Các trường đại học ngày nay không chỉ giữ vai trò đào tạo và nghiên cứu mà còn là hạt nhân liên kết giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.
Phát huy vai trò trung tâm tri thức, nghiên cứu và kết nối, các trường đại học đang trở thành lực lượng nòng cốt trong phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, đóng góp thiết thực vào quá trình chuyển đổi số, nâng cao năng suất lao động và năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây cũng là những trọng tâm được xác định trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
* Phát huy vai trò hạt nhân của đại học
Theo các chuyên gia, xây dựng, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo góp phần tăng năng lực cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Trong đó, các trường đại học nói riêng, các cơ sở đào tạo nói chung đóng vai trò chiến lược, then chốt trong hệ sinh thái này.
Phó Giáo sư Lê Nguyễn Đoan Khôi, Trưởng Phòng Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Đại học Cần Thơ) cho biết: Các trường đại học được định vị là những nền tảng quan trọng, đóng vai trò "vườn ươm" cho các nhà sáng tạo và doanh nhân khởi nghiệp. Sự tham gia tích cực của các cơ sở giáo dục đại học là yếu tố then chốt, với khoảng 75% các trường đại học đã thành lập không gian đổi mới và khởi nghiệp, phát triển ý tưởng và thực hiện dự án. Điều này cho thấy sự chuyển dịch trong vai trò của các trường đại học, từ việc chỉ tập trung vào giảng dạy và nghiên cứu sang việc chủ động thúc đẩy thương mại hóa tri thức và tạo ra tác động kinh tế xã hội trực tiếp.
Đại học Cần Thơ là một trong những đơn vị tiên phong tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong triển khai hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đại học hiện có hơn 45.000 sinh viên, đội ngũ cán bộ, giảng viên và chuyên gia đa ngành, đáp ứng yêu cầu nghiên cứu - đào tạo thực tiễn. Đại học Cần Thơ đã thành lập Trung tâm Tư vấn, Hỗ trợ và Khởi nghiệp sinh viên; xây dựng không gian sáng chế và đưa vào khai thác tổ hợp phòng thí nghiệm, công nghệ cao, phục vụ học tập, nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới.
Cùng với đó, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) cũng là một trong những cơ sở giáo dục đại học tiên phong thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Năm 2024, hơn 30 dự án khởi nghiệp đã được UEH ươm tạo thành công. UEH tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, kết nối doanh nghiệp, tư vấn và hỗ trợ sinh viên khởi nghiệp.
Theo Phó Giáo sư Phan Thị Bích Nguyệt, Viện trưởng Viện Đổi mới sáng tạo UEH: Nhà trường luôn đặt ưu tiên vào thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững thông qua các sáng kiến hỗ trợ sinh viên tiếp cận môi trường làm việc thực tế và giải quyết các vấn đề của doanh nghiệp. Chương trình “chuỗi khóa học trực tuyến về tài chính và ngân hàng (Fintech Master Class) đã được tổ chức gồm các lớp học cơ bản và nâng cao, giúp các sinh viên gia tăng cơ hội việc làm và nâng cao kỹ năng, kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực công nghệ tài chính. "UEH còn hỗ trợ sáng kiến đổi mới sáng tạo thông qua nhiều chương trình, thu hút sinh viên cùng nhiều chuyên gia từ các công ty và tập đoàn lớn; phát triển thành công nhiều dự án đổi mới sáng tạo, phát triển các mô hình kinh doanh gắn với nền kinh tế tuần hoàn và ứng dụng công nghệ xanh", Phó Giáo sư Phan Thị Bích Nguyệt cho biết thêm.
* Kết nối để lan tỏa đổi mới sáng tạo
Việc phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo là chiến lược quan trọng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững. Các trường đại học ngày nay không chỉ giữ vai trò đào tạo và nghiên cứu mà còn là hạt nhân liên kết giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.
Theo Phó Giáo sư Lê Nguyễn Đoan Khôi, Đại học Cần Thơ tiếp tục đóng vai trò trung tâm đổi mới sáng tạo của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Nhà trường chú trọng đầu tư việc phát triển các chương trình đào tạo khởi nghiệp thực tiễn, tăng cường cơ sở vật chất hiện đại, thúc đẩy nghiên cứu khoa học theo định hướng thị trường. Đồng thời, trường tăng liên kết và hợp tác với chính quyền, doanh nghiệp, nhà đầu tư và các đối tác quốc tế để mở rộng tầm ảnh hưởng và thu hút nguồn lực cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp. Việc hoàn thiện chính sách tài chính, sở hữu trí tuệ và đo lường hiệu quả sẽ là đòn bẩy giúp Đại học Cần Thơ phát triển thành trung tâm khởi nghiệp - đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực.
Tại Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, theo Thạc sĩ Nguyễn Xuân Hưng, Viện trưởng Viện Công nghệ Việt - Nhật, nhà trường phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp toàn diện, gồm các cuộc thi khởi nghiệp, các chương trình đào tạo, mạng lưới hợp tác doanh nghiệp - người cố vấn, câu lạc bộ khởi nghiệp, câu lạc bộ doanh nhân, hội cựu sinh. Cùng với đó, mô hình đào tạo thiết kế dự án, các học phần như “Tư duy thiết kế dự án”, “Đổi mới sáng tạo và tư duy khởi nghiệp” được thiết kế tích hợp chặt chẽ với các môn chuyên ngành, giúp sinh viên vận dụng kiến thức liên ngành vào thực hiện các dự án thực tế.
Ở góc độ kết nối, hợp tác trong phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, bà Nguyễn Thị Thương Linh, Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, chi nhánh Đồng bằng sông Cửu Long đề xuất: Cần đầu tư, phát triển hiệu quả các mô hình hợp tác công - tư thông qua hình thành các tổ chức trung gian đổi mới sáng tạo như trung tâm đổi mới, vườn ươm, phòng thí nghiệm mở và trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp; khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp, viện - trường và tổ chức xã hội trong quản trị và vận hành theo cơ chế đặt hàng, đấu thầu hoặc đầu tư liên kết.
Bên cạnh đó, các cấp, ngành cần tạo điều kiện thành lập các quỹ đầu tư công - tư tại địa phương, huy động nguồn lực xã hội, thiết kế cơ chế hỗ trợ phù hợp để thúc đẩy liên kết giữa các chủ thể trong nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa sản phẩm công nghệ, đào tạo nhân lực chất lượng cao và chuyển giao tri thức phục vụ phát triển bền vững địa phương. Các chương trình hợp tác cần ưu tiên lĩnh vực then chốt như hạ tầng đổi mới sáng tạo, tài chính đầu tư cho khởi nghiệp, chuyển giao công nghệ.
Đặc biệt, bà Nguyễn Thị Thương Linh nhấn mạnh, cần xây dựng cơ chế đặt hàng nghiên cứu - ứng dụng từ doanh nghiệp, trong đó kết quả “đầu ra” được xác định rõ theo khả năng thương mại hóa, mức độ ứng dụng vào thực tiễn ngành, nghề hoặc giải quyết các vấn đề thiết yếu ở địa phương. Cùng với đó, thực hành thí điểm sandbox (cơ chế thử nghiệm có kiểm soát ) khuyến khích viện - trường phối hợp doanh nghiệp triển khai các dự án khởi nghiệp công nghệ, với chỉ tiêu định lượng hằng năm về số lượng dự án được ươm tạo, gọi vốn thành công hoặc đưa ra thị trường./.
