Trên thế giới, việc sản xuất, phát hành phim hoạt hình đã rất phát triển, nhưng ở Việt Nam, thể loại phim này chưa thật sự đáp ứng được tiềm năng phát triển cũng như kỳ vọng của công chúng.
Hoạt hình là thể loại phim được khán giả nhiều lứa tuổi yêu thích, đặc biệt là khán giả nhỏ tuổi. Trên thế giới, việc sản xuất, phát hành phim hoạt hình đã rất phát triển, nhưng ở Việt Nam, thể loại phim này chưa thật sự đáp ứng được tiềm năng phát triển cũng như kỳ vọng của công chúng. Ðiều này đặt ra yêu cầu đổi mới với các nhà làm phim hoạt hình nhằm đáp ứng yêu cầu thưởng thức ngày càng cao của khán giả.
Phóng viên TTXVN thực hiện chùm 2 bài viết về chủ đề "Để phim hoạt hình Việt Nam phát triển" nêu rõ những tiềm năng cũng như khó khăn còn phải giải quyết.
Bài 1: Có tiềm năng nhưng chưa phát triển
Trong khi các nghệ sỹ gạo cội lo lắng cho rằng việc sản xuất phim hoạt hình ở Việt còn nhiều điểm yếu, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển, thì những người trẻ lại khá tự tin về khả năng sáng tạo của các họa sỹ Việt.
Thiếu những bộ phim lớn
Phim hoạt hình Việt Nam có lịch sử 63 năm, kể từ ngày thành lập Xưởng phim hoạt họa búp bê Việt Nam (nay là Hãng phim hoạt hình Việt Nam) ngày 9/11/1959 được coi là ngày thành lập của ngành hoạt hình. Từ bộ phim hoạt hình đầu tiên có tên “Đáng đời thằng cáo” ra đời tháng 6/1960, đến nay Việt Nam đã có khoảng 800 phim hoạt hình với quy mô sản xuất là 17-18 phim/năm. Có những bộ phim đã để lại dấu dấn trong ký ức của nhiều thế hệ công chúng như: "Mỵ Châu - Trọng Thủy", "Quái vật rừng xanh", "Bí mật của những đứa trẻ", "Chiếc xe đạp bay", "Truyền thuyết gươm thần", "Bí mật của khu vườn", "Sự tích cốm làng Vòng", "Người anh hùng áo vải", "Hiệp sĩ cờ lau", "Vương quốc bánh kẹo"…
Nghệ sỹ Nhân dân Phạm Ngọc Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Hãng Phim hoạt hình Việt Nam cho biết, mỗi năm Hãng được Nhà nước đặt hàng khoảng trên dưới 20 phim, với đề tài phong phú, lịch sử, cổ tích, đồng thoại, có tính giáo dục, bổ ích cho trẻ em. Ngoài dự giải Cánh diều, Hãng còn đưa phim đi dự các liên hoan phim khác, đồng thời đăng tải các phim mới sản xuất lên Youtube để tự quảng bá. Hè 2022, Hãng đã có chương trình chiếu phim hoạt hình miễn phí dành cho thiếu nhi ở Trung tâm chiếu phim quốc gia. Nghệ sỹ Nhân dân Phạm Ngọc Tuấn cho biết, một số phim hoạt hình Việt đã nhận được phản hồi tích cực, ví dụ như phim “Ốc sên” của đạo diễn Trịnh Lâm Tùng.
Tuy nhiên, có một thực tế là, nhiều phim hoạt hình Việt còn khá mờ nhạt, chưa hấp dẫn người xem. Theo nhận định của giới trong nghề, phim hoạt hình Việt chưa hấp dẫn có nhiều nguyên nhân, đó là sự cũ kỹ trong tư duy, cách làm, cách xử lý nội dung phim. Kịch bản nhiều bộ phim vẫn theo lối mòn, hình ảnh thiếu tính sáng tạo, nhân vật loanh quanh với câu chuyện cổ tích, sự tích… đã quá quen thuộc. Nhân vật hoạt hình cũng thiếu đa dạng về tính cách, cá tính, nội dung đơn điệu. Nhiều bộ phim lồng ghép bài học giáo dục một cách giáo điều, cứng nhắc, không phù hợp với nhận thức của trẻ em hôm nay, khiến khán giả nhí không hào hứng.
Theo đánh giá, thị trường phim hoạt hình là mảnh đất màu mỡ cho các đơn vị khai thác, phát hành phim ở Việt Nam. Trong khi các tác phẩm hoạt hình ăn khách trên thế giới như “Kỷ băng hà”, "Kungfu Panda", "Batman", "Người nhện"… tạo nên những "cơn sốt" phòng vé vào thời điểm phát hành và hoàn toàn chiếm lĩnh thị trường tại Việt Nam, thì phim hoạt hình Việt Nam chỉ có thể chiếu miễn phí theo từng đợt tuyên truyền hoặc phục vụ cộng đồng, chưa có một phim hoạt hình trong nước nào đủ điều kiện để chiếu rạp. Chưa cần đề cập đến các yếu tố như công nghệ, tính hấp dẫn của câu chuyện, chỉ riêng điều kiện là phim phải có độ dài tối thiểu 60 phút, chúng ta cũng chưa đáp ứng được.
Theo Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh Lý Phương Dung, các phim mà Hãng phim hoạt hình Việt Nam sản xuất vẫn chỉ dừng lại ở những bộ phim ngắn, khoảng 10-15 phút, có rất ít phim dài 30 phút. Điện ảnh Việt Nam chưa có nhiều phim hoạt hình dài, nhất là phim 90 phút đủ để chiếu rạp.
Về vấn đề này, Nghệ sỹ Nhân dân Phạm Ngọc Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Hãng Phim hoạt hình Việt Nam cũng thừa nhận, số lượng phim của Hãng sản xuất ra đều nhưng vẫn chỉ có thời lượng khoảng 8-10 phút, nhiều nhất là trên dưới 30 phút, chưa có phim đủ dài để chiếu rạp.
Đồng quan điểm, bà Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam cho rằng, điểm khó khăn của phim hoạt hình Việt Nam là thiếu vắng những bộ phim lớn, có thời lượng dài, đủ sức để chiếm lĩnh được rạp chiếu. Để có những bộ phim hoạt hình chiếm lĩnh thị trường, có dấu ấn, có tên tuổi trên thị trường quốc tế thì phải có những người làm phim tên tuổi, dẫn dắt được ngành làm phim hoạt hình Việt Nam. Hiện nay chúng ta thiếu những tên tuổi như thế.
Tiềm năng từ các đơn vị tư nhân
Hiện nay, ở Việt Nam có rất nhiều công ty có hoạt động sản xuất hoạt hình với quy mô lớn, sản phẩm đa dạng, nguồn nhân lực dồi dào, phương thức kinh doanh linh hoạt, thị trường không ngừng mở rộng, có sự trao đổi hợp tác thường xuyên với nước ngoài. Có thể kể đến Công ty Sconnect - đơn vị sản xuất series phim hoạt hình "Wolfoo" phát hành trên YouTube; DeeDee Animation Studio - đơn vị hợp tác với nhiều nhà sản xuất lớn thế giới; Công ty Colory Animation; Sun Wolf Animation Studio; Freaky Motion… đều là những đơn vị sản xuất phim hoạt hình chủ lực ở Việt Nam hiện nay.
Trong cuộc hội thảo mới đây về năng lực sản xuất phim hoạt hình tại Việt Nam, bà Lê Quỳnh Như - đồng sáng lập và quản lý của DeeDee Animation Studio tự tin chia sẻ: Chúng ta có một đội ngũ chất lượng, họa sỹ hoạt hình của chúng ta giỏi ngang hàng với các họa sỹ sáng tạo hoạt hình hàng đầu thế giới. Bằng chứng là lâu nay DeeDee Animation Stuido vẫn là đồng sản xuất với các đơn vị lớn, có thể kể đến series với các xưởng phim hoạt hình nổi tiếng trên thế giới như Shin-Eli Animation (nổi tiếng với series "Doraemon", "Shin- cậu bé bút chì"), TMS Animation (nổi tiếng với Conan: Detective), Disney Animation Studio (nổi tiếng với chuột Mickey, vịt Donald)… khi đơn vị tham gia sản xuất các phim hoạt hình cùng các xưởng phim lớn này, khách hàng rất hài lòng, bất ngờ và họ khen sự sáng tạo của họa sỹ Việt Nam. Đó chính là sự bảo chứng cho chất lượng của họa sỹ Việt Nam ta. Vì vậy, phải khẳng định rằng nguồn lực của chúng ta rất dồi dào có thể tiến xa hơn nữa ra nước ngoài.
Câu chuyện ra với thế giới không chỉ có ở DeeDee Animation Studio, mà Công ty Sconnect với loạt hoạt hình "Wolfoo" do công ty sản xuất ra đời năm 2018 với khoảng hơn 2.700 tập phim được phát sóng trên nền tảng Youtube. Từ phiên bản gốc tiếng Anh, series này đã được dịch sang 17 ngôn ngữ khác nhau như tiếng Nhật, Trung, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp, Nga… Tính đến nay, Sconnect đã sản xuất trên 11.000 video, hiện Sconnect sở hữu trên 300 kênh Youtube, 2 nút kim cương và hơn 100 nút vàng, bạc…
Nhà sáng lập và Giám đốc điều hành Công ty Sconnect – ông Tạ Mạnh Hoàng cũng cho rằng, Việt Nam có những lợi thế rất lớn như có nguồn lực dồi dào, người Việt Nam có khả năng thẩm mỹ tốt. Và khi vận dụng tốt về nguồn lực thì ngành phim hoạt hình rất phát triển, còn nếu không sẽ có nhiều thiếu sót và khó khăn.
Bàn về trình độ và năng lực làm phim hoạt hình của nguồn nhân lực Việt Nam, ông Nguyễn Hoàng Anh – CEO của Freaky Motion chia sẻ rằng, năng lực chung của con người Việt Nam là rất giỏi, không thua kém bất kỳ một nước nào nhưng có một vấn đề Việt Nam rất yếu là kỷ luật và đoàn kết. Chìa khóa quan trọng nhất để thành công vẫn là văn hóa, cách hành xử và sự đoàn kết giữa các doanh nghiệp với nhau, giữa các doanh nghiệp và các hiệp hội điện ảnh.
Từ những ý kiến của đại diện các đơn vị tư nhân chứng tỏ, năng lực sản xuất phim hoạt hình và các sản phẩm liên quan hoạt hình ở Việt Nam là rất lớn. Thế nhưng, có một thực tế là đến nay kết quả hoạt động của các công ty này chưa được tính vào các thống kê số liệu chính thức của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; trong các báo cáo tổng kết hàng năm hay tổng kết 5 năm thực hiện chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam cũng chưa xuất hiện số liệu về các công ty này.
Bà Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam cho rằng, đã đến lúc cần thay đổi cách đánh giá năng lực và cách thức sản xuất phim hoạt hình để tập hợp sức mạnh, từ đó mở ra hướng hợp tác quốc tế tạo sự phát triển bền vững cho phim hoạt hình Việt Nam thành một ngành công nghiệp thực sự trong công nghiệp văn hóa Việt Nam./.
Bài 2: Cần một "tổng chỉ huy"
