Du khách có thể trải nghiệm hành trình chăm sóc sức khỏe từ thiên nhiên và các hoạt động tìm hiểu văn hóa của người Dao Quần chẹt, góp phần bảo tồn và phát huy tốt hơn giá trị văn hóa và nghề làm thuốc Nam truyền thống của người Dao.
Nổi tiếng với nghề làm thuốc Nam lâu đời, các thôn Hợp Sơn, Yên Sơn, Hợp Nhất của xã Ba Vì (huyện Ba Vì, Hà Nội) với đông đồng bào người Dao Quần chẹt sinh sống, đang được huyện Ba Vì cũng như các cơ quan chức năng Hà Nội quan tâm bảo tồn, phát triển nghề truyền thống, vừa gìn giữ bản sắc văn hóa, vừa xây dựng thành một sản phẩm du lịch hấp dẫn.
Khu vực núi Ba Vì có hơn 500 loài dược liệu, trong đó có nhiều loài quý và đặc hữu được người Dao dùng làm thuốc chữa bệnh. Ngoài nguồn nguyên liệu tại chỗ, người Dao còn lấy các cây thuốc ở các đồi Suối Hai, Đá Chông (Ba Vì)… và một số tỉnh phía Bắc như: Phú Thọ, Hòa Bình, Sơn La... Thuốc Nam của người Dao chủ yếu sử dụng thân cây, cây dây leo, lá và củ.
Nếu trước kia, các loại cây có sử dụng làm thuốc thường được người Dao dùng tươi hay phơi khô, nấu lấy nước tắm hoặc uống. Còn ngày nay, thuốc lấy ở rừng về được sơ chế thành năm loại gồm: Thuốc khô, cao, thuốc nhỏ, thuốc đắp, thuốc bột và đã có nhiều cải tiến, nâng cấp sản phẩm sơ chế, đóng gói, ngày càng tiếp cận rộng rãi với thị trường. Thuốc Nam của người Dao được sử dụng để chữa nhiều loại bệnh xương khớp, bệnh gan, thận, dạ dày, thần kinh, bệnh ngoài da, răng miệng, thuốc cho phụ nữ sau sinh…
Hiện, nghề thuốc Nam phát triển cả ba thôn, có khoảng trên 80% gia đình trồng, thu hái, sơ chế, chữa bệnh từ các cây dược liệu. Trong đó, thôn Yên Sơn có khoảng 250/250 hộ đều làm nghề thuốc và thôn được công nhận là Làng nghề thuốc Nam. Thôn Hợp Sơn có 271 hộ làm nghề thuốc.
Để bảo về và phát triển nghề làm thuốc Nam của người Dao, huyện Ba Vì và xã Ba Vì thành lập Hợp tác xã Dịch vụ thuốc Nam dân tộc Dao Ba Vì nhằm khai thác và bảo tồn có hiệu quả nhiều loại thuốc quý, đồng thời mở các lớp học nâng cao kiến thức về chẩn đoán, chữa bệnh cho người dân. Địa phương cũng chú trọng tuyên truyền để người Dao hiểu được giá trị của các cây thuốc cũng như tri thức chữa bệnh, để họ có trách nhiệm hơn với nghề thuốc.
Mới đây, Sở Du lịch Hà Nội đã phối hợp cùng UBND huyện Ba Vì xây dựng mô hình du lịch cộng đồng tại thôn Hợp Sơn, xã Ba Vì, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, đảm bảo tính bền vững trên cơ sở khai thác, phát triển các hoạt động du lịch gắn tiềm năng, lợi thế về làng nghề cùng các giá trị văn hóa truyền thống và tinh thần tự lực của đồng bào dân tộc thiểu số. Du khách có thể trải nghiệm hành trình chăm sóc sức khỏe từ thiên nhiên và các hoạt động tìm hiểu văn hóa của người Dao Quần chẹt, góp phần gìn giữ, bảo tồn và phát huy tốt hơn giá trị văn hóa và nghề làm thuốc Nam truyền thống của người Dao.
Viện trưởng Viện phát triển Du lịch châu Á Phạm Hải Quỳnh cho rằng: Mô hình du lịch cộng đồng giới thiệu văn hóa bản địa cũng như giúp làng nghề thuốc Nam của người Dao Ba Vì phát triển tốt, tạo sinh kế bền vững cho bà con. Điểm nhấn trong mô hình chính là bảo tồn văn hóa của đồng bào người Dao, bảo tồn làng nghề thuốc Nam để gắn kết đồng bào với nhau, tạo sản phẩm dịch vụ hấp dẫn, tạo sự liên kết để mọi người cùng chung tay thực hiện. Đó là khởi điểm đưa cộng đồng vào phát triển du lịch, bảo tồn làng nghề.
Hiện nay, việc sản xuất và kinh doanh thuốc Nam của bà con người Dao Ba Vì mang lại nguồn thu nhập ổn định. Nhiều sản phẩm chế biến và sản xuất từ cây thuốc Nam được tiêu thụ phổ biến trên thị trường. Việc quan tâm bảo tồn và phát huy nghề thuốc Nam người Dao Ba Vì của địa phương và các cơ quan liên quan khiến bà con rất phấn khởi, hy vọng nhiều người biết đến tri thức làm thuốc Nam của dân tộc mình và đến với bản làng mình nhiều hơn nữa./.
