hóa hoặc tình huống hóa nội dung pháp luật để tăng hấp dẫn và dễ tiếp nhận hơn.
Mối quan hệ gắn bó quân - dân trong bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển
Hướng tới tương lai, giai đoạn 2024 - 2030 đặt yêu cầu tăng cường kết nối với hệ thống giáo dục chính quy, huy động nguồn lực xã hội và phát triển hình thức thi phù hợp xu hướng số hóa. Đây là nhiệm vụ lớn liên quan nhiều cấp, nhiều ngành, đòi hỏi cách làm đồng bộ và hệ thống.
Ở phía Cảnh sát biển Việt Nam, theo Trung tướng Bùi Quốc Oai- Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Cảnh sát biển Việt Nam, phương hướng sắp tới là duy trì và mở rộng các mô hình phối hợp hiện có. Đơn vị tập trung phát huy tính chủ động và sáng tạo của từng đơn vị cơ sở trong tổ chức thi theo điều kiện từng địa phương. Đồng thời, việc huy động nguồn lực xã hội được triển khai theo nhiều kênh, từ tổ chức, cá nhân đến cơ quan, doanh nghiệp nhằm tạo thêm điều kiện vật chất cho cuộc thi.
Đối với địa phương, yêu cầu quan trọng là thống nhất nhận thức về vai trò giáo dục biển, đảo cho học sinh. Sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy và chính quyền có ý nghĩa then chốt trong tổ chức thi. Hỗ trợ cơ sở vật chất, hạ tầng và phân bổ ngân sách hợp lý sẽ quyết định mức độ thành công của hình thức thi trực tuyến. Chính sách khuyến khích học sinh có thành tích cũng cần được chú trọng để tạo động lực thi đua.
Các ban, ngành, tổ chức chính trị - xã hội có vai trò làm cầu nối huy động nguồn lực tại chỗ. Những đơn vị này tham mưu chính sách, hỗ trợ vật lực và là lực lượng quan trọng giúp lan tỏa sâu trong cộng đồng. Việc gắn kết giữa nhà trường, địa phương và lực lượng Cảnh sát biển sẽ tạo mô hình giáo dục toàn diện về biển, đảo.
Từ sự chung tay của hệ thống chính trị và cộng đồng, cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” được kỳ vọng lan tỏa mạnh mẽ hơn trong giai đoạn tới. Đây không chỉ là sân chơi tri thức cho học sinh mà còn là minh chứng cho trách nhiệm của các lực lượng đối với thế hệ trẻ và biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Hiệu quả thực tiễn của cuộc thi tiếp tục khẳng định mối quan hệ gắn bó quân - dân trong nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển./.
