Suốt hơn 12 năm tổ chức, cuộc thi “Em yêu biển đảo quê hương” do Cảnh sát biển Việt Nam phát động đã trở thành một mô hình tuyên truyền hiệu quả, bền vững. Cuộc thi không chỉ tạo sân chơi bổ ích cho học sinh mà còn góp phần lan tỏa tình yêu quê hương, biển đảo; gắn kết lực lượng vũ trang với nhân dân, khẳng định ý nghĩa giáo dục và chính trị sâu sắc.
Khởi nguồn từ yêu cầu thực tiễn
Cuộc thi “Em yêu biển đảo quê hương” ra đời trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm đến công tác tuyên truyền, giáo dục về biển, đảo. Nghị quyết số 09-NQ/TW ngày 9/2/2007 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 đã xác định nâng cao nhận thức xã hội về biển, đảo là nhiệm vụ hàng đầu. Thực hiện nghị quyết, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, yêu cầu đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, trong đó chú trọng tới thế hệ trẻ.
Xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ được giao, Cảnh sát biển Việt Nam đã đề xuất mô hình tổ chức cuộc thi từ năm 2013, với lần đầu tiên được tổ chức tại Trường Trung học cơ sở Nguyễn Trãi, Hà Nội. Đây là sáng kiến trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên Quân đội, nhằm tạo sân chơi lành mạnh để học sinh bậc Trung học cơ sở có cơ hội tìm hiểu, bồi dưỡng tình yêu biển đảo ngay từ trên ghế nhà trường. Thành công ban đầu đã mở đường để cuộc thi nhanh chóng được nhân rộng trên phạm vi toàn quốc.
Từ năm 2014, cuộc thi được đưa vào kế hoạch công tác Đảng, công tác chính trị hằng năm của lực lượng; năm 2016 được cụ thể hóa trong chỉ thị; từ năm 2019 được xác định trong nghị quyết lãnh đạo của Đảng ủy Cảnh sát biển. Nhờ đó, các đơn vị trong toàn lực lượng đã có cơ sở để chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền và ngành giáo dục địa phương, tổ chức cuộc thi một cách đồng bộ, hiệu quả.
Trong quá trình tổ chức, Ban Thanh niên Quân đội cũng đã đưa cuộc thi vào nhóm công trình trọng điểm của tuổi trẻ toàn quân giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2017. Cục Chính trị Cảnh sát biển ban hành kế hoạch triển khai cụ thể, hướng dẫn các đơn vị xây dựng kịch bản phù hợp với điều kiện địa phương. Chính ủy, chỉ huy các đơn vị đặc biệt chú trọng phối hợp với nhà trường, chính quyền địa phương trong khâu chuẩn bị, từ thiết kế maket, khẩu hiệu tuyên truyền đến xây dựng bộ câu hỏi, cơ cấu giải thưởng, các hoạt động bổ trợ.
Cuộc thi “Em yêu biển đảo quê hương” đã nhanh chóng khẳng định vị trí quan trọng trong công tác tuyên truyền, giáo dục về biển đảo, vừa gắn liền nhiệm vụ chính trị của lực lượng, vừa đáp ứng nhu cầu học tập, trải nghiệm của học sinh. Đây cũng là hoạt động cụ thể hóa nhiệm vụ tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành pháp luật trên biển theo quy định trong Pháp lệnh Cảnh sát biển năm 2008.
Đa dạng hình thức, giàu tính giáo dục
Đối tượng chính mà cuộc thi hướng tới là học sinh bậc Trung học cơ sở, nhưng ở một số địa phương đã mở rộng tới học sinh tiểu học hoặc Trung học phổ thông. Tham dự và cổ vũ cuộc thi luôn có sự hiện diện của lãnh đạo đơn vị, cấp ủy, chính quyền, thầy cô giáo, phụ huynh, cùng các tổ chức chính trị – xã hội địa phương.
Nội dung thi phong phú, tập trung vào kiến thức về biển, đảo Việt Nam; luật pháp trong nước và quốc tế về biển, đảo; chức năng, nhiệm vụ và truyền thống Cảnh sát biển Việt Nam. Ngoài ra, cuộc thi còn mở rộng sang các chủ đề gần gũi với đời sống học sinh như bảo vệ môi trường biển, phòng chống tệ nạn ma túy, phòng tránh bạo lực học đường.
Về hình thức, cuộc thi được tổ chức trực tiếp và trực tuyến. Thi trực tiếp dựa trên mô hình “Rung chuông vàng” với bốn phần thi đặc trưng mang tên “Ra khơi”, “Vượt sóng”, “Cập bến”, “Đặt mốc chủ quyền”. Xen kẽ giữa các phần thi là các trò chơi vận động sôi nổi do học sinh và cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát biển cùng tham gia, như “Góp đá xây đảo”, “Chuyển hàng vào đảo”, “Nước ngọt đến với đảo xa”. Một số đơn vị còn sáng tạo thêm phần thi vẽ tranh, viết thư, hùng biện về chủ đề biển, đảo, tạo thêm kênh thể hiện tình cảm, suy nghĩ của học sinh.
Bên cạnh đó, các hoạt động bổ trợ cũng tạo nên không khí “Ngày hội biển đảo” tại địa phương. Tuyên truyền thời sự, chiếu phim tư liệu, trưng bày ảnh, phát hành tài liệu, tờ rơi… giúp học sinh và người dân có thêm kênh tiếp cận thông tin. Các hoạt động an sinh xã hội như khám chữa bệnh, cấp phát thuốc, tặng quà cho gia đình chính sách, học sinh nghèo; hay các phong trào vệ sinh môi trường, chống rác thải nhựa, xây dựng nông thôn mới… đều được lồng ghép với cuộc thi, tăng thêm tính nhân văn, gắn kết.
Nhờ sự linh hoạt trong cách làm, cuộc thi không chỉ hấp dẫn học sinh mà còn thu hút sự quan tâm, đồng hành của chính quyền, thầy cô giáo và cộng đồng. Qua mỗi lần tổ chức, tình yêu quê hương, biển đảo đã được gieo vào trái tim thế hệ trẻ một cách tự nhiên, sinh động.
Hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ
Sau hơn một thập kỷ triển khai, cuộc thi “Em yêu biển đảo quê hương” đã đạt nhiều kết quả ấn tượng. Từ năm 2013 đến nay, Cảnh sát biển Việt Nam đã phối hợp tổ chức hơn 150 cuộc thi tại 35 tỉnh, thành phố, thu hút hàng trăm nghìn học sinh tham gia trực tiếp và trực tuyến. Cùng với đó là hàng nghìn suất học bổng, phần quà, xe đạp, sách vở được trao tặng, hàng chục nghìn lượt người dân được tuyên truyền pháp luật, khám bệnh, cấp phát thuốc miễn phí.
Cuộc thi đã thực sự trở thành cầu nối gắn bó giữa lực lượng Cảnh sát biển và nhân dân. Đối với nhân dân, đây là minh chứng sinh động cho tinh thần đoàn kết quân – dân, khẳng định hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ- Người chiến sĩ Cảnh sát biển” gần gũi, thân thiết. Đối với nhà trường và thầy cô giáo, cuộc thi mang lại một phương thức giáo dục trực quan, bổ ích, góp phần nâng cao kỹ năng sống, kỹ năng xã hội cho học sinh. Với các em học sinh, đây là sân chơi bổ ích, giúp trang bị kiến thức pháp luật, kỹ năng phòng tránh tệ nạn, khơi dậy lòng yêu nước và trách nhiệm công dân ngay từ lứa tuổi còn ngồi trên ghế nhà trường.
Từ những kết quả đó, cuộc thi đã nhận được nhiều phần thưởng, danh hiệu cao quý: được Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh chứng nhận là “Công trình thanh niên làm theo lời Bác” tiêu biểu toàn quốc năm 2019; được Tổng cục Chính trị tặng bằng khen mô hình tiêu biểu giai đoạn 2012–2015; được trao Giải thưởng Vừ A Dính năm 2016. Đặc biệt, ngày 3/9/2024, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã phê duyệt Đề án tổ chức cuộc thi giai đoạn năm 2024 đến năm 2030, mở rộng trên phạm vi toàn quốc, đặt mục tiêu bao phủ toàn bộ 28 tỉnh, thành phố ven biển.
Có thể khẳng định, “Em yêu biển đảo quê hương” không chỉ là cuộc thi kiến thức mà đã trở thành một mô hình giáo dục hiệu quả, bền vững, có ý nghĩa chính trị, xã hội và nhân văn sâu sắc. Cuộc thi “Em yêu biển đảo quê hương” đã góp phần xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, đồng thời bồi đắp tình yêu biển đảo cho thế hệ trẻ – những chủ nhân tương lai của đất nước.
Đây cũng là minh chứng rõ nét cho sự gắn kết chặt chẽ giữa nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc với công tác giáo dục, tuyên truyền, vận động trong cộng đồng, tạo sức mạnh tổng hợp để bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam./.
