Di cư đang trở thành một trong những vấn đề xã hội có tác động sâu rộng nhất hiện nay, đặc biệt đối với quốc gia đa dân tộc như Việt Nam. Những thập niên gần đây, các dòng dịch chuyển dân số diễn ra với quy mô lớn, đa dạng cả trong nước và quốc tế, phản ánh những biến đổi mạnh mẽ về kinh tế, xã hội, môi trường và quản trị phát triển.
Ngày 26/11, tại Hà Nội, Viện Tôn giáo học và Dân tộc học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo Dân tộc học Quốc gia thường niên năm 2025 với chủ đề "Những vấn đề di cư và phát triển của các tộc người ở nước ta hiện nay" nhằm phân tích những vấn đề đặt ra trong công tác dân tộc, đánh giá tác động của chuyển đổi kinh tế - xã hội đối với vùng đồng bào thiểu số, đồng thời đề xuất các giải pháp tăng cường đoàn kết, củng cố an ninh và phát triển bền vững. Sự kiện thu hút đông đảo các nhà khoa học, các chuyên gia, nhà giáo, nhà quản lý trong lĩnh vực dân tộc, tôn giáo trên cả nước tham dự.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Lợi nhấn mạnh, di cư đang trở thành một trong những vấn đề xã hội có tác động sâu rộng nhất hiện nay, đặc biệt đối với quốc gia đa dân tộc như Việt Nam. Những thập niên gần đây, các dòng dịch chuyển dân số diễn ra với quy mô lớn, đa dạng cả trong nước và quốc tế, phản ánh những biến đổi mạnh mẽ về kinh tế, xã hội, môi trường và quản trị phát triển.
Di cư vừa góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu lao động, mở rộng không gian sinh kế, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức như hạn chế tiếp cận việc làm chính thức, y tế, giáo dục, an sinh; nguy cơ đứt gãy quan hệ cộng đồng, suy giảm bản sắc tộc người, nhất là với đồng bào dân tộc thiểu số và nhóm yếu thế.
Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Lợi cho rằng, mặc dù Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ người di cư, nhưng thực tiễn vẫn bộc lộ không ít bất cập, do đó cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách liên quan đến di cư để bảo đảm cơ hội phát triển bình đẳng, gìn giữ bản sắc văn hóa và củng cố quốc phòng, an ninh.
Tiến sĩ Nguyễn Lâm Thành, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Quốc hội cho rằng, di cư là hiện tượng mang tính quy luật trong lịch sử phát triển của mọi quốc gia. Các dòng di cư hình thành từ nhiều yếu tố đan xen như kinh tế, chính trị, văn hóa, tôn giáo và nhu cầu mở rộng không gian sinh tồn. Bản chất của di cư xuất phát từ ba nhóm nhu cầu cốt lõi của con người: nhu cầu tồn tại và bảo đảm cuộc sống; nhu cầu an toàn; và nhu cầu tiếp cận các điều kiện phát triển tốt hơn.
Tiến sĩ Nguyễn Lâm Thành đề xuất, cần tiếp tục nghiên cứu sâu cơ chế, xu hướng và tác động của di cư để đề xuất chính sách an sinh, việc làm, thu hút nhân lực và quản lý di cư hiệu quả, bảo đảm quyền và cơ hội phát triển của người dân.
Tiến sĩ Nguyễn Công Thảo, Viện Dân tộc học và Tôn giáo học, cho biết ở Việt Nam, giai đoạn 2017-2023 có gần 900.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài và cho rằng, nên coi biên giới không chỉ là không gian an ninh, mà còn là không gian hợp tác và phát triển, coi di cư là một nhu cầu và quyền chính đáng, từ đó định hướng nghiên cứu và hoàn thiện chính sách quản lý di cư.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Xuân, nguyên Phó Trưởng ban Ban Tôn giáo Chính phủ nhấn mạnh bài học về việc tôn trọng nhu cầu tín ngưỡng chính đáng, tăng cường đối thoại, vận động và hỗ trợ cộng đồng, qua đó góp phần củng cố đoàn kết, hạn chế xung đột và nâng cao hiệu quả quản lý ở địa bàn dân tộc và tôn giáo.
Các đại biểu cho rằng công tác dân tộc hiện nay đang đứng trước nhiều vấn đề mới, đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện hơn trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh. Nhiều ý kiến đề xuất tiếp tục hoàn thiện chính sách dân tộc theo hướng bao trùm, linh hoạt, phù hợp đặc thù từng vùng; thúc đẩy phát triển kinh tế gắn với bảo đảm an ninh, trật tự; mở rộng nghiên cứu liên ngành để nhận diện rõ hơn những xu hướng vận động của các nhóm tộc người, qua đó cung cấp luận cứ cho hoạch định chính sách trong giai đoạn mới./.
