Đây là sáng kiến trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên Quân đội, nhằm tạo sân chơi lành mạnh để học sinh bậc Trung học cơ sở có cơ hội tìm hiểu, bồi dưỡng tình yêu biển đảo ngay từ trên ghế nhà trường.
Từ sáng kiến do Cảnh sát biển tổ chức năm 2013, cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” tạo được những hiệu ứng tích cực và chính thức được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phê duyệt thành Đề án tổ chức trên phạm vi toàn quốc giai đoạn 2024 -2030, Cuộc thi hiện nay đã bước vào giai đoạn mới với nhiều đổi mới mạnh mẽ.
Không chỉ mở rộng quy mô, cuộc thi đang đổi mới nội dung, phương thức, tăng cường phối hợp với địa phương, hướng tới hiệu quả bền vững trong giáo dục tình yêu biển đảo cho thế hệ trẻ.
Đổi mới nội dung, hình thức, chú trọng tới thế hệ trẻ
Theo Cảnh sát biển Việt Nam, Cuộc thi “Em yêu biển đảo quê hương” ra đời trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm đến công tác tuyên truyền, giáo dục về biển, đảo. Nghị quyết số 09-NQ/TW ngày 9/2/2007 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 đã xác định nâng cao nhận thức xã hội về biển, đảo là nhiệm vụ hàng đầu. Thực hiện nghị quyết, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, yêu cầu đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, trong đó chú trọng tới thế hệ trẻ.
Xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ được giao, Cảnh sát biển Việt Nam đã đề xuất mô hình tổ chức cuộc thi từ năm 2013, với lần đầu tiên được tổ chức tại Trường Trung học cơ sở Nguyễn Trãi, Hà Nội. Đây là sáng kiến trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên Quân đội, nhằm tạo sân chơi lành mạnh để học sinh bậc Trung học cơ sở có cơ hội tìm hiểu, bồi dưỡng tình yêu biển đảo ngay từ trên ghế nhà trường.
Từ một sáng kiến tiêu biểu được tổ chức suốt hơn 10 năm qua, Cuộc thi đã mang lại nhiều hiệu ứng tích cực trong tuyên truyền, giáo dục cho học sinh trung học cơ sở. Việc Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ký phê duyệt Đề án tổ chức cuộc thi trên phạm vi toàn quốc ngày 3/9/2024 đánh dấu bước phát triển mới, khẳng định tầm vóc và giá trị của mô hình giáo dục này.
Giai đoạn 2024 - 2030, yêu cầu đổi mới về cách thức tổ chức cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” được đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết. Cảnh sát biển Việt Nam xác định phải kế thừa những kết quả đã có, đồng thời khắc phục hạn chế để tạo hiệu ứng lan tỏa sâu rộng hơn. Về hình thức tổ chức, cuộc thi kết hợp linh hoạt giữa trực tiếp và trực tuyến, trong đó hình thức trực tuyến được chuẩn hóa với phần mềm riêng, phân quyền quản lý tới từng đơn vị cơ sở và tổ chức tập huấn kỹ năng vận hành cho cán bộ, giáo viên.
Nhờ áp dụng công nghệ, Cảnh sát biển chủ động hơn trong điều hành, khắc phục tình trạng tổ chức nhỏ lẻ, thiếu thống nhất như trước đây. Mỗi vòng thi đều được đổi mới hình thức, tăng tính tương tác và phù hợp đặc điểm lứa tuổi học sinh, giúp duy trì sức hấp dẫn và ý nghĩa giáo dục.
Về nội dung, Đề án xác định rõ yêu cầu phân hóa kiến thức theo từng nhóm chủ đề và cấp độ khó - dễ phù hợp. Mỗi phần thi được thiết kế thành nhóm câu hỏi riêng, kết hợp cả kiến thức cơ bản và kiến thức nâng cao về biển đảo, chủ quyền quốc gia, môi trường biển, chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU), cũng như pháp luật Việt Nam và quốc tế về biển đảo.
Đặc biệt, công tác phối hợp giữa Cảnh sát biển và các địa phương được nâng tầm về chất. Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển ký kết chương trình phối hợp cụ thể với các tỉnh, thành phố ven biển, từ đó các đơn vị cơ sở xây dựng kế hoạch tổng thể, kế hoạch hằng năm và từng cuộc thi. Cách làm này huy động được sự vào cuộc thực chất của chính quyền, ngành giáo dục và các tổ chức chính trị – xã hội địa phương, đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất và hiệu quả trong tổ chức.
Khơi dậy lòng yêu nước bằng những hình thức sinh động, gần gũi
Theo Trung tướng Bùi Quốc Oai, Chính ủy Cảnh sát biển Việt Nam, cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” là một hình thức tuyên truyền đặc thù hướng đến đối tượng đặc thù. Học sinh trung học cơ sở là lứa tuổi giàu năng lượng, dễ tiếp thu và cần được khơi dậy lòng yêu nước bằng những hình thức sinh động, gần gũi. Chính vì vậy, cuộc thi không chỉ cung cấp kiến thức mà còn bồi dưỡng cảm xúc, hình thành tình yêu cụ thể – tình yêu biển đảo quê hương.
Tác động của cuộc thi không chỉ giới hạn trong phạm vi học sinh tham dự, mà còn lan tỏa đến phụ huynh, thầy cô giáo và cộng đồng. Tình yêu và ý thức trách nhiệm với biển đảo được bồi đắp từng ngày, từng năm, qua nhiều thế hệ học sinh. Mô hình này còn được kỳ vọng nhân rộng khi các nhà trường có thể tự tổ chức theo hình thức được chuyển giao từ Cảnh sát biển. Sau năm 2030, Đề án định hướng để các cơ quan, tổ chức trong và ngoài quân đội tiếp tục đảm nhận, đảm bảo tính bền vững lâu dài.
Cuộc thi còn có đặc điểm “mở” khi có sự tham gia của nhiều ngành, nhiều cấp, đặc biệt là ngành tuyên giáo, dân vận và giáo dục địa phương. Nhờ đó, hiệu ứng tuyên truyền và giáo dục được khuếch đại, tạo thành phong trào xã hội rộng khắp. Qua từng phần thi, từng vòng thi, những kiến thức về biển đảo, về trách nhiệm công dân và tình yêu Tổ quốc được khắc sâu trong nhận thức của học sinh.
Một trong những giá trị bền vững mà cuộc thi mang lại là tác động xã hội tích cực. Bên cạnh hoạt động thi, Cảnh sát biển và các địa phương tổ chức chương trình an sinh xã hội, trao học bổng, tặng xe đạp, hỗ trợ học sinh nghèo, lan tỏa tinh thần nhân ái và ý thức sẻ chia. Tính giáo dục vì thế không chỉ nằm ở kiến thức, mà còn ở hành động cụ thể, giúp học sinh biết yêu thương, giúp đỡ nhau trong cuộc sống.
Thực tế triển khai, các nội dung về địa lý, lịch sử, văn hóa, truyền thống địa phương và lực lượng Cảnh sát biển được học sinh tiếp cận nhanh, hiểu sâu. Tuy nhiên, những nội dung về pháp luật Việt Nam và quốc tế về biển đảo còn khó tiếp cận do tính trừu tượng, khô khan. Để khắc phục, Ban Tổ chức đã giảm tỷ lệ câu hỏi pháp luật xuống còn khoảng 10–15%, đồng thời đang nghiên cứu phương án sân khấu hóa hoặc tình huống hóa để tăng tính sinh động, dễ hiểu hơn cho học sinh.
Hướng tới tương lai, Cảnh sát biển Việt Nam đặt mục tiêu kết nối sâu hơn với hệ thống giáo dục chính quy, đưa nội dung thi vào hoạt động ngoại khóa của các trường. Đồng thời, tiếp tục huy động nguồn lực xã hội, tăng cường chuyển đổi số trong tổ chức và quản lý, xây dựng nền tảng thi trực tuyến thông minh, đa phương tiện, tương tác cao, phù hợp xu hướng giáo dục hiện đại.
Trong đó Cảnh sát biển Việt Nam sẽ tiếp tục giữ vững và tăng cường mối quan hệ phối hợp trong thực hiện nhiệm vụ chính trị nói chung, công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật nói riêng thông qua cụ thể hóa, thiết thực hóa đa dạng các hình thức, nội dung phối hợp; phát huy tính chủ động, sáng tạo của các đơn vị cơ sở Cảnh sát biển trong phối hợp với các cấp ủy, chính quyền địa phương tổ chức Cuộc thi; chủ động phối hợp huy động sự tham gia đa dạng của các tổ chức, cá nhân, với nhiều nguồn lực; tổ chức đồng bộ hình thức thi trực tuyến và trực tiếp, phù hợp điều kiện từng địa phương.
Trung tướng Bùi Quốc Oai nhấn mạnh, thành công của cuộc thi phụ thuộc vào sự chung tay của các cấp, các ngành và toàn xã hội. Khi cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, “Em yêu biển, đảo quê hương” sẽ không chỉ là một cuộc thi, mà còn là hành trình bền bỉ nuôi dưỡng lòng yêu nước, ý thức công dân và khát vọng vươn ra biển lớn trong thế hệ trẻ Việt Nam./.
