Những năm gần đây, thế giới chứng kiến nhiều cuộc chiến tranh và xung đột quân sự. Xung đột không chỉ diễn ra trên chiến trường mà còn gây gián đoạn đời sống xã hội, buộc hàng triệu người phải di dời và làm suy giảm sức mạnh kinh tế của nhiều quốc gia. Những bất ổn tại một số khu vực dễ dàng lan tỏa, tác động tới chuỗi cung ứng, thị trường tài chính, cũng như hệ thống lương thực và năng lượng toàn cầu.
Ngày 23/9, tại Hà Nội, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo khoa học “An ninh kinh tế trong bối cảnh chiến tranh và xung đột" nhằm nhận diện những tác động và rủi ro đối với an ninh kinh tế trong bối cảnh thế giới biến động phức tạp, đồng thời phân tích kinh nghiệm ứng phó của các quốc gia, từ đó đề xuất kiến nghị chính sách phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Sự kiện thu hút đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia và nhà quản lý tham dự.
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, trong những năm gần đây, thế giới chứng kiến nhiều cuộc chiến tranh và xung đột quân sự. Xung đột không chỉ diễn ra trên chiến trường mà còn gây gián đoạn đời sống xã hội, buộc hàng triệu người phải di dời và làm suy giảm sức mạnh kinh tế của nhiều quốc gia. Những bất ổn tại một số khu vực dễ dàng lan tỏa, tác động tới chuỗi cung ứng, thị trường tài chính, cũng như hệ thống lương thực và năng lượng toàn cầu.
Hiện nay, Việt Nam cũng đang phải đối diện với nhiều rủi ro từ biến động giá năng lượng, giá vàng, sự đứt gãy chuỗi cung ứng cho tới khó khăn trong bảo đảm ổn định thương mại và phát triển bền vững. Do đó, việc nhận diện nguy cơ và đưa ra giải pháp kịp thời là yêu cầu cấp bách để bảo đảm an ninh kinh tế quốc gia. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tạ Minh Tuấn đã đưa ra bốn định hướng then chốt nhằm giải quyết những vấn đề trên. Đó là, xây dựng chuỗi cung ứng bền vững; phát triển kinh tế bao trùm để phân bổ công bằng nguồn lực; tăng cường hợp tác khu vực và toàn cầu nhằm tạo “tấm lưới an toàn” trước khủng hoảng; đầu tư mạnh mẽ cho nguồn nhân lực, đặc biệt là giáo dục và đào tạo kỹ năng, coi đây là nền tảng phục hồi xã hội và kinh tế sau biến động.
Tiến sĩ Đoàn Trường Thụ, Tạp chí Cộng sản cho rằng, chuỗi cung ứng toàn cầu hiện nay rất dễ bị tổn thương trước tác động của chiến tranh, dịch bệnh hay biến đổi khí hậu. Việc phụ thuộc quá lớn vào một vài thị trường hoặc nguồn cung khiến nhiều nền kinh tế dễ rơi vào bị động khi khủng hoảng bùng phát. Do đó, Việt Nam cần ưu tiên phát triển công nghiệp hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào mạng lưới sản xuất khu vực. Đồng thời, mở rộng hợp tác để đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu chiến lược, tránh phụ thuộc vào một đối tác duy nhất. Đây là hướng đi quan trọng để nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế.
Cũng theo Tiến sĩ Đoàn Trường Thụ, công nghệ được xem là “mặt trận” mới trong bảo đảm an ninh kinh tế. Việt Nam cần tăng cường đầu tư nghiên cứu và phát triển, nâng cao năng lực làm chủ công nghệ trong nước, nhất là các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao. Song song với đó, cần thúc đẩy hợp tác công nghệ với nhiều đối tác, từ đó giảm rủi ro và củng cố vị thế của các ngành kinh tế mũi nhọn.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hoàng Hải, Viện Trần Nhân Tông, Đại học Quốc gia Hà Nội, chiến tranh và xung đột thường khiến bất bình đẳng xã hội gia tăng, tạo ra nhiều nguy cơ mất ổn định. Do đó, các chính sách phát triển phải bảo đảm tính bao trùm, hướng đến phân bổ công bằng nguồn lực và cơ hội, trong đó tăng trưởng kinh tế không chỉ là những con số trên báo cáo, mà quan trọng hơn là giúp cộng đồng thoát nghèo, bảo vệ nhóm yếu thế và bảo đảm mọi người đều được hưởng lợi từ thành quả phát triển. Đây cũng là cách để tạo nền tảng xã hội vững chắc, giảm nguy cơ xung đột nội tại. Một vấn đề khác là rủi ro tiền tệ và tài chính trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động. Giá vàng, giá dầu và nhiều mặt hàng thiết yếu thay đổi liên tục, gây áp lực lên điều hành kinh tế vĩ mô. Phó Giáo sư Nguyễn Hoàng Hải đề xuất Việt Nam cần củng cố hệ thống tài chính, ngân hàng, nâng cao năng lực dự báo, xây dựng quỹ dự trữ và cơ chế phối hợp linh hoạt giữa chính sách tiền tệ và tài khóa. Như vậy mới có thể hạn chế tác động từ những cú sốc bên ngoài.
Ở một góc nhìn khác, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quốc Thái, Viện Khoa học xã hội đề xuất, Việt Nam cần chú trọng cải cách giáo dục, đào tạo kỹ năng, tạo thêm cơ hội học tập và việc làm cho thanh niên. Việc khuyến khích tinh thần đổi mới sáng tạo, kết hợp với đào tạo nghề và nâng cao chất lượng nhân lực sẽ giúp Việt Nam có lực lượng lao động đủ năng lực ứng phó trước những thay đổi nhanh chóng của thế giới. Hợp tác quốc tế cũng là giải pháp quan trọng để chia sẻ nguồn lực và giảm thiểu rủi ro. Bên cạnh đó, cần tham gia tích cực hơn vào các cơ chế đa phương, phát huy vai trò tại các diễn đàn khu vực, đồng thời mở rộng hợp tác song phương với nhiều đối tác. Các sáng kiến về quỹ dự trữ chung, thương mại điều phối và đầu tư tái thiết sẽ giúp tạo dựng “lá chắn” an toàn cho nền kinh tế.
Các ý kiến thảo luận tại hội thảo đều thống nhất bảo đảm an ninh kinh tế trong bối cảnh chiến tranh và xung đột không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững. Việt Nam cần kết hợp ba yếu tố: Phát huy nội lực, nâng cao năng lực tự cường và chủ động hội nhập quốc tế. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng về chính sách, nguồn lực và hợp tác sẽ giúp nền kinh tế đứng vững trước biến động, đồng thời mở ra cơ hội phát triển trong dài hạn./.
