Bài học sâu sắc từ các giai đoạn cải cách giáo dục của Việt Nam cho thấy, mọi đổi mới phải xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, từ đặc điểm văn hóa, con người Việt Nam, đồng thời, đáp ứng yêu cầu của thời đại số, toàn cầu hóa.
Ngày 26/9, tại Hà Nội, Công đoàn Giáo dục Việt Nam phối hợp với Viện Nghiên cứu hợp tác phát triển giáo dục tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “80 năm nền giáo dục cách mạng Việt Nam (1945 - 2025)”, với sự tham gia của các nhà giáo, nhà khoa học có nhiều cống hiến cho nền giáo dục cách mạng, các học giả có những nghiên cứu liên quan đến sự phát triển của giáo dục Việt Nam trong bối cảnh mới.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Ngọc Ân, Chủ tịch Công đoàn Giáo dục Việt Nam cho biết: Trong 80 năm qua, giáo dục luôn được coi là quốc sách hàng đầu. Từ những lớp “Bình dân học vụ” đầu tiên do Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động vào năm 1945 đến hệ thống giáo dục toàn diện, đa dạng và từng bước hiện đại hóa ngày nay, nền giáo dục cách mạng Việt Nam đã không ngừng đổi mới, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong từng thời kỳ lịch sử.
Ở thời điểm này, bối cảnh trong nước và quốc tế đang tác động rất lớn đến ngành giáo dục. Đó là những tác động đến từ sự thay đổi về quy mô, mô hình chính quyền địa phương hai cấp, tác động từ yêu cầu của cuộc cách mạng số làm thay đổi mô hình, phương thức dạy học toàn cầu, đặc biệt là những yêu cầu cấp bách đặt ra trong Nghị quyết 71/NQ-TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Trong đó, có sự sắp xếp lại khối mầm non, phổ thông, sáp nhập và rút gọn hệ thống giáo dục đại học, nhiều thay đổi lớn từ các cơ sở giáo dục để kiện toàn ngành Giáo dục. Một thế giới đầy biến động và khó đoán định cũng đặt ra những thách thức, khó khăn cho ngành Giáo dục, cho nhà giáo, nhà trường.
Vì vậy, hội thảo lần này là dịp để các chuyên gia, nhà khoa học nhìn lại một cách hệ thống chặng đường 80 năm của nền giáo dục cách mạng, tổng kết những thành tựu, rút ra bài học kinh nghiệm, nhận diện những vấn đề còn tồn tại và từ đó đề xuất những định hướng phát triển mới, phù hợp với yêu cầu thời đại.
Ba nội dung được các đại biểu tập trung trao đổi thảo luận đó là: Khái quát tiến trình hình thành và phát triển của nền giáo dục cách mạng Việt Nam và những giá trị cốt lõi của nền giáo dục cách mạng; Phân tích những thành tựu nổi bật qua các giai đoạn lịch sử, từ năm 1945 đến nay, trên nhiều lĩnh vực như giáo dục mầm non, phổ thông, nghề nghiệp, đại học, đào tạo giáo viên…, qua đó khẳng định vai trò to lớn của giáo dục trong sự nghiệp phát triển con người Việt Nam toàn diện; Sứ mệnh lịch sử của nền giáo dục Việt Nam trong kỷ nguyên mới cùng các đề xuất về chính sách, mô hình giáo dục đổi mới, sáng tạo để tiếp nối giá trị và sứ mệnh cao cả của nền giáo dục nước nhà.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Gia Cầu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu hợp tác phát triển giáo dục chia sẻ: Nhìn lại 80 năm, nền giáo dục mới của Việt Nam đã đi một chặng đường dài với nhiều bước tiến mạnh mẽ. Những thành tựu ấy không chỉ thể hiện sự nỗ lực vượt bậc của toàn xã hội, mà còn chứng minh vai trò then chốt của giáo dục trong sự nghiệp phát triển đất nước. Giáo dục Việt Nam hôm nay đang từng bước tiệm cận với trình độ khu vực và quốc tế, hướng tới một nền giáo dục hiện đại, nhân văn và hội nhập.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chỉ rõ những thách thức hiện nay như: các điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên vẫn còn thiếu; công tác quản lý, quản trị các nhà trường còn rất hạn chế; bệnh thành tích trong giáo dục còn nặng nề, từ các cấp quản lý đến giáo viên, học sinh và phụ huynh; mục tiêu học tập không vì phát triển bản thân mỗi học sinh mà chạy theo điểm số. Vì vậy, các nhà trường cần phải thay đổi phương pháp dạy, phương pháp giáo dục để mỗi học sinh có đủ phẩm chất, năng lực, chuẩn bị tốt cho việc trở thành công dân chất lượng cao của thời đại số; phải mạnh dạn đoạn tuyệt với những hạn chế, bất cập đang níu kéo những cố gắng, bứt phá của nền giáo dục hiện đại.
Nhấn mạnh vai trò của đội ngũ nhà giáo, nhiều đại biểu cho rằng, giáo viên chính là lực lượng trực tiếp thực hiện các chủ trương, chương trình đổi mới. Do đó, phải luôn chăm lo xây dựng đội ngũ này có tâm – tầm – tài, được bồi dưỡng thường xuyên, đãi ngộ hợp lý và có môi trường phát triển nghề nghiệp bền vững.
Bên cạnh đó, giáo dục cần là “bệ phóng” cho các ý tưởng sáng tạo của thế hệ trẻ, thông qua đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong giáo dục, khơi dậy năng lực tư duy phản biện, sáng tạo, hợp tác, năng lực tự học, tự chủ - những kỹ năng thiết yếu của công dân toàn cầu.
Bài học sâu sắc từ các giai đoạn cải cách giáo dục của Việt Nam cho thấy, mọi đổi mới phải xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, từ đặc điểm văn hóa, con người Việt Nam, đồng thời, đáp ứng yêu cầu của thời đại số, toàn cầu hóa và phát triển bền vững. Cải cách giáo dục không thể làm theo phong trào, cũng không thể dập khuôn theo mô hình bên ngoài, mà phải có tầm nhìn dài hạn, tạo động lực cho tăng trưởng bền vững, là sức mạnh mềm của quốc gia./.
