Bên cạnh các biện pháp phòng vệ bằng thuế quan, cần sự phối hợp của biện pháp kỹ thuật để bảo vệ được sản xuất trong nước.

Các sản phẩm thép Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng lớn nếu có gian lận xuất xứ.

Trong bối cảnh thương mại quốc tế diễn biến phức tạp, căng thẳng thương mại leo thang đã dẫn đến các hành vi gian lận thương mại, trong đó gian lận xuất xứ hàng hóa có xu hướng ngày càng gia tăng và phức tạp nhằm tránh các biện pháp trừng phạt mà các nước sẽ áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu. Đáng chú ý, trong số các vụ việc bị nước ngoài điều tra chống lẩn tránh thuế, gian lận xuất xứ, sản phẩm thép bị khởi kiện nhiều nhất, gióng lên hồi chuông cảnh báo để các bộ, ban, ngành của Việt Nam siết chặt lại công tác quản lý xuất xứ hàng hóa.

Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) cho biết, đến nay đã có khoảng 40 vụ việc điều tra chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp từ các thị trường nhập khẩu sản phẩm của Việt Nam, đáng lo ngại là số vụ bị điều tra ngày càng nhiều.

Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho rằng, động thái mạnh từ các thị trường nhập khẩu cho thấy nếu doanh nghiệp Việt Nam vì lợi nhuận trước mắt mà tiếp tay cho các hành vi gian lận thì sẽ rất nguy hiểm cho hàng loạt ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam. Nghiêm trọng hơn, các nước nhập khẩu có thể tạm dừng nhập, điều tra chống bán phá giá hoặc gian lận thương mại. Tình trạng mượn xuất xứ khiến cho nhiều sản phẩm thép Việt Nam lọt vào “tầm ngắm” của các nước nhập khẩu, không chỉ ảnh hưởng đến hình ảnh sản phẩm của các doanh nghiệp chân chính trong nước mà còn làm xấu đi hình ảnh thép Việt trên trường quốc tế và khiến thép Việt dễ bị đưa vào diện điều tra, áp thuế, giảm cạnh tranh và xuất khẩu các mặt hàng này.

Doanh nghiệp thép Việt Nam cần nâng cao năng lực cạnh tranh, tự chủ nguồn nguyên liệu sản xuất.

Ảnh: Đức Dũng - TTXVN

Tại "Diễn đàn Phòng vệ thương mại 2025", các chuyên gia cảnh báo nguy cơ hàng nước ngoài tìm cách lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại bằng cách đầu tư nhà máy tại Việt Nam để hoàn thiện những khâu cuối cùng của sản phẩm với giá trị gia tăng thấp. Điều này tạo nguy cơ cạnh tranh không bình đẳng, tạo rủi ro về gian lận xuất xứ khi thành phẩm được tiếp tục xuất bán đến thị trường khác. Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, việc bị nước ngoài điều tra, áp dụng các biện pháp chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại sẽ có những tác động tiêu cực như giảm lợi thế cạnh tranh, dẫn đến mất một phần hoặc toàn bộ thị trường xuất khẩu. Trên thực tế, đã có những doanh nghiệp sau khi bị áp thuế cao đã không thể xuất khẩu được hoặc kim ngạch xuất khẩu bị giảm sút trầm trọng.

Để chủ động ứng phó với các vụ kiện chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ, các doanh nghiệp cần nâng cao chuỗi giá trị của sản phẩm, tăng cường sử dụng các nguyên liệu được sản xuất trong nước. Ông Vũ Văn Thanh, Tổng giám đốc Hoa Sen Group cho rằng, bên cạnh các biện pháp phòng vệ bằng thuế quan, cần sự phối hợp của biện pháp kỹ thuật để bảo vệ được sản xuất trong nước. Ví dụ, cần sớm hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quản lý chất lượng thép lưu thông trên thị trường Việt Nam.

Trong bối cảnh EU và Mỹ cũng đang chuẩn bị siết chặt các biện pháp bảo hộ thép để ứng phó tình trạng dư thừa công suất toàn cầu, các doanh nghiệp trong nước cần tận dụng khoảng thời gian này để nâng cao năng lực cạnh tranh thực chất – từ công nghệ sản xuất đến tính minh bạch và bền vững – nhằm tránh rơi vào vòng xoáy bảo hộ kéo dài.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLAW chia sẻ, các doanh nghiệp thép  Việt Nam cần chủ động áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, xây dựng thương hiệu, nâng cao nhận thức về nguy cơ bị khiếu kiện, điều tra, không tham gia, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp … Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực cạnh tranh, tự chủ nguồn nguyên liệu sản xuất trong nước. Việc này sẽ hỗ trợ doanh nghiệp trong các vụ việc điều tra, trao đổi thông tin, cảnh báo nguy cơ bị khởi kiện vụ việc phòng vệ thương mại, chống lẩn tránh thuế với sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam nói chung và thép Việt Nam nói riêng.

Trước những biến động phức tạp của thương mại toàn cầu và nguy cơ gian lận xuất xứ gia tăng, ngày 15/4/2025, Bộ Công Thương đã ban hành chỉ thị yêu cầu các đơn vị trực thuộc và cơ quan cấp C/O triển khai đồng bộ các nhiệm vụ tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động kiểm tra, giám sát xuất xứ hàng hóa nhằm thích ứng tình hình mới, thúc đẩy thương mại cân bằng, bền vững và bảo đảm lợi ích hài hòa trong thực thi các FTA và cam kết quốc tế./.