Bức tranh tái hiện sinh động hành trình khoa bảng truyền thống, từ những năm tháng học cùng thầy đồ, đến cảnh lều chõng đi thi Hương, thi Hội, thi Đình và trở về làng trong lễ vinh quy sau khi đỗ đạt.
Sáng 10/10, trong không khí kỷ niệm 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2025), tại Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội tổ chức Lễ trao tặng tác phẩm tranh gỗ “Vinh quy bái tổ” cho Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám.
Tại buổi lễ, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài và các đồng chí lãnh đạo thành phố đã trao tặng bức tranh gỗ “Vinh quy bái tổ” cho Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám.
Đây là tác phẩm nghệ thuật độc bản, ghi dấu nỗ lực sáng tạo của các nghệ nhân Hà Nội, đồng thời khẳng định khát vọng tôn vinh truyền thống hiếu học, trọng đạo của dân tộc Việt Nam. Việc trao tặng tác phẩm “Vinh quy bái tổ” tại Nhà Thái Học (Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám) thể hiện tinh thần “Uống nước nhớ nguồn”, đề cao tri thức, tôn sư trọng đạo và khuyến học - khuyến tài của người Hà Nội hôm nay
Tác phẩm “Vinh quy bái tổ” được chế tác thủ công từ gỗ cẩm quý hiếm, có kích thước dài 8,33 m, rộng 1,7 m và dày 16 cm. Bức tranh tái hiện sinh động hành trình khoa bảng truyền thống, từ những năm tháng học cùng thầy đồ, đến cảnh lều chõng đi thi Hương, thi Hội, thi Đình và trở về làng trong lễ vinh quy sau khi đỗ đạt. Với bố cục hài hòa và kỹ thuật điêu khắc tinh xảo, bức tranh tuân theo nguyên tắc mỹ thuật “Khí vận sinh động”, khiến đoàn rước như hóa thân thành hình ảnh rồng uốn lượn, biểu tượng thiêng liêng gắn liền với tên gọi Thăng Long - Hà Nội.
Cảnh sắc và nhân vật được khắc họa công phu dựa theo tiểu thuyết Lều Chõng của nhà văn Ngô Tất Tố, tái hiện sinh động các tầng lớp xã hội xưa: Sĩ, Nông, Công, Thương - Ngư, Tiều, Canh, Mục. Đặc biệt, hình ảnh Ngọ Môn, điện Thái Hòa, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Khuê Văn Các, cổng làng, cây đa, giếng nước, sân đình… được sắp đặt hài hòa trong không khí lễ hội rộn ràng, tạo nên một bản trường ca bằng gỗ sống động, tôn vinh tinh thần hiếu học và vẻ đẹp văn hóa Việt. Tác phẩm “Vinh quy bái tổ” đã được xác lập hai kỷ lục quốc gia: Tác phẩm tranh điêu khắc thủ công trên gỗ liền khối lớn nhất Việt Nam và Tranh gỗ “Vinh quy bái tổ” có số lượng nhân vật nhiều nhất Việt Nam.
Nghệ nhân Bùi Trọng Lăng, người chủ trì chế tác tác phẩm chia sẻ: Nội dung bức tranh kể về hành trình của một sĩ tử dưới thời Nho học - từ thuở nhỏ miệt mài học chữ bên thầy đồ nơi làng quê, đến khi trưởng thành lều chõng đi thi Hương, thi Hội, thi Đình, rồi vinh danh bảng vàng và được vua ban lễ “Ân tứ vinh quy” trở về làng.
Tác phẩm “Vinh quy bái tổ” được đặt trang trọng tại Nhà Thái Học, Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám, không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật độc bản, mà còn là tiếng lòng, khát vọng chân thành của những người nghệ nhân Hà Nội dành trọn đời mình cho nghề. Thông qua tranh gỗ “Vinh quy bái tổ”, các nghệ nhân mong muốn góp phần truyền tải, lưu giữ và tôn vinh giá trị văn hóa dân tộc qua nghệ thuật điêu khắc.
Việc đặt tác phẩm tại Nhà Thái Học, không gian trung tâm của Văn Miếu - Quốc Tử Giám mang ý nghĩa sâu sắc. Đây là nơi tôn vinh hiền tài, đề cao sự học và ghi dấu truyền thống giáo dục của dân tộc. Tác phẩm “Vinh quy bái tổ” được đặt trang trọng tại nhà Tiền đường, trở thành điểm nhấn mỹ thuật mới trong tổng thể kiến trúc Văn Miếu - Quốc Tử Giám, góp phần làm phong phú hơn không gian văn hóa của di tích.
Theo Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám Lê Xuân Kiêu, sự hiện diện của tác phẩm “Vinh quy bái tổ” tại di tích là một tác phẩm nghệ thuật đặc biệt, thông điệp giáo dục trực quan sinh động về đạo học Việt Nam; phát huy tinh hoa làng nghề Thăng Long - Hà Nội trong công tác giáo dục truyền thống.
Bức tranh “Vinh quy bái tổ” không chỉ là niềm tự hào của giới nghệ nhân Hà Nội, mà còn là minh chứng sinh động cho sự tiếp nối truyền thống văn hiến nghìn năm Thăng Long - Hà Nội, khẳng định vai trò của Văn Miếu - Quốc Tử Giám như trung tâm văn hóa, giáo dục và khuyến học tiêu biểu của đất nước./.
