Người Raglai biết ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào sản xuất, làm du lịch sinh thái kết hợp với văn hóa bản địa, tạo thêm nguồn thu nhập, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần.
Cộng đồng người Raglai sinh sống lâu đời trên vùng đất Nam Trung Bộ, trong đó tập trung đông nhất ở khu vực miền núi của tỉnh Khánh Hòa. Cũng như đồng bào các dân tộc trong cả nước, trong các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, đồng bào Raglai luôn một lòng theo Đảng, theo Bác Hồ để cùng chung tay đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
Những năm qua, mặc dù kinh tế - xã hội vùng đồng bào còn nhiều khó khăn, song với sự quan tâm hỗ trợ kịp thời của Trung ương, của tỉnh; đặc biệt là sự nỗ lực vượt khó, chí thú làm ăn, cùng đoàn kết chung tay giúp nhau phát triển kinh tế… nên hiện nay đời sống của đồng bào đã có những thay đổi rõ nét về vật chất và tinh thần, đồng bào càng vững tin hơn để cùng đất nước bước vào kỷ nguyên mới.
*Kỳ tích anh hùng của đồng bào Raglai
Trong suốt 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, 21 năm kháng chiến chống đế quốc Mỹ cứu nước, căn cứ địa Bác Ái có vai trò vô cùng quan trọng trong việc giữ vững đường dây liên lạc từ Trung ương đến các tỉnh cực Nam Trung Bộ và cơ sở. Cũng chính khu căn cứ này đã bảo vệ cơ quan lãnh đạo tỉnh, xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang địa phương; đồng thời đào tạo hàng trăm cán bộ đảng viên, cán bộ lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong tỉnh. Nơi đây cũng đã trở thành tiền phương vững chắc cho các cơ quan dân chính đảng và lực lượng vũ trang chiến đấu diệt thù.
Nói đến những người con Raglai anh dũng chiến đấu chống giặc, giờ đây ai cũng đều biết tiếng vang về người con của núi rừng Bác Ái (Ninh Thuận trước đây) đã dìu dắt đồng bào kiên cường đấu tranh chống giặc bằng những vũ khí thô sơ như cung tên, hầm chông, bẫy đá tự chế nhưng đầy hiểm nguy, đã làm cho quân thù phải khiếp sợ và giành nhiều chiến công hiển hách, đó là Pinăng Tắc; Pinăng Thạnh, Chamaléa Châu…
Lãnh đạo Đảng ủy xã Bác Ái (tỉnh Khánh Hòa) chia sẻ, huyện Bác Ái trước đây nay tách ra thành 3 xã là Bác Ái Đông, Bác Ái Tây và Bác Ái. Đây là những địa phương giàu truyền thống cách mạng, là căn cứ địa cách mạng của huyện, của tỉnh và Quân khu 6 trước đây. Góp phần giải phóng huyện Bác Ái sớm nhất miền Nam Việt Nam vào ngày 30/8/1960 đều có sự chung tay, kiên cường đấu tranh đầy quả cảm của đồng bào Raglai, tạo nên kỳ tích anh hùng đầy kiên trung, bất khuất.
Các trận tại đồn Tà Lú, Ma Ty, bẫy đá Đèo Gia Túc... - nơi diễn ra nhiều trận đánh quan trọng đã đi vào lịch sử cách mạng Việt Nam, là mốc son chói lọi trong lịch sử đấu tranh cách mạng ở địa phương. Cũng chính tại đây đã sinh ra những người con đi vào lịch sử Quân sự Việt Nam, trở thành huyền thoại của núi rừng Bác Ái, được Đảng, Nhà nước tuyên dương phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Điển hình như Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Pinăng Tắc; Pinăng Thạnh và Chamaléa Châu… Nhiều cán bộ, chiến sỹ và nhân dân Bác Ái được Nhà nước tặng huân, huy chương các loại. Đó là những tấm gương tiêu biểu cho ý chí bất khuất, tinh thần cách mạng của vùng đất kiên trung này.
Ghi nhận công lao đóng góp, tri ân đồng bào các dân tộc địa phương đã có công nuôi dưỡng, đùm bọc cách mạng, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 281/QĐ-TTg ngày 19/2/2020 công nhận huyện Bác Ái (cũ) là vùng an toàn khu của Trung ương trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ.
*Chung tay cùng đất nước vươn mình phát triển
Bà Chamaléa Thị Thủy, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Khánh Hòa chia sẻ, toàn tỉnh sau sáp nhập có 36 dân tộc anh em, với khoảng 263.000 người là người đồng bào dân tộc thiểu số, chiếm 13,15% dân số toàn tỉnh. Trong đó, đồng bào Raglai có 153.791 người, chiếm tỷ lệ 6,8%, chủ yếu sinh sống tập trung ở các xã Khánh Vĩnh, Khánh Sơn, đặc biệt là ở các xã phía Nam của tỉnh như Bác Ái, Bác Ái Đông, Bác Ái Tây, Ninh Sơn, Thuận Bắc, Thuận Nam với hơn 77.000 khẩu.
Thực hiện Nghị quyết của Trung ương về sáp nhập thành chính quyền địa phương 2 cấp, ngày 1/7 vừa qua tỉnh Ninh Thuận được sáp nhập với tỉnh Khánh Hòa lấy tên là tỉnh Khánh Hòa. Đây là điều kiện thuận lợi để đồng bào Raglai trong tỉnh tiếp tục vun đắp tình đoàn kết giữa các dân tộc, cùng sẻ chia và chung tay gây dựng nên một Khánh Hòa mới phát triển vững mạnh, giàu bản sắc văn hóa…
Không như trước đây, đồng bào Raglai chỉ biết trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, sống kiểu du mục. Nay nhận thức của bà con đã được nâng lên đáng kể, bà con Raglai rất tích cực thi đua lao động sản xuất, biết ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào sản xuất, biết làm du lịch sinh thái kết hợp với văn hóa bản địa, tạo thêm nguồn thu nhập, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần.
Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa cho hay, đồng bào Raglai ở tỉnh hầu hết làm sản xuất nông nghiệp kết hợp với chăn nuôi. Những năm qua, nhiều chương trình như: Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới; Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội; các dự án hỗ trợ phụ nữ là đồng bào dân tộc thiểu số… được hỗ trợ, đầu tư với quy mô lớn tại vùng đồng bào đã và đang phát huy hiệu quả rõ nét, góp phần làm thay đổi diện mạo đời sống vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Để tạo điều kiện cho đồng bào sản xuất, nhiều dự án như: Dự án thủy lợi; dự án ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao; dự án xây dựng vùng chuyên canh; triển khai cánh đồng mẫu lớn; chăn nuôi gia súc vỗ béo… đã được triển khai đầu tư, hỗ trợ và chuyển giao đến tận các thôn, bản, tận các hộ dân. Nhiều mô hình mới được đồng bào thực hiện đang phát huy hiệu quả tích cực, góp phần tạo động lực mới thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Đến nay, đồng bào Raglai ở tỉnh Khánh Hòa không còn hộ đói, hầu hết các hộ dân khó khăn về nhà ở đã được hỗ trợ sửa chữa, xây mới nhà ở và đã “an cư, lạc nghiệp”. Bà Chamaléa Thị Hoạt (sinh 1983, ở thôn Xóm Bằng 3, xã Ninh Hải) phấn khởi, cho biết trước đây gia đình thuộc hộ nghèo, không có nhà ở. Nay được Nhà nước, được tỉnh quan tâm xây mới nhà ở, gia đình rất vui có chỗ sinh hoạt, đảm bảo cuộc sống ổn định.
Ông Phan Ninh Thuận, Bí thư Đảng ủy – Chủ tịch HĐND xã Bác Ái, cho biết trước thời điểm chia tách huyện, Bác Ái (cũ) có quy mô dân số trên 35.000 người, trong đó đồng bào Raglai chiếm trên 87%. Lúc mới tái lập vào đầu năm 2001, kinh tế - xã hội của Bác Ái hết sức khó khăn, là một trong 64 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ. Vào năm 2010, tỷ lệ hộ nghèo chiếm tới 66,72%, hộ cận nghèo trên 10%.
Những năm qua, được sự quan tâm đầu tư, hỗ trợ của Trung ương, của tỉnh, sự nỗ lực vượt bậc của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các xã Bác Ái, Bác Ái Đông, Bác Ái tây đã vượt qua những khó khăn, thách thức và đạt được những kết quả khá quan trọng. Điển hình như bà con không còn hộ nào bị đói, người dân ai cũng cơm no, áo ấm, an cư lạc nghiệp. Các chính sách hỗ trợ cho các đối tượng được quan tâm triển khai thực hiện, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Đến nay, các xã trên đã có gần 90% đường giao thông được rải nhựa hoặc cấp phối; đường giao thông đến các thôn được bê tông hóa đạt trên 80%; trên 95% hộ dân tộc thiểu số được sử dụng điện lưới quốc gia; giáo dục đào tạo, y tế được quan tâm và phủ khắp.
Theo lãnh đạo UBND tỉnh Khánh Hòa, đồng bào trong tỉnh nói chung và đồng Raglai nói riêng những năm qua luôn nhận được sự hỗ trợ thiết thực từ Trung ương và tỉnh. Các chủ trương, chính sách về phát triển kinh tế - xã hội; các chính sách an sinh xã hội… được đầu tư và triển khai kịp thời. Bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc Raglai luôn được bảo tồn và phát huy. Thời gian tới, tỉnh sẽ tập trung xây dựng cơ chế, chính sách để huy động được các nguồn lực cho bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa các dân tộc.
Đồng thời, tỉnh cũng kết hợp với việc thực hiện Nghị quyết 162/2024/ QH15 của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 - 2035 với việc triển khai Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, tạo thuận lợi để đồng bào giới thiệu quảng bá gắn với phát triển du lịch, dịch vụ, thu hút du khách, góp phần đẩy mạnh phát triển du lịch văn hóa, du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng, tạo phấn khởi và lòng tin sắt son của đồng bào với Đảng, Nhà nước trên bước đường phát triển mới./.
